Η «ρόγα» και ο «ἠρογάτωρ»

Στα σχόλια αυτής της ανάρτησης, όπου ο Πορφυρογέννητος χρησιμοποιεί το ρήμα ῥογεύω = «πληρώνω, καταβάλλω την ρόγα», συζητήσαμε με τον Jaçe για τον όρο «ρόγα» = «μισθός» που απαντά και στα αλβανικά (rrogë). Παραθέτω εδώ για όποιον ενδιαφέρεται μια επιγραφή των αρχών του 6ου μ.Χ. αι. (επί βασιλείας Αναστασίου Α΄) από το «λίμιτον» (< λατ. līmes/līmitem = «σύνορο») «Παλαιστίνης και Ευφρατησίας», στην οποία απαντούν οι λατινογενείς όροι «ῥόγα» και «ἠρογάτωρ» (< λατ. ērogātor) = «μισθοδότης, αυτός που πληρώνει την ρόγα στους στρατιώτες».

Έθνος και εθνότητα #2

Στην προηγούμενη ανάρτηση παρέθεσα την «εξάδα» χαρακτηριστικών (‘six dimensions’ = έξι διαστάσεις) με την οποία ο Anthony D. Smith όρισε την εθνότητα (ethnie, ethnic group) και παράθεσα επίσης μια σελίδα όπου ο Smith (2001, 2010) εξηγεί ότι η έννοια του έθνους (nation) είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη, αλλά οι περισσότεροι μελετητές τουλάχιστον συμφωνούν ότι το «έθνος» ΔΕΝ είναι ούτε «κράτος» (state) ούτε «εθνότητα» (ethnic community).

Τι είναι, λοιπόν, αυτό το «έθνος», πότε πρωτοεμφανίστηκε και πότε γενικεύθηκε ως μορφή συλλογικής οργάνωσης στην ανθρώπινη ιστορία;

Έθνος και εθνότητα #1

Στη σημερινή ανάρτηση και την επόμενη θα παραθέσω μερικούς ορισμούς των εννοιών της «εθνότητας» (ethnie, ethnic group) και του «έθνους» (nation) τους οποίους μου ζήτησε στα σχόλια ο Γιάννης. Ενώ υπάρχει σχετική ομοφωνία στον ορισμό της εθνότητας, με την οποία θα ξεκινήσω στην παρούσα ανάρτηση, ο ορισμός της έννοιας του έθνους (το θέμα της επόμενης ανάρτησης) παραμένει μέχρι σήμερα αρκετά αμφιλεγόμενος.

Ο τετραετής κύκλος πληρωμής των ρωμαϊκών θεμάτων

Ο Κωνσταντίνος Ζ΄ Πορφυρογέννητος (περ. 950) περιγράφει ως «παλαιό τύπο» (συνήθεια του ύστερου 9ου αιώνα) τον παρακάτω τετραετή κύκλο πληρωμής (ῥογεύεσθαι) των ρωμαϊκών θεμάτων.

Η μεταγλωσσολογική κατάσταση στην Φραγκία του 9ου αιώνα #2

Μετά την συνοπτική περιγραφή του βιβλίου που παρουσίασα στην προηγούμενη ανάρτηση, ας περάσουμε τώρα στη μεταγλωσσολογική κατάσταση της Καρολιδικής Φραγκίας του 9ου αιώνα.

Η μεταγλωσσολογική κατάσταση στην Φραγκία του 9ου αιώνα #1

Στη σημερινή ανάρτηση και την επόμενη θα ασχοληθώ με το θέμα της μεταγλωσσολογικής επίγνωσης (metalinguistic awareness) στον λατινόφωνο/ρωμανόφωνο κόσμο και, ειδικότερα, στην Καρολιδική Φραγκία του 9ου αιώνα. Το θέμα αυτό καλύπτει όλο το δεύτερο μέρος (Part II, κεφ. 9-13) του παρακάτω τόμου:

Roger Wright (ed.), Latin and Romance Languages in the Early Middle Ages (1η έκδοση Routledge 1991, 2η έκδοση paperback The University of Pennsylvania State Press 1996)

Δάντης: De vulgari eloquentia

Στη σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω συνοπτικά το σύγγραμμα του Δάντη (ιταλ. Dante Alighieri) De Vulgari Eloquentia (DVE, 1305, «Περί δημώδους ευγλωττίας»).

Ντελλαπόρτας: έμαθα τάχα γράμματα φράγκικα και ρωμαί[ι]κα

Ο μάλλον ιταλογενής (αλλά παραταύτα ορθόδοξος) Κρητικός ποιητής Λεονάρδος Ντελλαπόρτας (1330-1419/20, για βιογραφικά στοιχεία βλ. εδώ, σ. 273-4) έγραψε κατά την περίοδο 1403-1411 τέσσερα ποιήματα σε δημώδη γλώσσα, τα οποία εκδόθηκαν το 1995 από την Ακαδημία Αθηνών το 1995 υπό την επιμέλεια του Μανούσου Μανούσακα.

Race vs. Culture vs. Ethnicity

Δανείστηκα τον τίτλο της σημερινής ανάρτησης από ένα σχόλιο του Περτίνακος πάνω σε μια ιστορία που διηγείται ο Θάνος Βερέμης εδώ (06:48-07:05):

«Εμένα κάποτε μού πε ένας καθηγητής στην Οξφόρδη «εσείς οι Έλληνες δεν είσαστε «ράτσα» (race), [αλλά] είσαστε παράδοση, μία πολιτισμική παράδοση» και είχε δίκαιο.»

Για να δούμε πως πρέπει να κρίνουμε στην σημερινή εποχή την παραπάνω άποψη.

Ολισθήματα ελληνοσυνέχειας

Στη σημερινή ανάρτηση θα σχολιάσω κάποια ολισθήματα «ελληνοσυνέχειας» ορισμένων ιστορικών, των οποίων το γενικότερο έργο στην δημόσια ιστορία κατά τα άλλα εκτιμώ και θαυμάζω, επειδή καλύπτει ένα σημαντικό κενό σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που έχει καλούς ιστορικούς, αλλά πάσχει από έλλειψη σοβαρής δημόσιας ιστορίας.

Ο «Ρωμαίων άποικος» Βλάχος Κωνσταντίνος Αυριλιόνης

Το θέμα της σημερινής ανάρτησης σχετίζεται με την χθεσινή. Πρόκειται για τον Βλάχο Κωνσταντίνο Αυριλιόνη που αναφέρει το 1221 στην περιοχή της Βόνιτσας ο μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιωάννης Απόκαυκος. Το ενδιαφέρον με το χωρίο του Αποκαύκου είναι ότι περιγράφει το «γένος» των Βλάχων ως «αποίκους των [πάλαι] Ρωμαίων», η μοναδική φορά που κάποιος βυζαντινός συγγραφεάς αναγνωρίζει ρητά την ρωμαϊκή καταγωγή των Βλάχων.

Vojna krajina, 1538: Οι Βλάχοι ως «αρχαίοι Ρωμαίοι»

Μια γερμανόγλωσση αψβουργική πηγή του 1538 περιγράφει τους Ορθόδοξους Βλάχους πρόσφυγες από την Οθωμανική αυτοκρατορία που εγκαταστάθηκαν μαζί με Σέρβους στην νεοϊδρυθείσα Κροατική vojna krajina των Αψβούργων (βλ. statuta Valachorum) με τον προσδιορισμό «[είναι] Βλάχοι, τους οποίους εμείς αποκαλούμε «αρχαίους Ρωμαίους» (allt Römer)»: Walächen welche bei uns allt Römer genennt sein.

Ο ορισμός του «Ελληνικού έθνους» του Παπαρρηγόπουλου

Στη σημερινή ανάρτηση θα σχολιάσω τον προβληματικό ορισμό του «Ελληνικού έθνους» που παραθέτει στην αρχή της Ιστορίας του Ελληνικού έθνους ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1853), τον οποίο σχολιάζει (απορρίπτοντας σιωπηρά) ο Roderick Beaton σ΄αυτήν εδώ την διαδικτυακική συζήτηση (12:58-15:30).

Πως ξέρουμε ότι … ;

Χθες κάποιος με ρώτησε στα σχόλια πως ξέρουμε ότι το μεσοφωνηεντικό /s/ των ελληνικών λέξεων ΙΕ καταγωγής (λ.χ. εἴκοσι, φύσις, πᾶσα) είναι δευτερογενές που κατά κανόνα ανάγεται σε πρωτοελληνικό (και IE) /t/.

Για να δούμε.

Η εξέλιξη του μακρού ΙΕ *ū στην Αλβανική

Στη σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω την εξέλιξη του ΙΕ μακρού *ū στην αλβανική και μετά θα παρουσιάσω την υπόθεση του Βούλγαρου γλωσσολόγου Vladimir Georgiev ότι η πρώιμη πρωτοαλβανική φωνολογία ταιριάζει καλύτερα στην δακομυσική γλώσσα.