Η θρησκευτική σημασία του εξωνύμου «Γραικός» #2

Συνεχίζω το θέμα της προηγούμενης ανάρτησης για την θρησκευτική σημασία του εξωνύμου «Γραικός» στις αναφορές των Ενετών μπαΐλων της Κων/πόλεως του 16ου αιώνα. Στην προηγούμενη ανάρτηση έδειξα ότι οι ιταλικοί όροι greco «γραικός», (vivere) alla greca «(ζειν) κατά τον γραικικό τρόπο» και di rito greco «του γραικικού δόγματος» σε θρησκευτικό πλαίσιο (context) χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν ορθόδοξους χριστιανικούς λαούς.

Η θρησκευτική σημασία του εξωνύμου «Γραικός» #1

Στη σημερινή ανάρτηση και την επόμενη θα παραθέσω κάτι που μου ζήτησε ο Θωμάς πριν ένα μήνα περίπου, δηλαδή παραδείγματα της θρησκευτικής σημασίας «ορθόδοξος» του εξωνύμου «Γραικός» (λατ. Gr[a]ecus, ιταλ. Greco κλπ.).

Razumnik-Ukaz: Σε τι διαφέρουν οι λαοί;

Η σημερινή ανάρτηση είναι κωμικό διάλυμα με ελαφρύ περιεχόμενο. Θα παραθέσω και θα σχολιάσω κωμικά ένα απόσπασμα από το Razumnik-Ukaz, ένα μεσαιωνικό βουλγαρικό κείμενο που συγγράφηκε κάποια στιγμή μεταξύ 1204 και 1350. Στο απόσπασμα που θα παραθέσω, ο Βούλγαρος συγγραφέας θέτει το ερώτημα «σε τι διαφέρουν οι λαοί;» και απαντά παρομοιάζοντας τους διάφορους λαούς με ζώα. Το κείμενο είναι ενδιαφέρον γιατί μας πληροφορεί για τα στερεοτυπικά χαρακτηριστικά που απέδιδαν οι μεσαιωνικοί Βούλγαροι στους διάφορους λαούς. Ο όρος razumnik στον τίτλο του κειμένου είναι παράγωγο σε -nik του παλαιοσλαβονικού ρήματος razuměti (< PSlv *orz-uměti) = «κατανοώ, καταλαβαίνω».

Παραθέτω την αγγλική μετάφραση όλου του κειμένου από το παρακάτω βιβλίο:

Kiril Petkov, The Voices of Medieval Bulgaria, Seventh-fifteenth century: The Records of a Bygone Culture (Brill 2008), pp. 533-5.

Ο πρωτοσλαβικός όρος Grĭkŭ και ο πρωτοβουλγαρικός όρος «Γρικοί» #2

Από τότε που έκανα την πρώτη ανάρτηση για το μυστήριο γιερ /ĭ/ του πρωτοσλαβικού όρου Grĭkŭ «ελληνόφωνος, (βυζαντινός) Ρωμαίος» (το οποίο προϋποθέτει την ενδιαφέρουσα ανύψωση Grék- > Grík- σε τονισμένη συλλαβή) έχω περάσει ένα σωρό γλωσσολογικά εγχειρίδια προσπαθώντας να βρω μια γλωσσολογικά αποδεκτή εξήγηση την ανύψωσης e>i>ĭ στο θέμα Grek-. Η ανύψωση e>i θεωρητικά μπορεί να εξηγηθεί ενδοσλαβονικά (από κάποιον πρωτοσλαβονικό φωνολογικό κανόνα) ή προσλαβονικά (από κάποιον φωνολογικό κανόνα κάποιας διαμεσολαβητικής γλώσσας που δάνεισε τον (λατινικό;) όρο στην πρωτοσλαβική).

Μια συζήτηση για τους όρους Ρωμιός, Γραικός και Έλλην

Στα σχόλια μιας άλλης ανάρτησης ξεκινήσαμε μια συζήτηση με τον σχολιαστή ”Μωχό τον Μάντη” για τη σημασία του όρου ”Ρωμιός” κατά την Οθωμανική περίοδο και για τη λειτουργία των τριών όρων ”Ρωμιός”, ”Γραικός” και ”Έλληνας”. Επειδή στη συζήτηση ήρθε και ο φίλος Πέρτιναξ, που πρόσφατα παρακολούθησε το συνέδριο ” ‘Ελλην, Ρωμηός, Γραικός: Συλλογικοί προσδιορισμοί και ταυτότητες,” αποφάσισα να κάνω αυτήν την ανάρτηση, ώστε να έχουμε συγκεντρωμένες στα σχόλιά της τις διάφορες απόψεις.

Η Ιστορία του όρου «Γραικός» #1

Αυτή η σειρά αναρτήσεων προέκυψε από ένα σχόλιο με ερωτήματα που έκανε πριν από καμιά δεκαριά μέρες ο Γιάννης σχετικά με τη λειτουργία του εθνωνυμίου «Γραικός» κατά την βυζαντινή περίοδο. Ο Γιάννης με ρώτησε αν έχω ασχοληθεί με το θέμα και κατά πόσο μπορούμε να πούμε ότι η απάντηση του όρου είναι μια μορφή «έμμεσης ελληνικής συνέχειας». Έκρινα πως η καλύτερη απάντηση σ΄αυτά τα ερωτήματα είναι μια σειρά δύο αναρτήσεων, επειδή οι προηγούμενες αναρτήσεις που έχω κάνει αφορούν την περιγράφη της λειτουργίας του όρου «Γραικός» σε συγκεκριμένα χωρία και δεν περιγράφουν το θέμα συλλογικά.