Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος εφευρέσεως ανύπαρκτων εθνοτικά μεσαιωνικών Ελλήνων είναι η μετάφραση δυτικών μελετητών και η αναμετάφραση στην νεοελληνική γλώσσα δυτικών μεταφράσεων των βυζαντινών κειμένων. Βρίσκουμε λ.χ. κάποιον δυτικό ιστορικό να χαρακτηρίζει τους «Βυζαντινούς» σαν «Γραικούς» (Greeks, Greques, Greci κλπ), μεταφράζουμε την πρότασή του στα νεοελληνικά, αποδίδοντας το «Γραικοί» σαν «Έλληνες» και το πλασάρουμε στους πολλούς που «κεκόρηνται ὅκωσπερ κτήνεα» (που έλεγε και ο Ηράκλειτος) σαν «απόδειξη» της δήθεν αέναης εθνοτικής Ελληνικότητας του «Βυζαντίου».
Το «άλμα τριπλούν» (η έκφραση είναι του Νίκου Σαραντάκου) που γίνεται σε αυτήν την διαδικασία είναι το εξής:
1) Βρίσκουμε κάποιον δυτικό ιστορικό ή μεσαιωνικό συγγραφέα που περιγράφει τους «Βυζαντινούς» σαν «Γραικούς».
2) Εμείς στην σημερινή μας νεοελληνική γλώσσα μεταφράζουμε τα δυτικά Greeks, Greques, Greci κλπ. σαν «Έλληνες».
3) Άρα καταλήγουμε στο αφελές συμπέρασμα ότι οι «Βυζαντινοί ήταν Έλληνες», δηλαδή πιστεύουμε ότι δήθεν «αποδείξαμε»ότι υπήρχε μια αέναη και διάχυτη «Ελληνική» εθνοτική συνείδηση.
Το σφάλμα λογικής που διαπράττουμε σε αυτήν την διαδικασία είναι πως υποθέτουμε ότι οι δυτικοί γνώριζαν τους «Βυζαντινούς» καλύτερα απ΄ότι γνώριζαν οι ίδιοι τον εαυτό τους ή ότι η περιγραφή τους είναι αμερόληπτη. Το εθνολογικό σφάλμα που διαπράττουμε είναι ότι μπερδεύουμε την ητική (etic, ετεροπροσδιορισμός) αντίληψη με την ημική (emic, αυτοπροσδιορισμός). Η ητική αντίληψη έχει σημασία μόνον όταν είναι σε θέση να επηρεάσει την ημική. Από τη στιγμή που η εθνοτικότητα (ethnicity) είναι η συνειδητή επιλογή εθνοτικής ταυτότητας, κάθε λογικός άνθρωπος καταλαβαίνει ότι η κατανόηση μιας εθνοτικής ταυτότητας γίνεται μόνον μέσα από την εξέταση της ημικής αντίληψης.
Θα εφαρμόσω το παράλογο «τριπλούν άλμα» σε δύο παραδείγματα για να δείξω την αφέλεια που το διέπει.
Παράδειγμα #1:
1) Οι Μεξικάνοι χρησιμοποιούν τον όρο Gringo για τους Αμερικάνους.
2) H λέξη Gringo προέρχεται από το παλαιότερο Griego, την ισπανική εκδοχή του λατινικού Graecus
3) Εμείς σήμερα στην νεοελληνική γλώσσα αποδίδουμε το λατινικό Graecus σαν «Έλληνας»
4) Άρα οι Αμερικάνοι είναι Έλληνες, δηλαδή διέπονται από μία αέναη και διάχυτη Ελληνική εθνοτική συνείδηση.
Το σφάλμα που διαπράξαμε είναι ότι αγνοήσαμε πως η λέξη Graecus> Grecus > Griego > Gringo στο στόμα των Ισπανόφωνων ακολούθησε την σημασιολογική εξέλιξη «ελληνόφωνος» > «αλλόγλωσσος» (Graecum sunt non leguntur = It’s all Greek to me) > «ξένος».
Παράδειγμα #2:
1) Οι «Βυζαντινοί» αποκαλούσαν κλασικιστί τους Ούγγρους «Δάκες» και «Παίονες» (το τελευταίο προέκυψε από εσκεμμένη εξευγενίζουσα παραφθορά του όρου «Παννόνιοι» μιας και το σχεδόν ομόηχο «Παίονες» απαντά ήδη στα ομηρικά έπη).
2) Άρα οι Ούγγροι πίστευαν ότι ήταν οι απόγονοι των αρχαίων Δακών και των αρχαίων Παιόνων.
Φυσικά, όποιος ξέρει λίγα πράγματα για τους Ούγγρους, γνωρίζει ότι ουδέποτε έδειξαν διάθεση ταύτισης με τους αρχαίους Δάκες ή τους Παίονες. Ακόμα και το εξωνύμιο Ούγγροι προέκυψε από μπέρδεμα με τους Ουνουγκούρους Βούλγαρους που κατοικούσαν στα μέρη τους πριν από αυτούς. Οι ίδιοι οι Ούγγροι στην γλώσσα τους αυτοπροσδιορίζονται σταθερά σαν Magyar και έτσι τους ονομάζουν όλοι οι λαοί που έχουν άμεση ιστορική σχέση μαζί τους (λ.χ. Σερβ-Κρ. Mađari).
Όσο για τον όρο «Παίονες», ο Ιωάννης Τζέτζης έγραψε στις «Χιλιάδες» του ότι όσοι χρησιμοποιούν τον όρο «Παίονες» για τους Ούγγρους είναι ανιστόρητοι «βούβαλοι». Κατά τον Τζέτζη, αν κάποιος λαός πρέπει να χαρακτηρίζεται κλασικιστί σαν «Παίονες», αυτός είναι οι Βούλγαροι των οποίων τον αυχένα «έσπασε» ο κρατερός Βουλγαροκτόνος όταν τους κατέκτησε και, οι οποίοι, στις δόξες τους, κατείχαν όλα τα εδάφη από την ενδοχώρα του Δυρραχίου μέχρι την ενδοχώρα της Κωνσταντινουπόλεως!!! Ο Τζέτζης έκανε αυτόν τον συλλογισμό διότι στα χρόνια του, οι «Βούλγαροι» ήταν πρωτίστως όσοι κατοικούσαν στο θέμα Βουλγαρίας (το επίκεντρο της Βουλγαρικής αντίστασης στον Βουλγαροκτόνο), το οποίο συνέπεφτε χονδρικά με την αρχαία Παιονία.
Και θα κλείσω με ένα διδακτικό παράδειγμα «εφεύρεσης ανύπαρκτων Ελλήνων». Όσοι από εσάς έχετε διαβάσει το βιβλίο του Donald Μ. Nicol “The Last Centuries of Byzantium: 1261-1453” (CUP, 2η έκδοση 1993), έχετε διαβάσει την σελίδα 375 όπου ο Nicol παρέχει μεταφρασμένα στα αγγλικά τα λόγια του τούρκου Βεζίρη Çandarlı Halil Pasha που διέσωσε στην ιστορία του ο Δούκας, όταν απεσταλμένοι της Κωνσταντινούπολης έναν περίπου χρόνο πριν την άλωση, επιχείρησαν να δουν αν ο Χαλίλ ενδιαφερόταν να συμμετάσχει σε ένα σχεδιαζόμενο πραξικόμημα που θα καθαιρούσε από τον Οθωμανικό θρόνο τον Μωάμεθ τον οσονούπω Πορθητή με τον φιλοβυζαντινό εξόριστο συγγενή του Ορχάν. Ο Βεζίρης Χαλίλ απάντησε:
Εν ολίγοις, «”You stupid Greeks” … κάντε ό,τι νομίζετε, αλλά σας το λέω για να το ξέρετε ότι ο νέος σουλτάνος δεν είναι σαν τον παλιό, προσπαθήστε να κάνετε ό,τι κόλπα θέλετε, αλλά να ξέρετε ότι στο τέλος θα χάσετε και τα λίγα που ακόμα έχετε»!
«Οἱ δὲ πολλοί», που καθ΄Ηράκλειτον, «κεκόρηνται ὅκωσπερ κτήνεα» μόλις διαβάσουν αυτήν την φράση μεταφράζουν αμέσως το “you stupid Greeks“ σαν «ανόητοι Έλληνες» και θα τρέξουν να παρουσιάσουν την σελίδα σαν «περίτρανη» απόδειξη:
1) της δήθεν αέναης και διάχυτης «ελληνικότητας» του Βυζαντίου.
2) ότι δήθεν ο Donald M. Nicol θεωρεί τους Βυζαντινούς αενάως «Έλληνες» ένα με τους Έλληνες της αρχαιότητας.
3) ότι ο Ιστορικός της Αλώσεως Δούκας δήθεν έγραψε εδω «Έλληνες».
4) ότι ο Βεζίρης Χαλίλ δήθεν θεωρούσε τους «Βυζαντινούς» Έλληνες.
Το παραπάνω κείμενο όμως είναι η αγγλική μετάφραση της ιστορίας του Δούκα που έκανε ο Ρουμάνος ιστορικός Grecu. Το αυθεντικό κείμενο του Δούκα είναι το εξής:
Δηλαδή γράφει «ὦ ἀνόητοι καὶ μωροί Ῥωμαίοι …» το οποίο, οι σωστοί μεταφραστές αποδίδουν απαράλλαχτο (λ.χ. λατιν. “o stulti et insipientes Romaei“).
Όσον αφορά τα άλλα «συμπεράσματα» των πολλών που «κεκόρηνται ὄκωσπερ κτήνεα», η άποψη του Donald Nicol για την βυζαντινή ταυτότητα περιγράφεται ξεκάθαρα στο βιβλίο του, και ο Τούρκος βεζίρης φυσικά δεν θα μπέρδευε ποτέ τους Rum με τους αρχαίους Yunan, δύο λαούς τους οποίους η Ισλαμική παράδοση ξεχώριζε ξεκάθαρα. Μέχρι και την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους, οι Τούρκοι χρησιμοποιούν τον όρο Rumluk (λ.χ. η παραδοσιακά ελληνόφωνη περιοχή Ρουμλούκι = «Ρωμιότοπος» στην Μακεδονία [αντιπρβ. το Shopluk] και ο όρος Rumlar γι΄αυτό που λέμε σήμερα «Ελληνοκύπριος») για το ελληνόφωνο υποσύνολο του ευρύτερου και ετερόγλωσσου Rum Millet. Οι Τούρκοι αναβίωσαν από το Κοράνι τον όρο Yunan , για να αποδώσουν το νεοελληνικό εθνωνύμιο «Έλληνες», μετά την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους και την εθνική (national) πλέον ταυτότητα που αυτό προωθούσε με την κρατική του παιδεία.
Περισσότερα:
1) Οι «Παρεξηγημένοι» Βυζαντινοί
smerdaleos 
Λέτε ότι ο Τούρκος βεζίρης δεν θα συνέχεε ποτέ τους “Rum” με τους “Yunan” γιατί η διάκριση μεταξύ τους ήταν ξεκάθαρη για την ισλαμική παράδοση. Ωστόσο το γεγονός ότι οι Τούρκοι ήταν μουσουλμάνοι δεν σημαίνει ότι είχαν την ίδια γνώση και αντίληψη περί αρχαίων Ελλήνων με τους Άραβες (στους οποίους παραπέμπετε). Οι Τούρκοι ούτε για τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό ενδιαφέρονταν, ούτε (φαντάζομαι) για τη σχέση ή μη των Βυζαντινών με τους αρχαίους Έλληνες. Τους αποκαλούσαν “Ρωμαίους” απλά γιατί έτσι αυτοπροσδιορίζονταν οι ίδιοι (εθνοτικά πλέον), όχι σε αντιδιαστολή με τους “Yunan”.
Και για τους Άραβες όμως δεν φαίνεται να ήταν τόσο ξεκάθαρη η διάκριση. Ενδεικτικά παραπέμπω σε αυτό το κείμενο του Said Al-Andalusi, που αναφέρεται ακριβώς στη σύγχυση γύρω από την ταυτότητα των Βυζαντινών:
http://tiny.cc/7cdiex
“Because of the proximity of these two nations (των Ρωμαίων και των Ελλήνων) and the transfer of power from one to the other, the two countries became one and the two kingdoms became one, and the two peoples were diffused so that it became difficult for many to distinguish between their philosophers and to discern the history of their scholars.” Τελικά, “the kingdom of the Latins became different from that of the Greeks, whose western borders were pushed close to Constantinople”. Άρα ο ίδιος θεωρεί το Βυζάντιο “βασίλειο των Ελλήνων”, όχι;
http://tiny.cc/7cdiex
Γειά σου Δημήτρη.
΄
Αν πιστεύω ότι οι Τούρκοι σχημάτισαν το εξωνύμιο Rum από την ισλαμική παράδοση, το λέω διότι πολύ πριν έρθουν σε άμεση επαφή με τους Βυζαντινούς δέχθηκαν μεγάλη επίδραση από τους Πέρσες (οι οποίοι τους εξισλάμισαν), όπως φαίνεται μέχρι σήμερα από τα πάμπολλα περσικά δάνεια της τουρκικής γλώσσας. Γι΄αυτό λέω ότι τον όρο Rum τον πήραν από τους μουσουλμάνους Πέρσες (οι οποίοι με τη σειρά τους εξισλαμίστηκαν από τους Άραβες στους οποίους παραπέμπω).
Στο άλλο θέμα που παρέθεσες για τον Said Al-Andalusi. Στο πρώτο κομμάτι συμφωνούμε. Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος ίδρυσε την Κων/πολη «στην μέση της γης των Yunan», οι Yunan υπήρχαν ακόαμ τον 4ο αιώνα (όπως μαρτυρούν και οι ελληνικές πηγές της εποχής).
Στο δεύτερο κομμάτι: Τελικά, “the kingdom of the Latins became different from that of the Greeks, whose western borders were pushed close to Constantinople”. Άρα ο ίδιος θεωρεί το Βυζάντιο “βασίλειο των Ελλήνων”, όχι;
Νομίζω σου έχει απαντήσει λίγες γραμμές πιο πάνω:
“Constantine, son fo Leon (εννοεί τον Πορφυρογέννητο), THEN KING OF THE RUMS, sent his armies to conquer Rome … since that time …”
Το «ελληνικό» βασίλειο και το «λατινικό» βασίλειο που αναφέρει αντιστοιχούν στα pars Graeca και pars Latina της ενιαίας ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (άρα είναι όροι που χρησιμοποιούνται αναχρονιστικά), ενώ αυτό που λέει στη συνέχεια ότι άρχισαν να διαφοροποιούνται από την εποχή του Πορφυρογέννητου (10ς αιώνας) και μετά φυσικά δεν ευσταθεί μιας και τα δύο μέρη της αυτοκρατορίας δεν ήταν ποτέ ενιαία γλωσσοπολιτισμικά και είχαν διαχωριστεί πολιτικά πολύ πριν τον Πορφυρογέννητο και, επιπρόσθετα, το «λατινικό» μέρος χρειάστηκε να αναεφευρεθεί το 800 (έναν και αιώνα πριν τον πορφυρογέννητο).
Άρα, ακόμα και αν αφήσουμε το όλο μπέρδεμα που έχει ο Andalusi σε όλη αυτήν την ιστορία και ακόμα και αν ξεχάσουμε αυτό που λέει η Nadia El Cheikh ότι σε όλα τα άλλα σημεία του έργου του αναφέρεται στους Βυζαντινούς σαν Rum λ.χ. εδώ (άνοιξε τη σελίδα 22):
“However, most often, in this work and elsewhere, the term Rum refers to the Byzantines, and close scrutiny of the particular context makes the intended meaning manifest”:
http://books.google.it/books?id=QC03pKNpfaoC&printsec=frontcover&dq=byzantium+viewed+by+the+arabs&hl=it&sa=X&ei=ITFRU_-3N-aN7Qbn7YHIDQ&ved=0CDQQ6AEwAA#v=snippet&q=However%20most%20work%20elsewhere&f=false
… άρα ακόμα και αν ξεχάσουμε αυτά και επικεντρωθούμε στη φράση που έγραψες τότε πρέπει να παραδεχτούμε ότι πιστεύει στην ύπαρξη «Ελληνικού» έθνους όσο πιστεύει και στην ύπαρξη «λατινικού» έθνους. Με άλλα λόγια, όσο αληθινό είναι το «λατινικό» έθνος στα μάτια του άλλο τόσο είναι και το «ελληνικό».
Τέλος, ο σύνδεσμός σου ήταν πολύ σωστός όταν έδωσε και τον αραβικό όρο al-Igriqiyah για την ελληνική γλώσσα που μιλούσαν οι Yunan. Αυτό μου θύμισε ότι ο al-Andalusi ήταν Άραβας της Ανδαλουσίας, άρα εκτός από την γενική αραβική του ταυτότητα έχει και την ειδική ταυτότητα του Άραβα που ήρθε σε επαφή με τους «Λατίνους» της Ισπανίας, οι οποίοι πιστεύαν ότι στην ανατολική αυτοκρατορία υπάρχουν Greci που μιλάνε την lingua Greca (η πηγή του Al Igriqiyah).
http://en.wikipedia.org/wiki/Said_Al-Andalusi
Με άλλα λόγια, ο Al-Andalusi χρειάστηκε να μπολιάσει την αραβική παράδοση που αναγνωρίζει τους βυζαντινούς σαν Rum με αυτήν τον Ισπανών «λατίνων» οι οποίοι πίστευαν ότι οι Βυζαντινοί ήταν «Γραικοί».
Ευχαριστώ για την απάντηση. Δεν παρέπεμψα στον al-Andalusi συμμεριζόμενος αυτά που γράφει (είναι σαφές ότι και ο ίδιος ήταν μπερδεμένος), αλλά για να δείξω ακριβώς τη σύγχυση που επικρατούσε: Αν πολλοί σύγχρονοί του έφταναν να θεωρούν Ρωμαίους, όπως λέει, τον Πυθαγόρα, τον Εμπεδοκλή, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, σημαίνει ότι υπήρχε βαθιά άγνοια για το θέμα, επομένως δεν μπορεί να θεωρείται τόσο καθαρή η γενικότερη αραβική ματιά.
Εσείς προφανώς συμφωνείτε με εκείνους τους Άραβες που ξεχώριζαν τους Βυζαντινούς από τους αρχαίους Έλληνες (“ήξεραν πολύ καλά”, γράφετε, ότι επρόκειτο για “δύο διαφορετικές ταυτότητες με διαφορετικό πολιτισμό και θρησκεία που απλώς αλληλοεπικαλύπτονται γλωσσικά και γεωγραφικά”). Θεωρείτε δηλαδή ότι, σε αντίθεση με τους δυτικούς, οι Άραβες γνώριζαν τους Βυζαντινούς αρκετά καλά για να έχουν μια γνώμη κοντά στην πραγματικότητα και στον τρόπο που εκείνοι έβλεπαν τους εαυτούς τους. Πέρα ωστόσο από τη σύγχυση που ανέφερα, η διάκριση μεταξύ Rum και Yunan γινόταν (και) στα πλαίσια της αμφισβήτησης της βυζαντινής αυτοεικόνας: “Συχνά γράφουν ότι οι Rum δεν έχουν δική τους «σοφία/επιστήμη» (δεν είναι ulama = σοφοί/επιστήμονες αλλά τεχνήτες λέει ο Al-Yahiz), αλλά χρησιμοποιούν τα βιβλία των Yunan για να φανούν σοφοί.” Τι καταλαβαίνουμε από αυτό; Ότι οι ίδιοι οι Βυζαντινοί εμφανίζονταν ως κληρονόμοι-κάτοχοι της αρχαιοελληνικής σοφίας και το προέβαλλαν αυτό ως στοιχείο του πολιτισμού και της ταυτότητας τους. Διεκδικούσαν δηλ. κάτι πολύ περισσότερο από την αναγνώριση μιας απλής “γλωσσικής και γεωγραφικής αλληλοεπικάλυψης”.
Προσέξτε, τέλος, ότι “Rum” για τους Άραβες ήταν (όπως ο ίδιος γράφετε στο παλιότερο άρθρο σας) ο ελληνόφωνος Βυζαντινός. Ασχέτως δηλ. της σχέσης ή μη με την αρχαία Ελλάδα, αναγνωρίζουν τους ελληνόφωνους του Βυζαντίου ως διακριτή εθνοτική ομάδα – και μάλιστα “στο τιμόνι” της αυτοκρατορίας: οι Ρώσοι, οι Αρμένιοι, οι Βούλγαροι και οι λοιποί “had joined the Rums”.
Πρώτα, πρώτα, σ΄ευχαριστώ πολύ για τον πληθυντικό αλλά σε διαβεβαιώνω ότι δεν χρειάζεται. Μια παρέα είμαστε που σχολιάζουμε τα γραμμένα, επομένως μπορείς κάλλιστα να μου μιλάς στον ενικο.
Χώρισα το σχόλιό σου σε 4 μέρη. Αν ξεχάσω να απαντήσω σε κάτι διευκρίνισέ το μου.
1) Η Αραβική σύγχυση για την βυζαντινή ταυτότητα. Σαφώς υπήρχε, δεν θυμάμαι τώρα αν το έχω παραθέσει στην ανάρτηση με τους Άραβες, πάντως και η Nadia El Cheikh λέει ότι υπήρχαν Άραβες που συνέχεαν τις ταυτότητες Rum και Yunan. Βέβαια υπήρχαν και Άραβες που έγραψαν ότι «είναι λάθος» να μπερδεύουμε τους μεν με τους δε. τώρα η ερώτησή σου θα είναι σίγουρα γιατί αυτοί έχουν δίκαιο και αυτό θα σου το απαντήσω στο 2ο μέρος. σου θυμίζω ότι υπήρχαν Άραβες που στην αρχή μπέρδεψαν τους σταυροφόρους, όταν τους πρωτο-είδαν με τους Rum. Τους είδαν να κουβαλούν σταυρούς, οι αρχετυπικοί χριστιανοί που γνώριζαν μέχρι τότε ήταν οι Rum, επομένως η πρώτη τους αντίδραση ήταν να ονομάσουν τους σταυροφόρους Rum. Γρήγορα όμως συνειδητοπίησαν ότι οι σταυροφόροι δεν ήταν Rum, αλλά λαός βαρβαρότερος των Rum και άρχισαν να τους αποκαλούν Al-Ifranj («Φράγγους»). Γράφει η El Cheikh στην σελίδα 192:
“Occasionally, and especially during the early period of the Crusades, the term al-Rum is used to refer to the Franks, REFLECTING THE INITIAL CONFUSION of the Arab Muslim authors at this NEw Christian presence, especially since the Crusaders arrived along routes previously used by the Byzantine invaders … However, as time passed, the new term al-Ifranj was coined to refer to the Franks, in recognition of the emrging distinction between Byzantines and Crusaders. Indeed, it did not take long for a new image of the Ifranj, dissociated from that of the Byzantines, to emerge. NEVERTHELESS, both terms, Ifranj and Rum, were SOMETIMES used to designate Christians in general”.
Εδώ φαντάζομαι θα συμφωνείς ότι έχουν δίκαιο εκείνοι οι Άραβες που κατάλαβαν ότι οι Φράγγοι δεν ήταν Ρωμαίοι. Αυτό όμως που μπέρδεψε τους άλλους και τους ώθησε στο σφάλμα είναι η κοινή θρησκεία των δύο λαών και ότι και οι δύο επιτίθενται από την ίδια κατεύθυνση (δηλαδή κοινή θρησκεία και [χονδρική] γεωγραφική επικάλυψη). Πάμε τώρα σε εκείνους τους Άραβες που μπέρδευαν τους Rum με τους Yunan. Εδώ έχουμε κοινή γλώσσα και πιο στενή γεωγραφική επικάλυψη με την μόνη διαφορά ότι ενώ το ζεύγος Rum-Ifranj είναι σύγχρονο, το ζεύγος Rum-Yunan είναι ετερόχρονο. Εδώ μπορώ να συνεχίσω στο δεύτερο μέρος.
2) Έγραψες ότι συμφωνώ με εκείνους τους Άραβες που διαχώριζαν τους Rum και τους Yunan. Αν συμφωνώ μαζί τους αυτό οφείλεται στο ότι κατάλαβαν καλύτερα από τους άλλους ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗν ΑΝΤΙΛΗΨΗ των Βυζαντινών, δηλαδή τον ημικό τους αυτοπροσδιορισμό. Αυτός είναι ο γνώμονας που χρησιμοποιώ για να αξιολογήσω τις γνώμες των Αράβων. Οι ίδιοι Βυζαντινοί πίστευαν ότι ήταν «Ρωμαίοι Χριστιανοί» και διαφορετικοί από τους «ειδωλολάτρες Έλληνες». Η ιστορία τους ξεκινούσε “ab urbe condita” («αφ΄ιδρύσεως της Πόλεως»), με την μόνη διαφορά ότι η Πόλις τους ήταν η Νέα Ρώμη Κωνσταντινούπολη. Για τους ίδιους τους Βυζαντινούς ο Μέγας Κωνσταντίνος «θριάμβεψε» έναντι των «κακών» Ελλήνων όταν επέβαλε τον Χριστιανισμό. Οι αναφορές σε «Έλληνες» μέχρι και τον 11ο αιώνα είναι σε έναν λαό που κάποτε υπήρχε εδώ και τώρα δεν υπάρχει. Δεν τους ενδιέφερε το ότι οι Ἑλληνες ήταν ομόγλωσσοί τους ακριβώς όπως ο Βόσνιος μουσουλμάνος σήμερα δεν τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα ότι μιλάει την ίδια γλώσσα με τον ορθόδοξο Σέρβο και τον καθολικό Κροάτη. Ούτε διδάσκεται στο σχολείο του το γερμανικό κείμενο το 9ου αιώνα που λέει ότι το μεγαλύτερο μέρος της Δαλματίας κατοικείται από Σέρβους, ούτε φυσικά διδάσκεται ή δεν τον ενδιαφέρει ότι ο Ban Ninoslav της Βοσνίας ονομάζει ΟΛΟΝ τον σλαβικό πληθυσμό της χώρας Σέρβους και τους ξεχωρίζει από τους «Βλάχους» (δλαματόφωνους) της ακτής:
http://en.wikipedia.org/wiki/Matej_Ninoslav#Edicts_to_Dubrovnik
Σήμερα, κάποιος αμερόληπτος μελετητής καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μεγάλος αριθμός Βόσνιων Μουσουλμάνων ήταν Σέρβοι (με την προνεωτερική σημασία του όρου φυσικά που δεν έχει καμία σχέση με τη σύγχρονη Σερβική εθνική ταυτότητα) στο απώτερο παρελθόν τους. Κάποιοι Βόσνιοι μουσουλμάνοι το συμμερίζονται (λ.χ. ο Εμίρ Κοστουρίτσα που βαπτίστηκε ορθόδοξος και έλαβε το καρα-Σερβικό όνομα Nemanja) δήλωσε ότι δήθεν «η οικογένειά μου ανέκαθεν γνώριζε ότι ήταν εξισλαμισμένοι Σέρβοι» (εγώ υποθέτω ότι μάλλον ο Εμίρ ήταν ο πρώτος που το ανακάλυψε όταν άρχισαν να εμφανίζονται οι εθνικισμοί στην τότε Γιουγκοσλαβία) και μπορούμε να πούμε ότι αντιστοιχούν λίγο πολύ σε εκείνους τους Βυζαντινούς λόγιους του 12ου αιώνα που επανεθνοτίστηκαν σε Έλληνες.Ο μέσος Βόσνιος μουσουλμάνος όμως πιστέυει (γιατί μαθαίνει στο σχολείο) ότι οι αδιαφοροποίητοι Σλάβοι της Βοσνίας διαφοροποιήθηκαν εξ αρχής σε «Βόσνιους» χριστιανούς οι οποίοι αργότερα εξισλαμίστηκαν και η γνώμη που έχει για τους Σέρβους είναι ότι είναι οι «κακοί γενοκτόνοι τσέτνικ της Σεμπρένιτσας» που έσφαξαν τον λαό του. Την ίδια επίδραση είχε ο εκβυζαντινισμός στους ελληνόφωνους πληθυσμούς.
3) Έγραψες ότι οι Άραβες είχαν επίγνωση ότι το Bilad Al-Rum ήταν πολυεθνοτικό και ότι οι «γνήσιοι» Rum ήταν οι ελληνόφωνοι, οι οποίοι αναφέρονται σαν συστατικός πληθυσμός δίπλα στους Αρμένιους, στους Σλάβους κλπ. Και βεβαίως έχουν απόλυτο δίκαιο, γιατί και οι ίδιοι Βυζαντινοί λόγιοι από τον 11ο αιώνα και μετά πίστευαν ότι οι ελληνόφωνοι πληθυσμοί ήταν οι «γνήσιοι/καθαροί» Ρωμαίοι και οι λοιποί υπήκοοι ήταν οι «μ(ε)ιξοβάρβαροι», όρο που δανείστηκαν από την αρχαία ελληνική γραμματεία και τον οποίο ο Ησύχιος ορίζει σαν:
*· οὔτε βάρβαρος, οὔτε Ἕλλην, ἀλλ’ ἀμφοτέρων μετέχων (Eur. Phoen. 138) AS
και τον οποίο οι Βυζαντινοί αναπροσάρμοσαν έτσι ώστε να σημαίνει «ούτε «γνήσιοι» Ρωμαίοι ούτε «γνήσιοι» βάρβαροι (αυτοί που ζουν εκτός της αυτοκρατορίας) αλλ΄αμφοτέρων μετέχοντες».
Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι οι «γνήσιοι» Ρωμαίοι ήταν «Έλληνες», αυτό που σημαίνει είναι ότι οι «γνήσιοι» Ρωμαίοι ήταν οι ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟΙ κάτοικοι της αυτοκρατορίας. Για να το καταλάβεις αυτό σκέψου λίγο την Αμερική. Αν προσπαθήσεις να βρεις ποιος είναι ο «γνήσιος» αμερικάνος θα καταλήξεις στους αγγλόφωνους αποίκους, οι οποίοι ήτνα κάποτε Άγγλοι. Λ.χ. ο George Washington γεννήθηκε Άγγλος άποικος, πολέμησε στον Αγγλο-Γαλλικό αποικιακό πόλεμο σαν Άγγλος πατριώτης και αργότερα καταδικάστηκε σαν Άγγλος προδότης επειδή ηγήθηκε του Αμερικανικού πολέμου της ανεξαρτησίας και κατέληξε πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ.
Αν απομονώσεις όμως σήμερα αυτούς που κατάγονται από παραδοσιακά αγγλόφωνους αποίκους από όλους τους άλλους ιταλικής, μεξικανικής, ιρλανδικής, γερμανικής κλπ καταγωγής αυτό που παίρνεις δεν είναι «Άγγλοι», αλλά «πάππου προς πάππου Αμερικάνοι» που κάθε 4 Ιουλίου γιορτάζουν την απελευθέρωση τους από τους «τυρρανικούς» Άγγλους (το σύνθημα της Virginia στον πόλεμο της ανεξαρτησίας ήταν Sic Semper Tyrannis = «αυτά παθαίνουν οι Τύραννοι» φράση που υποτίθεται είπε ο Βρούτος όταν δολοφόνησε τον δικτάτορα Ιούλιο Καίσαρα και την οποία όμως επίσης εκφώνησε ο νοτιοαμερικάνος John Wilkes Booth όταν σκότωσε τον «βόρειο τύραννο» Αβραάμ Λίνκολν:
http://en.wikipedia.org/wiki/Sic_semper_tyrannis
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι οι εθνοτικοί φραγμοί (ποιο είμαστε «εμείς» και ποιοι οι «άλλοι») δεν κοιτάνε πάντοτε την ομογλωσσία. Αν υπάρχουν λόγοι οι ομόγλωσσοι (είτε συγχρονικά είτε διαχρονικά) πληθυσμοί μπορούν κάλλιστα να χωρίσουν και να φτάσουν στο σημείο να αλληλοθεωρούνται εντελώς αλλόφυλοι. Και οι αρχαίοι Έλληνες της κλασσικής περιόδου δεν θα αναγνώριζαν τους Βυζαντινούς σαν Έλληνες κυρίως λόγω της μοναρχίας και της θρησκείας τους.
4) Οι Άραβες γνώριζαν ότι οι Βυζαντινοί ήταν οι διατηρητές της αρχαιοελληνικής παράδοσης. Σαφώς, το έγραψα στην ανάρτηση και το ξαναλέω. Αλλά το να είσαι ο πολιτιστικός κληρονόμος των αρχαίων Ελλήνων δεν σε κάνει εθνοτικά Έλληνα. Ο αυτοκράτορας Θεόφιλος θεωρούσε την προσφάτως -στα χρόνια του- αναβιωμένη μελέτη της «έξωθεν ελληνικής παιδείας» σαν στοιχείο που ξεχωρίζει ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ από τα «Ἔθνη».
Αντίστοιχα ένα σωρό δυτικοευρωπαίοι πιστεύουν ότι αυτοί είναι οι πολιτιστικοί κληρονόμοι της αρχαίας Ελλάδας, της «κοιτίδας» του «Δυτικού» πολιτισμού:
Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ ονομάστηκε έτσι επειδή βρέθηκε στην πεδιάδα Neanderthal. H πεδιάδα ονομα΄στηκε έτσι επειδή ανήκε στους Neumann ένας από τους οποίους, ο Joakim ήταν τόσο ερωτευμένος με την αρχαία Ελλάδα που άλλαξε το επώνυμο από Newmann (γερμανιστί ο «νέος άνδρας») σε Neander (λατινική εκδοχή του ονόματος Νέανδρος). Έτσι η πεδιάδα τους από Neumannthal έγινε Neanderthal. Βέβαια, σε καμιά περίπτωση ο Joakim δεν πίστεψε ότι ήταν εθνοτικός Έλληνας, ήξερε ότι ήταν Γερμανός φιλέλλην.
http://en.wikipedia.org/wiki/Neanderthal,_Germany
During the 19th century the valley was called Neandershöhle (Neander’s Hollow), and after 1850 Neanderthal (Neander Valley). It was named after Joachim Neander, a 17th-century German pastor. Neander is the Greek translation of his family name Neumann — both names meaning “new man”.
Προτίμησα τον πληθυντικό για να μη δώσω την εντύπωση ότι πάω να σου κάνω τον έξυπνο. Προφανώς και δεν έχω τις γνώσεις σου, απλώς δεν έχω πειστεί για κάποια πράγματα (ή δυσκολεύομαι να τα καταλάβω).
Κυρίως με απασχολεί η ταυτότητα των ελληνόφωνων πληθυσμών στο διάστημα από την εξασθένιση-εξαφάνιση της αρχαίας (προχριστιανικής και προρωμαϊκής) ταυτότητάς τους μέχρι τη διαμόρφωση από τον 11ο αιώνα της λεγόμενης ρωμέικης. Τι ήταν αυτοί οι πληθυσμοί στους αιώνες που μεσολάβησαν; Πώς αυτοπροσδιορίζονταν σε σχέση με τους Αρμένιους, τους Γότθους, τους όποιους άλλους; Το ότι η ελληνική γλωσσική συνέχεια δεν συνεπάγεται συνέχεια της αρχαιοελληνικής ταυτότητας-συνείδησης, δεν σημαίνει ότι ο κόσμος που μιλούσε ελληνικά στο Βυζάντιο είχε πάψει να αυτοπροσδιορίζεται με βάση τη γλώσσα του. Μας λέει ο Άραβας λόγιος του 9ου-10ου αιώνα ότι αυτοί είναι οι Ρουμ (άλλο πράγμα από τους Αρμένιους, τους Σλάβους και τους λοιπούς της αυτοκρατορίας). Γιουνάν-ξεΓιουνάν, αποτελούν ξεχωριστή εθνότητα. Πότε και πώς διαμορφώθηκε λοιπόν αυτή η εθνότητα; Μήπως τα πράγματα εξελίχθηκαν ομαλότερα απ’ ό,τι φανταζόμαστε και ο ελληνόφωνος κόσμος “εκβυζαντινίστηκε” χωρίς να το πολυκαταλάβει;
Αυτό που λες ότι η ομογλωσσία δεν εμποδίζει απαραίτητα την εθνοτική διαφοροποίηση ισχύει μεν (π.χ. Τουρκοκρητικοί ή Βαλαάδες), αλλά στο Βυζάντιο οι ελληνόφωνοι ήταν στην ίδια βάρκα. Εκτός αν εννοείς σαν εθνοτική διαφοροποίηση το πέρασμα στον χριστιανισμό.
Μη φοβάσαι, δεν δίνεις καθόλου την εντύπωση ότι κάνεις τον έξυπνο. Οι ερωτήσεις σου είναι και σοβαρές και ενδιαφέρουσες και όλοι τις κάναμε.
Η αρχή στην πραγματικότητα γίνεται τον 2ο μ.Χ.αιώνα. Ο Λουκιανός είναι ο πρώτος ελληνόφωνος συγγραφέας που θα γράψει «εμείς οι Ρωμαίοι» και ο σύγχρονός του Αίλιος Αριστείδης θα γράψει ότι το εθνικό Ρωμαίος επεκτάθηκε από όνομα κατοίκου μιας πόλεως σε όνομα ολόκληρου γένους. Αυτές είναι οι πρώτες απόπειρες των Ελλήνων να εκρωμαϊστούν. Ταυτόχρονα με αυτές, τον 2ο αιώνα έχουμε και τις απόπειρες των «ελληνοκεντρικών» που προσπαθούν να θωρακίσουν την ελληνική τους ταυτότητα την οποία παρατηρούν ότι είχε αρχίσει να διαβρώνεται. Τέτοιοι είναι ο Πλούταρχος και ο Παυσανίας ο Περιηγητής. Ο Πλούταρχος θεωρεί τους Ρωμαίους αλλόφυλους των Ελλήνων, συνιστά τους Έλληνες να απέχουν από τα Ρωμαϊκά κοινά (η συμβουλή του είναι «βρείτε μια θέση στην τοπική αυτοδιοίκηση της πόλης σας και κάντε Ρωμαίους φίλους, γιατί οι Ρωμαίοι είναι γνωστό ότι φροντίζουν τους φίλους τους»). Ο Παυσανίας από την άλλη, σε όλο το έργο του μιλάει για τα περασμένα μεγαλεία της Ελλάδος πριν από την Ρωμαϊκή κατάκτηση. Δεν περιγράφει ούτε ένα μνημείο που χτίστηκε μετά την κατάκτηση.
Οι τελευταίοι που θα προσπαθήσουν να υπερασπίσουν την ελληνική ταυτότητα είναι ο Θεμίστιος και ο Λιβάνιος στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα.
Ακολουθεί ο πέμπτος αιώνας που ξεκινάει με τον Μέγα Θεοδόσιο να απαγορεύει την ελληνική θρησκεία και στην Αλεξάνδρεια έχουμε τον σκληροπυρηνικό επίσκοπο Κύριλλο, ο οποίος ευθύνεται για τον φανατισμό των χριστιανών που λιντσάρησαν την Υπατία. Ο μαθητής της Υπατίας Συνέσιος από την Κυρήνη έχει ενδιαφέρον, διότι στα γραπτά του δείχνει την μετατροπή από «Έλληνα» σε «Χριστιανό Ρωμαίο». Εκχριστιανίστηκε σχετικά μεγάλος (μετά την εφηβεία) και στα γραπτά του δήλωνε απόγονος των Ηρακλειδών Δωριέων (η Κυρήνη ήταν Δωρική αποικία). Ταυτόχρονα, στην ταυτότητα του σαν Ρωμαίος εκφώνησε τον «αντι-γοτθικό» του λόγο στον αυτοκράτορα στην Κων/πολη, όπου είπε ότι ο στρατός πρέπει να απογοτθοποιηθεί (μέχρι τότε οι Γότθοι foederati αποτελούσαν μεγάλο μέρος του στρατού), οι βάρβαροι Γότθοι πρέπει να εκδιωχθούν βορείως του Δούναβη και να ειδοποιήσουν τους υπόλοιπους εκεί ότι οι Ρωμαίοι δεν είναι άλλο φιλοβάρβαροι. Επίσης συνιστά την δημιουργία λίγο πολύ αυτού που λέμε σήμερα «εθνικού» στρατού λέγοντας ότι ο κάθε Ρωμαίος πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η υπεράσπιση της αυτοκρατορίας είναι υποχρέωσή του είτε είναι γεωργός, έμπορος ή φιλόσοφος.
Από εκεί περνάμε στον 6ο αιώνα, όπου η μεγάλη εκτενής πηγή μας ο Προκόπιος δεν γράφει πουθενά για «Ελληνικό έθνος». Μιλάει για θρησκευτικούς «Έλληνες», μιλάει για λατινόφωνους αξιωματικούς και δυτικούς (Γερμανούς και Λατίνους) που χρησιμοποιούν τον όρο «Γραικός» (Graecus) υποτιμητικά για τους ελληνόφωνους πληθυσμούς και για την Ανατολικούς Ρωμαίους γενικότερα, μιλάει για Αρμένιους, Γότθους, Σλάβους κλπ που υπηρετούν στον στρατό του Ιουστινιανού, αλλά πουθενά για εθνοτικούς «Έλληνες».
Από εκεί περνάμε στον 7ο αιώνα και βλέπουμε ακόμα και τους δυτικούς να ονομάζουν Ρωμαίους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας λ.χ. ο Ισίδωρος της Σεβίλλης έγραψε ότι “Sclavi Graeciam Romanis tulerunt” = «οι Σλάβοι πήραν την Ελλάδα από τους Ρωμαίους», ενώ το χρονικό του Fredegar (γραμμένο γύρω στο 660 μ.Χ.) είναι η παλαιότερη πη΄γη μας που περιγράφει τις πρώτες μάχες των μουσουλμάνων Αράβων με τους Βυζαντινούς λέγοντας ότι στις μάχες του Ajdanyn και του Yarmuk οι Ρωμαίοι ηττήθηκαν από τους Σαρακηνούς.
Τα ελληνικά γραπτά που έχουμε από τον 7ο αιώνα (το κυριότερο είναι τα «Θαύματα» του Αγίου Δημητρίου) μιλάει σταθερά και μόνο για Ρωμαίους χωρίς να διακρίνει ελληνόφωνους και μη ελληνόφωνους. Λ.χ. οι λατινόφωνοι Σερμησιανοί περιγράφονται να λένε ότι «κατάγονται από Ρωμαίους και ήθελαν να επιστρέψουν στην πατρική τους αυτοκρατορία».
Τον 9ο αιώνα που ξεκινά η Αραβική φιλολογική παράδοση το Ρουμ είναι πρακτικό συνώνυμο του ελληνόφωνου Ρωμαίου. Έτσι όταν ο al Baladhuri περιγράφει την παράδοση της Ηλιουπόλεως στους Άραβες δυο αιώνες νωρίτερα (636 μ.Χ.) λέει ότι εκείνη τη στιγμή στην πόλη κατοικούσαν Rum, Furs (Πέρσες) και Arab και οι Άραβες λίγους μήνες αργότερα επέτρεψαν στους Ρουμ να φύγουν από την πόλη και να πάνε στο bilad Al-Rum (βυζαντινή αυτοκρατορία).
Γύρω στο 900 μ.Χ. ο Λέων ο Σοφός γράφει τα «Τακτικά» του όπου ο λαός του περιγράφεται σταθερά σαν «Ρωμαίοι» και σαν «έθνος Χριστιανών». Σε ένα σημείο δείχνει ότι είχε επίγνωση της πολυεθνικότητας της αυτοκρατορίας γιατί στις συμβουλές που δίνει προς τους θεματικούς στρατηγούς λέει πως όταν ετοιμάζονται για μάχη και στα στρατεύματά τους έχουν «ομόφυλους των πολεμίων», τότε λίγες μέρες πριν από την μάχη πρέπει να βρίσκουν μια δικαιολογία και να τους διώχνουν μακριά από τον τόπο της μάχης, γιατί μπορεί να αυτομολήσουν στην αντίπαλη πλευρά.
Σε όλο όμως το βιβλίο του ποτέ δεν αναφέρει ρητές εθνότητες που συνιστούν το Ρωμαϊκό σύνολο ούτε επιχειρεί πουθενά να ξεχωρίσει ελληνόφωνους και μη ελληνόφωνους. Περιέργως, στα «Τακτικά» του δεν υπάρχει ούτε μία αναφορά σε Αρμένιους που συνήθως είναι μια εθνότητα που απαντά σταθερά στις βυζαντινές πηγές. Το βασικό μήνυμα του έργου είναι να σφυρηλατήσει την αλληλεγγύη και την συνοχή μέσα από την κοινή Χριστιανική ταυτότητα. Λ.χ. γράφει ότι οι θεματικοί στρατηγοί:
«οφείλουν να είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους για την πατρίδα και την ορθή χριστιανική πίστη, όπως και oι στρατιώτες τους, που με την κραυγή: “Ο Σταυρός θα νικήσει”, πολεμούν, σαν στρατιώτες του Χριστού, του Κυρίου μας, για τους γονείς, για τους φίλους, για την πατρίδα, για ολόκληρο το χριστιανικό έθνος».
Ο γιος του Λέοντα Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος είναι ο μόνος που δυο φορές ξεχωρίζει τους ελληνόφωνους πληθυσμούς αποκαλώντας τους «Γραικούς». Το έχω αναλύσει σε μια σειρά αναρτήσεων. Η διάκριση «Γραικών» και Σλάβων στην Πελοπόννησο είναι εύλογη προφανώς διότι οι δύο πληθυσμοί όντας εκείνη την περίοδο εξίσου πολιτικά Ρωμαίοι και Χριστιανοί, ο μόνος τρόπος για να διαχωριστούν ότνα χρειάζεται είναι ο γλωσσικός. Η άλλη αναφορά του Πορφυρογέννητου στους «Γραικούς» που κατοικούν στην ΒΔ ακτή της Μικράς Ασίας μου παραμένει ανεξήγητη. Δεν μπόρεσα να καταλάβω γιατί διαφοροποιεί αυτούς τους ελληνόφωνους πληθυσμούς σε «Γραικούς» ξεχωρίζοντάς τους από τους υπόλοιπους ελληνόφωνους.
Και φτάνουμε στον 11ο αιώνα όπου έχουμε τις πρώτες ρητές χρήσεις του όρου Ρωμαίου ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ για ελληνόφωνους κατοίκους της αυτοκρατορίας και σε ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ με τις ταυτότητες των αλλόγλωσσων χριστιανικών πληθυσμών της αυτοκρατορίας.
Επομένως από αυτή της στιγμή και μετά, οι ελληνόφωνοι πληθυσμοί αποκτούν ιδιαίτερη εθνοτική υπόσταση στις βυζαντινές περιγραφές η οποία ισχυροποιείται ακόμα περισσότερο στους επόμενους αιώνες.
Επομένως στην ενδιάμεση περίοδο (500-1000) δεν υπάρχει καμία προσπάθεια διαχωρισμού των ελληνόφωνων και μη ελληνόφωνων χριστιανών πολιτών της αυτοκρατορίας στις πηγές που διαθέτουμε. Δεν γνωρίζουμε δηλαδή πως ο ελληνόφωνος κάτοικος μετέφραζε στα ελληνικά το «Γραικός» του σλάβου γείτονά του ή το Huyn/Hunakan του Αρμένιου γείτονά του. Το μετέφραζε σαν «Ρωμαίος» ή κάπως αλλιώς; Αν τα μετέφραζε σαν «Ρωμαίος» τότε ήδη από τότε έχουμε «Ρωμαϊκή εθνότητα» απλώς δεν έτυχε να μαρτυρηθεί στις πηγές μας. Αν πάλι το μετέφραζε αλλιώς λ.χ. «Γραικός» τότε δεν έχουμε Ρωμαϊκή εθνότητα, αλλά μια προσπάθεια των ελληνόφωνων να αυτοπροσδιοριστούν πέρα από την Ρωμαϊκή τους πολιτική ταυτότητα.
Εντάξει, ευχαριστώ για τον χρόνο σου και τις εμπεριστατωμένες απαντήσεις. Διάβασα και τα προηγούμενα άρθρα σου (για τον Σκυλίτση κτλ.), εξαιρετικά χρήσιμα.
However, under Ottoman rule ethnonyms never disappeared, which indicates that some form of ethnic identification was preserved. This is evident from a Sultan’s Firman from 1680 which lists the ethnic groups in the Balkan lands of the Empire as follows: Greeks (Rum), Albanians (Arnaut), Serbs (Sirf), Vlachs (Eflak) and last but not least the Bulgarians (Bulgar).[
^ История на българите. Късно средновековие и Възраждане, том 2, Георги Бакалов, TRUD Publishers, 2004, ISBN 9545284676, стр. 23. (Bg.)
Αρα Ρωμαιος δεν είναι μονο το σύνολο του μιλλετ ρουμ. Η λεξη μπορει να αναφέρεται και στους Ελληνοφωνους Ρωμαιους
Πόσο καθαροί είναι οι άλλοι λαοί; οχι μονο στα βαλκάνια αλλα και στην ευρώπη. Οι ευρωπαίοι δεν ασχολουνται με την καθαροτητα τους μόνο εδώ έχουν κόλημα. Αποδέχομαι την μιξη λαων στον ελλαδικό χωρο αλλά δεν ειναι το ιδιο παντού απο την στιγμή που έγιναν χριστιανοί; Ο χριστιανισμος είναι οικουμενική θρησκεια και δεν δέχεται τον εθνικισμό ούτε τον ρατσισμό.
Εσύ πιστευεις ότι η ταυτότητα είναι δημιούργημα της εξουσίας και των κυβερνήσεων; Δεν θυμάμαι ποιος το είπε αυτό. Αν ισχύει τότε και οι αρχαίοι έλληνες ήταν ψεύτικοι γιατι είχαν ταυτότητα που προερχόταν απο τις τοπικές κυβερνήσεις των πόλεων.
Οι πραγματικοί ελληνες ποιοι ήτανε; μόνο αυτοι που ήρθαν απο τις στέπες; πιστεύεις ότι οι αθηναιοι ήταν ελληνοποιημενοι ντοπιοι και οι πολεμοχαρεις “βαρβαροι” δωριεις ήταν οι μονοι καθαροι έλληνες;
Γεια σου Αρχέλαε.
Το ερώτημα «πόσο καθαροί είναι οι λαοί» (δλδ «καθαρόαιμοι») και «ποια αρχαιοελληνικά φύλα ήταν πιο «καθαρόαιμοι» Έλληνες» δεν έχουν κανένα νόημα.
Οι εθνικές και εθνοτικές ταυτότητες δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική βιολογική καταγωγή και όλες ανεξαιρέτως έχουν ημερομηνία έναρξης και, τις περισσότερες φορές, ημερομηνία λήξης.
Οι εθνοτικές και εθνικές ταυτότητες είναι κοινωνικά κατασκευάσματα, ιστορικά προϊόντα που προέκυψαν ως αντίδραση σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες.
Η ιδέα της εφηυρημένης κοινής αποκλειστικής καταγωγής είναι χαρακτηριστικό της εθνοτικής ταυτότητας, ένας τρόπος για να διακριθεί μια μερίδα του ανθρώπινου πληθυσμού ως «”εμείς” οι ομόφυλοι» σε σχέση με κάποιους «αλλόφυλους “άλλους”», λ.χ. οι Έλληνες κάποια στιγμή δημιούργησαν την ψευδοησιοδική γενεαλογία του μυθικού γεννάρχη Έλληνος ως αποκλειστικού κοινού προγόνου όλων των Ελλήνων, οι Εβραίοι έπλασαν της δική τους γενεαλογία με τον Ιακώβ ως τον γεννάρχη των 12 φυλών του Ισραήλ κλπ.
Η μόνη αξιοσημείωτη εξαίρεση ήταν οι Ρωμαίοι, οι οποίοι στον ιδρυτικό μύθο της Ρώμης τονισαν την ετερογένεια των πρώτων Ρωμαίων: ο Ρωμύλος έχτισε ένα άσυλο στο οποίο συνέλεξε σύγκλυδες, εξόριστους και εγκληματίες άλλων περιοχών, οι οποίοι έγιναν Ρωμαίοι την ημέρα που αποδέχτηκαν να συμβιώσουν στον ίδιο τόπο ως cives = «συμπολίτες», μια έννοια που στο ρωμαϊκό νου σήμαινε συμβίωση με γνώμονα την κοινή αντίληψη περί δικαίου (iuris consensus) και τη συνεργασία στην κοινωφελία (utilitatis communio).
Ο σκοπός του ιδρυτικού μύθου της Ρώμης ήταν να κάνει αδιάφορους τους Ρωμαίους στο ιδεολόγημα της εφηυρημένης κοινής καταγωγής, ώστε να διευκολύνει την ενσωμάτωση «ξένων, εχθρών, και κατεκτημένων» (peregrinos, hostes, et victos) στη ρωμαϊκή κοινότητα.
Το «εμείς» των Ρωμαίων ήταν μια civitas augescens/amplianda, δλδ μια «διαρκώς διευρυνόμενη πολιτική κοινότητα» της οποίας τα μέλη τηρούσαν τις δύο προρρηθείσες Κικερώνιες συνθήκες (iuris consensus, utilitatis communio). Οι Ρωμαίοι θεωρούσαν γνήσιο Ρωμαίο όποιον τηρούσε αυτές τις δύο συνθήκες, που δεν είχαν καμία σχέση με εφηυρημένα ιδεολογήματα «ομαιμίας».
Τώρα αφού περιέγραψα τη σημαντική εξαίρεση των Ρωμαίων, που είναι ο μόνος αρχαίος λαός που έδειξε δυτικοευρωπαϊκή νεωτερική νοοτροπία στον τρόπο συναρμογής του, επιστρέφω στους Έλληνες.
Δεν υπήρξαν ποτέ «καθαρόαιμοι» Έλληνες, γιατί η εθνοτική ελληνική ταυτότητα είναι κατασκεύασμα της ύστερης αρχαϊκής εποχής (αρχές 6ου π.Χ. αιώνα σύμφωνα με τον Jonathan M. Hall που έγραψε την πληρέστερη περιγραφή της δημιουργίας και εξέλιξης της αρχαιοελληνικής ταυτότητας).
Στην Ιλιάδα, οι Έλληνες ήταν μόνο κάποιοι από τους ακόλουθους του Αχιλλέα. Για το εκστρατευτικό σύνολο χρησιμοποιούνται οι όροι Αχαιοί, Δαναοί, Αργείοι.
Για λόγους που δεν γνωρίζουμε, λίγο μετά το 600 π.Χ. ο όρος «Έλληνες» επαναπροσδιορίστηκε και απέκτησε ένα πιο διευρυμένο νόημα, και άρχισε να προσδιορίζει την εθνοτικη ομάδα των ελληνοφώνων που ζούσαν σε πόλεις κράτη και είχαν κάποια καταγωγική σχέση με την «Ελλάδα» (η ελλαδική χερσόνησος νοτίως του Ολύμπου).
Μετά τους Περσικούς πολέμους, η ελληνική ταυτότητα πέρασε σε δεύτερη φάση. Οι Έλληνες «πρέπει» να συμπεριφέρονται κατά συγκεκριμένο τρόπο και αυτή η συμπεριφορά τους διέκρινε από τους βάρβαρους «άλλους».
Με την έναρξη της ελληνιστικής εποχής, αυτός ο πολιτισμικός ορισμός της ελληνικότητας ισχυροποιήθηκε ακόμα περισσότερο.
Κανένας δεν ασχολείται με την καταγωγή του Ερατοσθένη και κανένας δεν αμφισβητεί την ελληνικότητά του. Το μόνο που ξέρουμε για τα βιογραφικά στοιχεία του Ερατοσθένη είναι ότι γεννήθηκε στην πρώιμη ελληνιστική Αίγυπτο. Αυτό που τον κάνει αναντίλεκτα Έλληνα (δεν γνωρίζω ιστορικό που να αμφισβητεί την ελληνικότητα του Ερατοσθένη) είναι ότι μιλούσε και σκεφτόταν Ελληνικά.
Επομένως, δεν έχει κάνενα νόημα να ψάχνεις να βρεις ποιος είναι λιγότερο ή περισσότερο «καθαρός» Έλληνας.
Η Ελληνική ταυτότητα εξαφανίστηκε (γιατί έχασε το ιστορικό της νόημα) κάποια στιγμή κατά τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Από εκείνο το σημείο και μετά, οι ελληνόφωνοι αρχίζουν να είναι ολοένα και περισσότερο οι ελληνόφωνοι Ρωμαίοι, οι Ρωμαίοι της ανατολής και, μετά το 600 μ.Χ., οι πρότυποι Ρωμαίοι των περιοχών που συνέχιζαν να υπάρχουν εντός της συρρικνωμένης Ρωμαϊκής respublica = πολιτείας.
Επομένως, αν τα ερωτήματά σου για «καθαρότητα» έγιναν με σκοπό να βρεις απάντηση στο ζήτημα της «συνέχειας» ή «ασυνέχειας» της Ελληνικής ταυτότητας, πρέπει να σε προειδοποιήσω ότι ψάχνεις σε λάθος τομέα.
Η ελληνική εθνοτική ασυνέχεια μεταξύ αρχαίων και νέων Ελλήνων δεν έχει καμία σχέση με την «αραίωση» κάποιας ελληνικής βιολογικής «καθαρότητας» λόγω επιμειξίας. Η ασυνέχεια είναι προϊόν επανεθνοτισμού και εκρωμαϊσμού, δηλαδή αντίδραση σε μεταβαλλόμενες ιστορικές συνθήκες.
Οι Έλληνες δεν εξαφανίστηκαν επειδή κάποια στιγμή έπαψαν να έχουν «ελληνικό αίμα» (δεν υπήρξε ποτέ στην ιστορία κάποια αντικειμενικά ανιχνεύσιμη βιολογική οντότητα «ελληνικό αίμα», το «όμαιμον» του Ηροδότου βασίζεται σε εφευρημένες παραδόσεις κοινής καταγωγής), αλλά επειδή εκρωμαΐστηκαν και πέρασαν σε ανώτερο στάδιο συναρμογής και επειδή η επικράτηση του χριστιανισμού χρωμάτισε την ελληνική ταυτότητα ως «δυσσεβή». Αυτές οι διαδικασίες δεν έχουν καμία σχέση με τις εφευρημένες παραδόσεις κοινής καταγωγής.
Αντίστοιχα, τον 18ο αιώνα, η λατρεία της δυτικής Ευρώπης για την αρχαία Ελλάδα έκανε ελκυστική την ελληνική ταυτότητα σε εκείνους τους ευρωμαθείς λόγιους που επιτέλεσαν τον νεοελληνικό διαφωτισμό. Όταν προέκυψε η ευκαιρία δημιουργίας του Νεοελληνικού κράτους, υπήρχε ήδη διαμορφωμένη Ελληνική ταυτότητα στη λογιοσύνη και, το μόνο που έλειπε, ήταν να μεταβιβαστεί η ταυτότητα αυτή και στις μάζες. Αυτή τη λειτουργία ανέλαβαν οι κρατικοί θεσμοί όπως η δωρεάν κρατική παιδεία και ο στρατός.