Η εθνογραφία του Coriolano Cippico

Το θέμα της σημερινής ανάρτησης συνεχίζει αυτό της προηγούμενης και είναι η κλασικίζουσα εθνογραφία του ενετοπρεπούς Δαλμάτη Coriolano Cippico. Εδώ (περιττές σελίδες είναι οι αριστερές και άρτιες οι δεξιές) μπορείτε να διαβάσετε διαδικτυακά το λατινικό πρωτότυπο του Petri Mocenici Imperatoris Gesta (κυκλοφορεί η αγγλική μετάφραση του Kiril Petkov) όπου ο Coriolano Cippico διηγείται τις εκστρατίες εναντίον των Οθωμανών του δόγη της Βενετίας Pietro Mocenigo το 1474-5 και την οθωμανική πολιορκία της Βενετικής Σκόδρας του 1474. Θυμίζω ότι ο Cippico συμμετείχε αυτοπροσώπως σ΄αυτές τις εκστρατείες ως καπετάνιος των δαλματικών πλοίων του βενετικού στόλου.

Coriolano Cippico: η παλαιότερη περιγραφή των stradioti

Ο Δαλμάτης Coriolano Cippico (1425-93) κατά την περίοδο 1470-1478 υπηρέτησε υπό τον Pietro Mocenico (ο μετέπειτα δόγης) στις βενετικές πολεμικές επιχειρήσεις του Αιγαίου κατά τον Α΄ Ενετο-Οθμωμανικό πόλεμο (1463-1479), περιγράφοντας τις εκστρατείες της περιόδου 1474-5 στο βιβλίο του Petri Mocenici imperatoris gestorum libri tres (1477, κυκλοφορεί η αγγλική μετάφραση του Kiril Petkov, Italica 2014). Μεταξύ άλλων aytòh είναι και η παλαιότερη πηγή (“la loro più antica descrizione,” περ. 1470) που περιγράφει τους Αλβανούς/Αρβανίτες stradioti που οι Βενετοί εκείνη την εποχή έφερναν και χρησιμοποιούσαν ως μισθοφόρους στο Μοριά.

Κοζάκοι και Ουσκόκοι #2: Οι Ουσκόκοι

Μετά τους Κοζάκους της Ουκρανίας που περιέγραψα στην προηγούμενη ανάρτηση, στη σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω την παρεμφερή ακριτική στρατιωτική συλλογικότητα των Ουσκόκων της Αψβουργικής Κροατίας.

Κοζάκοι και Ουσκόκοι #1: Οι Κοζάκοι

Στη σημερινή ανάρτηση και την επόμενη θα περιγράψω την ιστορία δύο σχεδόν σύγχρονων (16ος-17ος αιώνας) ακριτικών στρατιωτικών συλλογικοτήτων, τους Κοζάκους της Ουκρανίας και τους Ουσκόκους της Αψβουργικής Κροατίας. Στη σημερινή ανάρτηση θα ασχοληθώ με τους Κοζάκους και στην επόμενη με τους Ουσκόκους.

Γιατί η ιστορία των Αράβων ΔΕΝ ξεκινά το 853 π.Χ.

Στη σημερινή ανάρτηση θα παραθέσω τον Peter Webb να εξηγεί πολύ ωραία γιατί η ιστορία των Αράβων ως εθνότητα ΔΕΝ ξεκινά το 853 π.Χ., όταν οι γραφείς του Ασσυρίου βασιλιά Σαλμανασέρ Γ΄ περιέγραψαν κάποιους από τους αντιπάλους των Ασσυρίων στη μάχη του Καρκάρ ως ‘Arba-ā‘ που ήρθαν από την έρημο νοτίως της Δαμασκού και είχαν βασιλιά κάποιον ‘Gindibu.’

Οι απαρχές της γερμανικής αυτοσυνειδησίας

Στη σημερινή ανάρτηση θα σχολιάσω συνοπτικά τις απαρχές της στοιχειώδους Γερμανικής αυτοσυνειδησίας, πολύ πριν την εμφάνιση του νεωτερικού γερμανικού εθνικισμού. Πότε και πως καθιερώθηκε στους προγόνους των σημερινών Γερμανών η χρήση των προσδρομικών μορφών του ενδωνύμου Deutsch για την περιγραφή μιας συλλογικότητας που περιελάμβανε λ.χ. τους Σάξονες και τους Βαυαρούς, αλλά όχι τους ρωμανόφωνους της Ιταλίας και της Φραγκίας;

Ο «Βλαχογερμανός» = Germanus Italicatus

Η ανάρτηση αυτή συνεχίζει το θέμα της πρόσφατης ανάρτησης για την ταυτοτική αντίθεση Ιταλών και Γερμανών γύρω στο 1500. Στην πρώτη δεκαετία του 16ου αιώνα ο Αλσατός ουμανιστής Jacob Wimpfeling (1450-1528) κατέγραψε την γερμανική παροιμία «φυλάξου από κοκκινομάλλη φαλακρό και από «βλάχο» [ιταλοπρεπή] Γερμανό!»

Η Γεωγραφία του Αθανασίου Ψαλίδα

Στη σημερινή ανάρτηση θα παραθέσω την περιγραφή της Ευρωπαϊκής Τουρκίας από την Γεωγραφία του Γιαννιώτη διαφωτιστή-διαδασκάλου Αθανασίου Ψαλίδα (1767-1829), την οποία εξέδωσε ο Γ. Χαριτάκης στο έκτο τεύχος των Ηπειρωτικών Χρονικών (1931) που μπορείτε να κατεβάσετε από εδώ.

Leibniz (1679): Οι προκομμένες κοινωνίες

Συνεχίζοντας το θέμα της προηγούμενης ανάρτησης, παραθέτω εδώ ένα ορισμό του Leibniz (1679) των προκομμένων κοινωνιών της εποχής του που παραθέτει στο τέλος της Προτροπής προς τους Γερμανούς (1679).

Leibniz (1679): Προτροπή προς τους Γερμανούς

Ο πολυμαθής Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716) είναι περισσότερο γνωστός ως ένας από τους γίγαντες των μαθηματικών. Εγώ σήμερα θα σχολιάσω το πατριωτικό σύγγραμμα που έγραψε το 1679 με τίτλο Προτροπή προς τους Γερμανούς (Ermahnung an die Teutsche = αγγλ. Exhortation to the Germans).

Ιταλοί και Γερμανοί γύρω στο 1500: «Βλάχοι» και «βάρβαροι»

Σύμφωνα με τον Caspar Hirschi (The Origins of Nationalism, Cambridge 2011) «κάποιος θα μπορούσε να πει ότι οι Γερμανοί είναι ιταλική εφεύρεση»: The Germans, one could say, are an Italian invention (σ. 106).

Η Εβραιοπούλα Μαρκάδα και ο Δήμος ο Αρβανίτης

Στη σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω την Ιστορία της Εβραιοπούλας Μαρκάδας και του Δήμου του Αρβανίτη που εκδόθηκε το 1668 στην Βενετία και διηγείται την κλοπή το 1667 της όμορφης Μαρκάδας από τον Δήμο και την φυγή του ζευγαριού στην Βλαχία όπου η Μαρκάδα βαφτίστηκε «Ρωμαία» (ορθόδοξη χριστιανή) με νέο όνομα Ζαφείρα και παντρεύτηκε τον Δήμο.

Θα χρησιμοποιήσω την έκδοση της Ιστορίας από τον τόμο Recueil de poemes historiques en grec vulgaire του Émile Legrand (1877, σσ. 129-189) που μπορείτε να κατεβάσετε από εδώ.

Τα ευρωλιγούρικα «προπύργια»

Σύμφωνα με τον Alexander Maxwell (βλ. παρακάτω), η μεταφορά «η Χ χώρα είναι το προπύργιο της Υ» (αγγλ. bulwark = λατ./ιταλ. antemurale = προπύργιο) διευκολύνει την έκκληση βοήθειας, γιατί η μεταφορά αυτή υπονοεί την έννοια κάποιου «χρέους» που η χώρα Υ «οφείλει» να ξεχρεώσει στην «προστάτιδά» της Χ με την παροχή βοήθειας: Bulwark metaphors facilitate appeals for foreign support: the bulwark-country deserves aid from the countries it defends.

Ἡ ἐμὴ Ῥώμη Σαρδική ἐστιν

Ύστερα από τις δύο νίκες του επί του Λικινίου στη μάχη της Κιβάλεως (316) και τη μάχη του Άρδα/Αδριανουπόλεως (316/7), τον Μάρτιο του 317 ο Μέγας Κωνσταντίνος συναντήθηκε στη Σαρδική (λατ. Serdica) με τον ηττημένο Λικίνιο όπου ο δεύτερος αναγνώρισε την απόσπαση του Ιλλυρικού από τον Κωνσταντίνο (οι χάρτες πριν και μετά την ειρήνη της Σαρδικής του 317). Κατά την περίοδο 316-22 η Σαρδική ήταν συχνά η βασιλική έδρα του Κωνσταντίνου, όσο αυτός εξοικειωνόταν με (και αναδιοργάνωνε) το νεοαποκτηθέν Ιλλυρικό και την Διοίκηση Δακίας (που είχε πρωτεύουσα τη Σαρδική), η οποία τύχαινε να είναι ο τόπος καταγωγής τόσο του πατέρα του, Κωνσταντίου Α΄, όσο και του ηττημένου Λικινίου. Σύμφωνα με την χαμένη ιστορία του Πέτρου Πατρικίου (6ος αι.) που δυστυχώς επιβιώνει μόνο αποσπασματικά, ο Κωνσταντίνος εκείνη την περίοδο σκεφτόταν να μονιμοποιήσει τη Σαρδική ως «βασιλεύουσα» των Ρωμαίων, επειδή «φιλῶν τε τὴν πόλιν ἐκείνην συνεχῶς ἔλεγεν: Ἡ ἐμὴ Ῥώμη Σαρδική ἐστιν.»

Το ανθρωπωνύμιο «Περβοῦνδος»

Έτυχε χθες να συζητήσουμε στα σχόλια για την ετυμολογία του δυσερμήνευτου ανθρωπωνυμίου Περβοῦνδος που απαντά στα Θαύματα του Αγίου Δημητρίου (7ος μ.Χ. αι.) ως το όνομα του αρχηγού του σλαβικού φύλου των Ρυγχίνων (ὁ τῶν Ῥυγχίνων ῥήξ) και, ψάχνοντας στο διαδίκτυο για να δω αν υπάρχει κάτι, έπεσα πάνω σε μια μελέτη του Βούλγαρου γλωσσολόγου Ivan Duridanov που πραγματεύεται το όνομα αυτό.