Οι boni Italiani του Marino Sanudo #1

Στη σημερινή ανάρτηση και την επόμενη θα γράψω μερικά πράγματα για την κατασκευή της ιταλικής ταυτότητας στους πρώτους τόμους των Diarii του Βενετού Marin[o] Sanudo και τι εννοεί ο τελευταίος όταν γράφει ότι κάποιος συμπεριφέρεται σαν bon Italian «καλός/σωστός Ιταλός».

Τα Diarii του Marino Sanudo: Τόμος 3 (1499-1501) #3

Αυτή είναι η τρίτη και τελευταία ανάρτηση της σειράς (βλ. #1, #2) για τον 3ο Τόμο (1499-1501) των «Ημερολογίων» (Diarii) του Βενετού Marin[o] Sanudo.

Τα Diarii του Marino Sanudo: Τόμος 3 (1499-1501) #2

Η ανάρτηση αυτή συνεχίζει το θέμα της προηγούμενης για τον Τόμο 3 των «Ημερολογίων» (Diarii) του Βενετού Marino Sanudo.

Τα Diarii του Marino Sanudo: Τόμος 3 (1499-1501) #1

Η σημερινή ανάρτηση είναι η πρώτη της σειράς με θέμα τα πολύτομα «Ημερολόγια» (I Diarii) του Βενετού Marino Sanudo (1466-1536), μια από τις σημαντικότερες σύγχρονες πηγές για την ιστορία της περιόδου 1496-1533 των περιοχών που αποτελούσαν θέατρα επιχειρήσεων των Βενετών (Ιταλία, Αδριατική, Δαλματία, Αλβαν[ιτ]ία, Ιόνιο, Μοριάς, Ρούμελη, νότιο Αιγαίο, Κρήτη, Κύπρος). Στη σημερινή ανάρτηση και την επόμενη θα περιγράψω τον Τόμο 3 που περιγράφει γεγονότα της περιόδου 1499-1501, δηλαδή την περίοδο μετάβασης από τον 15ο στον 16ο αιώνα.

Τα δύο στρώματα εκκλησιαστικής ορολογίας της ΑΒΡ

Στη σημερινή ανάρτηση θα παραθέσω την περιγραφή του Ιταλού ρωμανιστή-γλωσσολόγου Carlo Tagliavini των δύο στρωμάτων εκκλησιαστικής ορολογίας που απαντούν στις ποικιλίες της Ανατολικής Βαλκανικής Ρωμανικής (ΑΒΡ). Ο Tagliavini περιγράφει τα δύο στρώματα της Ρουμανικής, αλλά το διστρωματικό σχήμα του (πρώτο/αρχαιότερο λατινικό και δεύτερο/μεταγενέστερο «γραικοσλαβονικό») ισχύει και για τα νοτιότερα Βλαχικά ιδιώματα, με τη διαφορά ότι στα δεύτερα απουσιάζει το σημαντικότατο παλαιοσλαβονικό εκκλησιαστικό λεξιλόγιο της Ρουμανικής.

Οι βλαχικοί όροι oală και ular(u)

Δημοσιεύω από σήμερα το βράδυ την ανάρτηση που σκόπευα να δημοσιεύσω αύριο, στην οποία θα γράψω λίγα πράγματα για τους βλαχικούς/αρμανικούς όρους oală «χύτρα» και ular(u) «χυτροπώλης, χυτροποιός» και τους λατινικούς τους προγόνους ōlla «χύτρα, αγγείο» και ollārius «χυτροπώλης/χυτροποιός, αγγειοπώλης/αγγειοπλάστης» αντίστοιχα (εδώ και εδώ τα σχετικά λατινικά λήμματα στο Perseus).

Το κοινωνικό βάθος του εκχριστιανισμού των Ρως κατά τον 11ο αιώνα

Στη σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω ένα χωρίο του κιεβίτικου Πρώτου Χρονικού που είναι ενδεικτικό του κοινωνικού βάθους του εκχριστιανισμού των Ρως κατά τον 11ο αιώνα, δηλαδή κατά τον πρώτο αιώνα μετά το διάσημο βάπτισμα του Μεγάλου Βλαδιμήρου το 988.

Μεζεδάκια Πρώτου Χρονικού

Κάνω την σημερινή ανάρτηση για να σπάσω τη σιγή του ιστολογίου κατά την προηγούμενη εβδομάδα με λίγα μεζεδάκια από το Κιεβίτικο Πρώτο Χρονικό.

Το «γραικικό» ολόβηρο

Στη σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω ένα χωρίο από το γαλικιανικό (πρώτο) μέρος του Χρονικού Γαλικίας-Βολινίας (1280s) όπου ο συγγραφέας περιγράφει το πανωφόρι του Ρως ηγεμόνα της Γαλικίας-Βολινίας, Ντανίλο Ρωμάνοβιτς (Danilo Romanovič). Σύμφωνα με το Χρονικό (καταχώρ. Έτους 6760/1252), ο Ντανίλο φορούσε μια γούνα την οποία είχε στολίσει με «γραικικό ολόβηρο» (olovira Grěcьkogo).

Για να δούμε τι είναι αυτό το ὁλόβηρον.

Η δισημία του όρου «Ιλλυριοί» γύρω στο 1650

Από τότε που καθιερώθηκε μετά τα 1480s η κλασικίζουσα ταυτοσημία των όρων «Ιλλυριοί/Σλάβοι», υπήρχε μια δισημία σχετικά με την ἐκταση της εννοούμενης σλαβόφωνης συλλογικότητας. Το ζεύγος αυτών των ταυτόσημων όρων περιέγραφε με τη μεν sensu stricto σημασία μόνο τους «Σκλαβούνους» (ομιλητές των σημερινών σερβοκροατικών ιδιωμάτων, συνήθως εκείνους που ζούσαν δυτικά του ποταμού Δρείνου/Drina) που χονδρικά κατοικούσαν στα εδάφη της αρχαίας ρωμαϊκής Δαλματίας (γεωγραφική έκταση που ταυτίζεται με το «Σημερινό Ιλλυρικό» (Illyricum hodiernum) του χάρτη του Ivan Lučić (1668)), με την δε sensu lato σημασία όλους τους Σλάβους.

Πως το Spalatum έγινε Split;

Στη σημερινή ανάρτηση θα εξηγήσω πως το δαλματολατινικό τοπωνύμιο Spálatum (λ.χ. ιταλ. Spálato) εξελίχθηκε στην δαλματική/«τσακαβική» κροατική μορφή Split, ενώ θα περιμέναμε να είχε εξελιχθεί σε *Spálot.

Ο Ivan Lučić (1666) για τους Βλάχους

Σύμφωνα με τον John V.A. Fine, ο Τραγουρίνος Ivan Lučić (1604-1679, ιταλ. Giovanni Lucio, λατ. Johannes Lucius) «σωστά θεωρείται ο πρώτος κριτικός ιστορικός των Νοτίων Σλάβων -και ενδεχομένως όλων των Σλάβων» (σ. 324: rightly considered the first critical historian among the South Slavs -and quite possibly among all the Slavs). Για να δούμε τι πίστευε για τους Βλάχους.

Ardelio della Bella (1728): Dizionario Italiano-Latino-Illirico

Ο Ιταλός (από την Foggia) Ιησουίτης Ardelio della Bella (1655 – περ. 1737) το 1728 εξέδωσε στη Βενετία το τρίγλωσσο «Ιταλικό-Λατινικό-Ιλλυρικό Λεξικό» (Dizionario Italiano-Latino-Illirico) που μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Με τον όρο «Ιλλυρική γλώσσα» (la Lingua Illirica) στον πρόλογο εξηγεί ότι εννοεί τη «Σλαβική» (la Slava) και, πιο συγκεκριμένα, ισχυρίζεται ότι η σλαβική γλώσσα την οποία χρησιμοποιεί είναι ένα μείγμα της «Βοσνιακής» και της «Ραγουζανικής» (Ραγούζα/Ντουμπρόβνικ), που φημολογείται πως είναι το καλύτερο (stimato il migliore).

Ο Ραγουζάνος Frano Gundulić στη Μόσχα (1655)

Ο Ραγουζάνος Frano Gundulić (1630-1700), γνωστός και ιταλοπρεπώς ως Francesco Gondola, γιος του ποιητή Ivan (Dživo) Gundulić (1589-1638), το 1655 συμμετείχε μαζί με ένα άλλο «Σκλαβούνο» που έφερε το ιταλοπρεπές επώνυμο Allegretti σε μια –αυστριακή αν κατάλαβα καλά- πρεσβεία στη Μόσχα. Οι δύο «Σκλαβούνοι» είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με τον Ρώσο/Μοσχοβίτη Τσάρο Αλέξιο Α΄ Μιχαήλοβιτς (β. 1645-76) και ο Gundulić μας άφησε μια γραπτή περιγραφή της πρεσβείας στα ιταλικά, η οποία περιέχει βραχείες ενθέσεις στη «σλαβ[ον]ική γλώσσα» στην οποία οι δύο Σκλαβούνοι συνομίλησαν με το Ρώσο τσάρο.

Η «βαρβαρογραικική» γλώσσα και οι «Βαρβαρογραικοί»

Η σημερινή ανάρτηση συνεχίζει το θέμα της παλαιότερης για την εργαλειοποίηση της ερασμικής προφοράς. Στις αρχές του 18ου αιώνα ο Γερμανός λουθηρανός καθηγητής θεολογίας Johann Michael Lange (1664-1733) εξέδωσε την πολύτομη σειρά Philologia Barbaro-Graeca («Βαρβαρογραικική φιλολογία», πρώτος τόμος 1708) για την περιγραφή της σύγχρονής του γλώσσας που ονομάζει «Βαρβαρογραικική» (lingua Barbaro-Graeca) και «σημερινή (hodierna) [Γραικική] που κοινώς είναι γνωστή ως Ρωμαϊκή (sive vulgaris Ῥωμαϊκῆς)».