(συνέχεια από μέρος #1)
Η πρώτη αναφορά των Μακεδόνων απαντά στο ψευδοησιοδικό ποίημα «κατάλογος γυναικών», το οποίο οι περισσότεροι μελετητές χρονολογούν γύρω στο 600 π.Χ.
ἡ δ΄ὑποκυσσάμενη Διί γείνατο τερπικεραύνῳ
υἷε δύω, Μάγνητα Μακηδόνα θ΄ἱππιοχάρμην,
οἵ περὶ Πιερίην καὶ Ὄλυμπον δώματ΄ ἔναιον.
Δηλαδή, η κόρη του Δευκαλίωνα (μυθικός γεννάρχης των ανθρώπων και πατέρας του Έλληνα) Θυία ζευγάρωσε με το Δία και γέννησε τον Μάγνητα και τον ἱππιοχάρμη Μακεδόνα, οι οποίοι κατοικούσαν γύρω από την Πιερία και τον Όλυμπο. Ο Πορφυρογέννητος (η πηγή που διέσωσε το ποίημα) συμπληρώνει την διήγηση του ποιήματος με τα λόγια:
ἄλλοι δ΄ άπό Μακεδόνος τοῦ Αἰόλου, ὥς Ἑλλάνικος ἱερειῶν πρώτῃ τῶν ἐν Ἄργει: «καὶ Μακεδόνος Αἰόλου, οὗ νῦν Μακεδόνες καλοῦνται, μόνοι μετὰ Μ[ο]υσῶν τότε οἰκοῦντες».
Ο Ελλάνικος σ΄αυτό το χωρίο γράφει προς το τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα ότι ο επώνυμος Μακεδών ήταν γιος του Αιόλου και οι Μακεδόνες που ονομάστηκαν από αυτόν πλέον κατοικούν μόνοι μαζί με τις Μούσες. «Μόνοι» γιατί οι «αδελφοί» Μάγνητες δεν κατοικούσαν πλέον μαζί τους, αλλά είχαν μετακινηθεί νοτιότερα στην ιστορική Μαγνησία. Η συγκατοίκηση με τις Μούσες δεν μας εκπλήσσει μιας και ένα από τα επίθετα των Μουσών ήταν «Πιερίδες», ακριβώς επειδή σύμφωνα με την παράδοση κατοικούσαν στα Πιέρια όρη.
Η τρίτη παράδοση που συμπληρώνει τα παραπάνω είναι σημαντική διότι προέρχεται από έναν Μακεδόνα. Ο Μαρσύας ο Πελλαίος, σύγχρονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ετεροθαλής αδελφός του Αντίγονου του Μονόφθαλμου γράφει στα Μακεδονικά του (που δυστυχώς έχουν χαθεί εκτός από μερικά αποσπάσματα) ότι:
Μακεδών ὁ Διός καὶ Αἰθρίας [sic] κατασχών τὴν χώραν οὖσαν τῆς Θράκης αφ΄ἑαυτοῦ Μακεδονίαν προσηγόρευσεν. Γῆμας δὲ μία των ἐγχωρίων τεκνοῦται δύο παίδας Πίερον καὶ Ἄμαθον ἀφ΄ὦν δύο πόλεις [sic] Πιερία καὶ Ἀμαθία ἐν Μακεδονίᾳ. Ἡ ἱστορία παρὰ Μαρσύᾳ.
(Schol. Hom. Il. XIV,226)
Δηλαδή, ο Μακεδών ο γιός του Δία και της Θυίας (που παρεφθάρη σε «Αιθρία» κατά τη μεταγραφή), κατέκτησε μια περιοχή της Θράκης, η οποία ονομάστηκε από αυτόν Μακεδονία και παντρεύτηκε μια εγχώρια γυναίκα με την οποία απέκτησε δύο γιους: τον Πίερο και τον Άμαθο, επώνυμους των δύο περιοχών του πρώιμου μακεδονικού βασιλείου Πιερία και Ημαθία. Ο τύπος Ἄμαθος και όχι Ἤμαθος θα συζητηθεί στο γλωσσολογικό μέρος. Αυτό το απόσπασμα μας πληροφορεί ότι η Μακεδονία πριν την επέκταση των Μακεδόνων θεωρούνταν μέρος της Θράκης. Ενώ στα προηγούμενα αποσπάσματα οι Μακεδόνες τοποθετούνται στην ορεινή Πιερία, εδώ έχουν επεκταθεί πλέον στην «Θράκη» και κατοικούν και στην Ημαθία. Ο γάμος του Μακεδόνος με μία εκ των εγχωρίων δηλώνει κάποιο είδος πληθυσμιακής ανάμειξης με το γηγενές προμακεδονικό στοιχείο της περιοχής, όπως συνέβη και σε όλες της αποικίες. Ο Εκαταίος ο Μιλήσιος γράφοντας γύρω στο 500 π.Χ. θεωρεί τον Αξιό ποταμό ως το δυτικό όριο της Θράκης. Είναι εύλογο να υποθέσουμε ότι αυτή η «συρρίκνωση» της Θράκης ήταν προϊόν της Μακεδονικής επέκτασης. Το ότι η κεντρική Μακεδονία δυτικά του Αξιού κάποτε ήταν γνωστή σαν Θράκη μας το επιβεβαιώνει ο ιδρυτικός μύθος της ερετριακής αποικίας Μεθώνης στην Πιερία (ιδρύθηκε λίγο πριν το 700 π.Χ.), η οποία ήταν γνωστή και ως «Θράκια Μεθώνη», για να μην συγχέεται με τις άλλες ομώνυμές της πόλεις. Ο Πλούταρχος διέσωσε τον ιδρυτικό μύθο της ερετριακής αυτής αποικίας:
[Quaestiones Graecae 293a-b]
‘τίνες οἱ ἀποσφενδόνητοι;’
Κέρκυραν τὴν νῆσον Ἐρετριεῖς κατῴκουν: Χαρικράτους δὲ πλεύσαντος ἐκ Κορίνθου μετὰ δυνάμεως καὶ τῷ πολέμῳ κρατοῦντος, ἐμβάντες εἰς τὰς ναῦς οἱ Ἐρετριεῖς ἀπέπλευσαν οἴκαδε. προαισθόμενοι δ᾽ οἱ πολῖται, τῆς χώρας εἶργον αὐτοὺς καὶ ἀποβαίνειν ἐκώλυον σφενδονῶντες. μὴ δυνάμενοι δὲ μήτε πεῖσαι μήτε βιάσασθαι πολλοὺς καὶ ἀπαραιτήτους ὄντας, ἐπὶ Θρᾴκης ἔπλευσαν καὶ κατασχόντες χωρίον, ἐν ᾧ πρότερον οἰκῆσαι Μέθωνα τὸν Ὀρφέως πρόγονον ἱστοροῦσι, τὴν μὲν πόλιν ὠνόμασαν Μεθώνην, ὑπὸ δὲ τῶν προσοίκων ‘ἀποσφενδόνητοι προσωνομάσθησαν.’
Δηλαδή, οι Ερετριείς άποικοι της Κέρκυρας όταν διώχθηκαν από τους Κορίνθιους επέστρεψαν στην μητρόπολή τους Ερέτρια. Δεν τους επιτράπηκε η είσοδος στην πόλη και αναγκάστηκαν να πλεύσουν στην Θράκη όπου ίδρυσαν την Μεθώνη που φέρει το όνομα του προγόνου του Ορφέα Μέθωνα. Ο Στέφανος Βυζάντιος αργότερα μπερδεύτηκε (όπως είναι λογικό) και πίστευε ότι υπήρχαν δύο Μεθώνες μία στην Πιερία της Μακεδονίας και μία στην Θράκη. Στην πραγματικότητα πρόκειται για την ίδια πόλη απλώς ο ιδρυτικός της μύθος διατήρησε την παράδοση της Θρακικής παράλιας Πιερίας πριν την Μακεδονική κατάκτηση και την απέλαση των Θρακών Πιέρων στην Πιερίδα του Παγγαίου. Ο Στράβων ξεχωρίζει την Μεθώνη της Πιερίας από την ομώνυμη πόλη της Μαγνησίας ονομάζοντάς την πρώτη ,όπως ανέφερα παραπάνω, «Θράκια Μεθώνη».
[Στράβων 9.5.16]
ἑξῆς δ᾽ αἱ ὑπὸ Φιλοκτήτῃ πόλεις καταλέγονται. ἡ μὲν οὖν Μηθώνη ἑτέρα ἐστὶ τῆς Θρᾳκίας Μεθώνης, ἣν κατέσκαψε Φίλιππος
Ο Μιχάλης Τιβέριος γράφει για τα παραπάνω:
Πριν λοιπόν την Μακεδονική επέκταση που ξεκινάει με τον ιδρυτή της δυναστείας των Αργεάδων/Τημενιδών Περδίκκα Α΄, οι Μακεδόνες κατοικούσαν στα σημερινά Πιέρια όρη που εκτείνονται βόρεια και δυτικά του Ολύμπου. Ο Ηρόδοτος ονομάζει αυτἠ την ορεινή μάζα «Μακεδονικόν ὄρος», όταν μας πληροφορεί ότι ο στρατός του Ξέρξη δεν εισήλθε στην Θεσσαλία από τα Τέμπη, αλλά από το Μακεδονικόν όρος το οποίο αποψίλωσε και μέσω της Περραιβίας:
[7.131]
ὁ μὲν δὴ περὶ Πιερίην διέτριβε ἡμέρας συχνάς: τὸ γὰρ δὴ ὄρος τὸ Μακεδονικὸν ἔκειρε τῆς στρατιῆς τριτημορίς, ἵνα ταύτῃ διεξίῃ ἅπασα ἡ στρατιὴ ἐς Περραιβούς. οἱ δὲ δὴ κήρυκες οἱ ἀποπεμφθέντες ἐς τὴν Ἑλλάδα ἐπὶ γῆς αἴτησιν ἀπίκατο οἳ μὲν κεινοί, οἳ δὲ φέροντες γῆν τε καὶ ὕδωρ.
Η πιθανότερη διαδρομή που ακολούθησε ο στρατός του Ξέρξη είναι αυτή μέσω του στενού της Πέτρας απ΄όπου περνάει ο σημερινός δρόμος που ενώνει την Κατερίνη με την Ελασσώνα:
Το Μακεδονικό αυτό όρος εκτείνεται παράλληλα με την ροή του Αλιάκμονα μέχρι τον κάμπο της Ημαθίας. Στις βόρειες παρυφές αυτού του όρους οι Μακεδόνες αργότερα θα ιδρύσουν την πρώτη τους πρωτεύουσα, τις Αιγές (σημερινή Βεργίνα), όταν θα ελέγχουν πλέον τόσο την Πιερία όσο και την Ημαθία. Αυτό το πρώιμο βασίλειο που εκτεινόταν από τα Τέμπη και την Περραιβία μέχρι τον ποταμό Λουδία, ο Ηρόδοτος το ονομάζει «Μακεδονίδα γη», για να το ξεχωρίσει από την υπόλοιπη Μακεδονία των ημερών του. Το όριο της Βοττιαίας (περιοχή της Πέλλας) και της Μακεδονίδος ήταν η κοινή εκβολή των ποταμών Λουδία και Αλιάκμονα:
[7.127] ὡς δὲ ἐς τὴν Θέρμην ἀπίκετο ὁ Ξέρξης, ἵδρυσε αὐτοῦ τὴν στρατιήν. ἐπέσχε δὲ ὁ στρατὸς αὐτοῦ στρατοπεδευόμενος τὴν παρὰ θάλασσαν χώρην τοσήνδε, ἀρξάμενος ἀπὸ Θέρμης πόλιος καὶ τῆς Μυγδονίης μέχρι Λυδίεώ τε ποταμοῦ καὶ Ἁλιάκμονος, οἳ οὐρίζουσι γῆν τὴν Βοττιαιίδα τε καὶ Μακεδονίδα, ἐς τὠυτὸ ῥέεθρον τὸ ὕδωρ συμμίσγοντες.
Ο Θουκυδίδης, γράφοντας το 399 π.Χ., με αφορμή την επιδρομή του Σιτάλκη στη Μακεδονία (429 π.Χ.), περιγράφει την σταδιακή επέκταση των Μακεδόνων με τα παρακάτω λόγια:
[Θουκ. 2.99] ξυνηθροίζοντο οὖν ἐν τῇ Δοβήρῳ καὶ παρεσκευάζοντο, ὅπως κατὰ κορυφὴν ἐσβαλοῦσιν ἐς τὴν κάτω Μακεδονίαν, ἧς ὁ Περδίκκας ἦρχεν. τῶν γὰρ Μακεδόνων εἰσὶ καὶ Λυγκησταὶ καὶ Ἐλιμιῶται καὶ ἄλλα ἔθνη ἐπάνωθεν, ἃ ξύμμαχα μέν ἐστι τούτοις καὶ ὑπήκοα, βασιλείας δ᾽ ἔχει καθ᾽ αὑτά. τὴν δὲ παρὰ θάλασσαν νῦν Μακεδονίαν Ἀλέξανδρος ὁ Περδίκκου πατὴρ καὶ οἱ πρόγονοι αὐτοῦ, Τημενίδαι τὸ ἀρχαῖον ὄντες ἐξ Ἄργους, πρῶτοι ἐκτήσαντο καὶ ἐβασίλευσαν ἀναστήσαντες μάχῃ ἐκ μὲν Πιερίας Πίερας, οἳ ὕστερον ὑπὸ τὸ Πάγγαιον πέραν Στρυμόνος ᾤκησαν Φάγρητα καὶ ἄλλα χωρία （καὶ ἔτι καὶ νῦν Πιερικὸς κόλπος καλεῖται ἡ ὑπὸ τῷ Παγγαίῳ πρὸς θάλασσαν γῆ）, ἐκ δὲ τῆς Βοττίας καλουμένης Βοττιαίους, οἳ νῦν ὅμοροι Χαλκιδέων οἰκοῦσιν: τῆς δὲ Παιονίας παρὰ τὸν Ἀξιὸν ποταμὸν στενήν τινα καθήκουσαν ἄνωθεν μέχρι Πέλλης καὶ θαλάσσης ἐκτήσαντο, καὶ πέραν Ἀξιοῦ μέχρι Στρυμόνος τὴν Μυγδονίαν καλουμένην Ἠδῶνας ἐξελάσαντες νέμονται. ἀνέστησαν δὲ καὶ ἐκ τῆς νῦν Ἐορδίας καλουμένης Ἐορδούς, ὧν οἱ μὲν πολλοὶ ἐφθάρησαν, βραχὺ δέ τι αὐτῶν περὶ Φύσκαν κατῴκηται, καὶ ἐξ Ἀλμωπίας Ἄλμωπας. ἐκράτησαν δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἐθνῶν οἱ Μακεδόνες οὗτοι, ἃ καὶ νῦν ἔτι ἔχουσι, τόν τε Ἀνθεμοῦντα καὶ Κρηστωνίαν καὶ Βισαλτίαν καὶ Μακεδόνων αὐτῶν πολλήν. τὸ δὲ ξύμπαν Μακεδονία καλεῖται, καὶ Περδίκκας Ἀλεξάνδρου βασιλεὺς αὐτῶν ἦν ὅτε Σιτάλκης ἐπῄει.
Δηλαδή στα χρόνια του, οι Ελιμιώται και οι Λυγκησταί έχουν ήδη ενσωματωθεί ως Άνω Μακεδόνες και είναι σύμμαχα και υπήκοα έθνη των (κάτω) Μακεδόνων, διατηρώντας τους εγχώριους βασιλείς τους. Οι κάτω Μακεδόνες από την άλλη, που κατοικούν στην «παρά θάλατταν Μακεδονίαν» ξεκίνησαν την επέκτασή τους με τους Αργεάδες βασιλείς, τους οποίους ο Θουκυδίδης (όπως και ο Ηρόδοτος και ο Ισοκράτης) θεωρεί Τημενίδες από το Άργος της Πελοποννήσου (θα περιγράψω παρακάτω την λειτουργία αυτού του μύθου). Σε πρώτη φάση έδιωξαν τους Θράκες Πίερες από την [παράλια] Πιερία (οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Πιερίδα του Παγγαίου), αργότερα έδιωξαν από τη Βόττια τους Βοττιαίους (ο ευρύτερος κάμπος της κεντρικής Μακεδονίας από τη Βέροια μέχρι την Πέλλα και από την Έδεσσα μέχρι τον Αξιό), οι οποίοι έγιναν γείτονες των Χαλκιδέων (η Όλυνθος ήταν δική τους πόλη) και κατέκτησαν το τμήμα της Παιονίας που εκτείνεται από την Πέλλα μέχρι τον Αξιό ποταμό. Στη συνέχεια διέβησαν τον Αξιό και έδιωξαν τους Ηδωνούς Θράκες από τη Μυγδονία (περιοχή της Θεσσαλονίκης), ενώ επιστρέφοντας δυτικά του Αξιού, κατέκτησαν την Εορδαία (περιοχή γύρω από τη Βεγορίτιδα λίμνη) σκοτώνοντας πάρα πολλούς Εορδούς (με τους λίγους επιβιώσαντες να εγκαθίστανται στην Φύσκα ανατολικά του Αξιού) και, τέλος, έδιωξαν από την Αλμωπία τους Άλμωπες.
Ο Στράβων μας παρέχει μία επιπλέον πληροφορία. Όταν διέβησαν τον Αξιό, για να διώξουν τους Ηδωνούς από τη Μυγδονία (ο σημερινός Γαλλικός ποταμός πριν ονομαστεί Εχέδωρος ήταν γνωστός ως Ηδωνός), έκαναν και μία εκστρατεία εναντίον των Παιόνων που κατοικούσαν στην ανατολική όχθη του Αξιού πάνω από τη Μυγδονία. Σε αυτήν την εκστρατεία, γράφει ο Στράβων, οι Αργεάδες κατέστρεψαν την Αβυδώνα, την οποία ο Όμηρος στην Ιλιάδα ονομάζει Αμυδώνα όταν λέει ότι από εκεί ήρθαν στην Τροία οι Παίονες σύμμαχοι των Τρώων. Κατ΄αυτόν τον τρόπο, τα εύφορα εδάφη εκατέρωθεν του Αξιού κατέληξαν σε μακεδονικά χέρια και η περιοχή ονομάστηκε αργότερα Αμφαξίτις.
[Στράβων, 7.20] Πέλλα ἐστὶ μὲν τῆς κάτω Μακεδονίας ἣν Βοττιαῖοι κατεῖχον: ἐνταῦθ᾽ ἦν πάλαι τὸ τῆς Μακεδονίας χρηματιστήριον: ηὔξησε τὴν πόλιν ἐκ μικρᾶς Φίλιππος τραφεὶς ἐν αὐτῇ. ἔχει δ᾽ ἄκραν ἐν λίμνῃ τῇ καλουμένῃ Λουδίᾳ: ἐκ ταύτης ὁ Λουδίας ἐκδίδωσι ποταμός, αὐτὴν δὲ πληροῖ τοῦ Ἀξιοῦ τι ἀπόσπασμα. ὁ δὲ Ἀξιὸς ἐκδίδωσι μεταξὺ Χαλάστρας καὶ Θέρμης: ἐπίκειται δὲ τῷ ποταμῷ τούτῳ χωρίον ἐρυμνόν, ὃ νῦν μὲν καλεῖται Ἀβυδών, Ὅμηρος δ᾽ Ἀμυδῶνα καλεῖ, καί φησι τοὺς Παίονας ἐντεῦθεν εἰς Τροίαν ἐπικούρους ἐλθεῖν “ τηλόθεν ἐξ Ἀμυδῶνος ἀπ᾽ Ἀξιοῦ εὐρυρέοντος.”1 κατεσκάφη δ᾽ ὑπὸ τῶν Ἀργεαδῶν.
Σε αυτά πρέπει να προστεθούν επιπλέον μαρτυρίες. Το πως βρέθηκαν Θράκες στην Πιερία μπορούμε να το εξάγουμε από μια μυστηριώδη ρήση του Ηροδότου, ο οποίος μιλάει για μια «πρὸ τῶν Τρωικῶν» εκστρατεία των Τευκρών (Τρώων) και Μυσών στα Βαλκάνια, η οποία υποδούλωσε όλους τους Θράκες και έφτασε μέχρι τον Πηνειό ποταμό και το Ιόνιο πέλαγος.
[7.20] μήτε τὸν Μυσῶν τε καὶ Τευκρῶν τὸν πρὸ τῶν Τρωικῶν γενόμενον, οἳ διαβάντες ἐς τὴν Εὐρώπην κατὰ Βόσπορον τούς τε Θρήικας κατεστρέψαντο πάντας καὶ ἐπὶ τὸν Ἰόνιον πόντον κατέβησαν, μέχρι τε Πηνειοῦ ποταμοῦ τὸ πρὸς μεσαμβρίης ἤλασαν.
Φυσικά, κάθε λογικός άνθρωπος θα έχει τις αμφιβολίες του για την ικανότητα του Ηροδότου να θυμάται εκστρατείες «προ των Τρωικών», αλλά ο Στέφανος Βυζάντιος διέσωσε μια τοπική παράδοση της πόλεως Ἀλώιον στα Τέμπη σύμφωνα με την οποία αυτή ιδρύθηκε από τους μυθικούς Αλωάδες (Ὦτος και Ἐφιάλτης) αφού πρώτα κατέστρεψαν τον προηγούμενο Θρακικό οικισμό (καθελόντες τοὺς Θράκας):
Αν και κάποια ενδιαφέροντα συμπεράσματα για την Θεσσαλία και τις περιθεσσαλικές περιοχές προκύπτουν από την συλλογή και εξέταση των Αλωαδικών μύθων, θα το αφήσω για μια άλλη φορά.
Μία άλλη ενδιαφέρουσα πληροφορία του Ηροδότου θέλει τους Κρήστωνες που κατά την κλασσική περίοδο κατοικούσαν στην ανατολική Μακεδονία μεταξύ του Αξιού και του Στρυμόνα και, για τους οποίους ο Ηρόδοτος γράφει ότι δεν ήταν Θράκες, αλλά «Πελασγοί», να προέρχονται από την Θεσσαλία όπου κάποτε ζούσαν και ήταν γείτονες των Δωριέων (εννοείται πριν την κάθοδο των τελευταίων). Για τους Δωριείς λίγο πιο πάνω γράφει ότι κάποτε κατοικούσαν στην Πίνδο (διωχθέντες από τους Καδμίωνες) και ήταν γνωστοί ως Μακεδνοί.
[1.56-7] τούτοισι ἐλθοῦσι τοῖσι ἔπεσι ὁ Κροῖσος πολλόν τι μάλιστα πάντων ἥσθη, ἐλπίζων ἡμίονον οὐδαμὰ ἀντ᾽ ἀνδρὸς βασιλεύσειν Μήδων, οὐδ᾽ ὦν αὐτὸς οὐδὲ οἱ ἐξ αὐτοῦ παύσεσθαι κοτὲ τῆς ἀρχῆς. μετὰ δὲ ταῦτα ἐφρόντιζε ἱστορέων τοὺς ἂν Ἑλλήνων δυνατωτάτους ἐόντας προσκτήσαιτο φίλους, ἱστορέων δὲ εὕρισκε Λακεδαιμονίους καὶ Ἀθηναίους προέχοντας τοὺς μὲν τοῦ Δωρικοῦ γένεος τοὺς δὲ τοῦ Ἰωνικοῦ. ταῦτα γὰρ ἦν τὰ προκεκριμένα, ἐόντα τὸ ἀρχαῖον τὸ μὲν Πελασγικὸν τὸ δὲ Ἑλληνικὸν ἔθνος. καὶ τὸ μὲν οὐδαμῇ κω ἐξεχώρησε, τὸ δὲ πολυπλάνητον κάρτα. ἐπὶ μὲν γὰρ Δευκαλίωνος βασιλέος οἴκεε γῆν τὴν Φθιῶτιν, ἐπὶ δὲ Δώρου τοῦ Ἕλληνος τὴν ὑπὸ τὴν Ὄσσαν τε καὶ τὸν Ὄλυμπον χώρην, καλεομένην δὲ Ἱστιαιῶτιν: ἐκ δὲ τῆς Ἱστιαιώτιδος ὡς ἐξανέστη ὑπὸ Καδμείων, οἴκεε ἐν Πίνδῳ Μακεδνὸν καλεόμενον: ἐνθεῦτεν δὲ αὖτις ἐς τὴν Δρυοπίδα μετέβη καὶ ἐκ τῆς Δρυοπίδος οὕτω ἐς Πελοπόννησον ἐλθὸν Δωρικὸν ἐκλήθη.
ἥντινα δὲ γλῶσσαν ἵεσαν οἱ Πελασγοί, οὐκ ἔχω ἀτρεκέως εἰπεῖν. εἰ δὲ χρεόν ἐστι τεκμαιρόμενον λέγειν τοῖσι νῦν ἔτι ἐοῦσι Πελασγῶν τῶν ὑπὲρ Τυρσηνῶν Κρηστῶνα πόλιν οἰκεόντων, οἳ ὅμουροι κοτὲ ἦσαν τοῖσι νῦν Δωριεῦσι καλεομένοισι (οἴκεον δὲ τηνικαῦτα γῆν τὴν νῦν Θεσσαλιῶτιν καλεομένην), καὶ τῶν Πλακίην τε καὶ Σκυλάκην Πελασγῶν οἰκησάντων ἐν Ἑλλησπόντῳ, οἳ σύνοικοι ἐγένοντο Ἀθηναίοισι, καὶ ὅσα ἄλλα Πελασγικὰ ἐόντα πολίσματα τὸ οὔνομα μετέβαλε: εἰ τούτοισι τεκμαιρόμενον δεῖ λέγειν, ἦσαν οἱ Πελασγοὶ βάρβαρον γλῶσσαν ἱέντες. εἰ τοίνυν ἦν καὶ πᾶν τοιοῦτο τὸ Πελασγικόν, τὸ Ἀττικὸν ἔθνος ἐὸν Πελασγικὸν ἅμα τῇ μεταβολῇ τῇ ἐς Ἕλληνας καὶ τὴν γλῶσσαν μετέμαθε. καὶ γὰρ δὴ οὔτε οἱ Κρηστωνιῆται οὐδαμοῖσι τῶν νῦν σφέας περιοικεόντων εἰσὶ ὁμόγλωσσοι οὔτε οἱ Πλακιηνοί, σφίσι δὲ ὁμόγλωσσοι: δηλοῦσί τε ὅτι τὸν ἠνείκαντο γλώσσης χαρακτῆρα μεταβαίνοντες ἐς ταῦτα τὰ χωρία, τοῦτον ἔχουσι ἐν φυλακῇ.
Ο Ηρόδοτος λοιπόν μας πληροφορεί ότι οι Λακεδαίμονες ήταν Δωριείς και οι Αθηναίοι Ίωνες. Ενώ το Ιωνικό γένος ήταν στο παρελθόν («τὸ ἀρχαῖον») «Πελασγικό» έθνος, το Δωρικό γένος ήταν ανέκαθεν Ελληνικό έθνος και πολυπλάνητον. Αυτό το Δωρικό έθνος επί Δευκαλίωνος κατοικούσε στην Φθιώτιδα (η πρωταρχική Ελλάδα), ενώ επί του εγγονού (μέσω του Έλληνα) του Δευκαλίωνα Δώρου κατοικούσε γύρω από την Όσσα και τον Όλυμπο στην περιοχή που ονομάζεται Ιστιαιώτις (εδώ ο Ηρόδοτος τα μπέρδεψε, διότι η Ιστιαιώτιδα βρισκόταν στην ΒΔ Θεσσαλία προς την Πίνδο, ενώ η Όσσα και ο Όλυμπος ήταν στην περιοχή των Μαγνήτων και των Περραιβών). Διωχθέντες από εκεί από τους Καδμίωνες, οι Δωριείς αυτοί κατέληξαν στην Πίνδο με το όνομα Μακεδνοί. Από εκεί βρέθηκαν στην Δρυοπίδα (την μετέπειτα ιστορική Δωρίδα στον Σπερχείο) και από εκεί στην Πελοπόννησο όπου απέκτησαν το όνομα Δωριείς. Όσο για τους Κρήστωνες, ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι όντας «Πελασγοί» μιλούσαν μια γλώσσα βάρβαρη (μη ελληνική, όπως η Αθηναίοι πριν τον υποτιθέμενο εξελληνισμό τους), η οποία όμως ήταν διαφορετική από αυτήν όλων των γειτόνων τους στην Κρηστωνία (άρα ούτε Θρακική, ούτε Παιονική).
Στο πρώτο μέρος υποσχέθηκα ότι θα εξηγούσα μια παράλογη δήλωση των Φιλιππίδη-Κωσταντά στην «Νεωτερική Γεωγραφία». Θυμίζω τα λόγια τους:
«είχε κάθε άδικο λοιπόν ο Δημοσθένης να λέγη τους Μακεδόνας βαρβάρους. Μάλιστα τότε αυτό το επώνυμο άρμοζε περισσότερο εις τους Αθηναίους παρά εις τους Μακεδόνας»
Πιστεύω ότι είχαν κατά νου αυτή την Ηροδότεια περιγραφή στην οποία οι Μακεδόνες ως «Μακεδνοί» ταυτίζονται με τους Δωριείς, άρα ήταν «τὸ ἀρχαῖον [=από παλιά] Ἐλληνικόν ἔθνος», ενώ οι Αθηναίοι «τὸ αρχαῖον ἔθνος ἐὸν Πελασγικὸν ἅμα τῇ μεταβολῇ τῇ ἐς Ἕλληνας καὶ τὴν γλῶσσαν μετέμαθε». Εδώ οι συγγραφείς της Νεωτερικής Γεωγραφίας δείχνουν ότι είναι παιδιά της εποχής τους. Η έννοια της εθνοτικότητας που χρησιμοποιούν είναι Χερντεριανή, δηλαδή βασίζεται μόνο στην γλώσσα. Όπως έγραψα και στο πρώτο μέρος, δεν αρκεί η ελληνοφωνία των Μακεδόνων για να θεωρηθούν αυτομάτως εθνοτικά Έλληνες, όπως φυσικά δεν αρκεί η υποτιθέμενη παλαιότερη βαρβαροφωνία των Αθηναίων (των οποίων η πόλη κατά τον Πλάτωνα ήταν «τὸ τῆς Ἑλλάδος πρυτανεῖον»), για να χαρακτηριστούν οι τελευταίοι εθνοτικά βάρβαροι. Πάντως, ο Μιλτιάδης Χατζόπουλος, σε ένα πρόσφατο σχετικά βιβλίο (2011) που επιμελήθηκε ο Robin Lane Fox , ερμηνεύει το παραπάνω Ηροδότειο χωρίο πιστεύοντας ότι ο Ηρόδοτος, για κάποιο λόγο, θεωρούσε τους Μακεδόνες περισσότερο Έλληνες (τουλάχιστον γενεαλογικά) από τους Αθηναίους.
Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι, ενώ μέχρι τώρα είδαμε τους Μακεδόνες να σχετίζονται με αιολικά φύλα (Μακεδών αδελφός του Μάγνητα, Μακεδών γιος του Αιόλου κλπ) εδώ για πρώτη φορά βλέπουμε μια συσχέτιση με τους Δωριείς και την Πίνδο. Υπάρχουν κάποιες μαρτυρίες που δείχνουν ότι οι Μακεδόνες – ή τουλάχιστον ένα μέρος αυτών- έφτασαν στην ορεινή Πιερία από τα δυτικά και, κατά συνέπεια, σχετίζονται με τα Ηπειρωτικά φύλα που αργότερα προσαρτήθηκαν σαν Άνω Μακεδόνες, όπως μας πληροφορεί ο Στράβων.
[Στράβων 9.5.11] τοὺς δὲ Δόλοπας φράζει καὶ ὁ ποιητὴς ἱκανῶς ὅτι ἐπὶ ταῖς ἐσχατιαῖς εἰσι τῆς Φθίας, καὶ ὅτι ὑπὸ τῷ αὐτῷ ἡγεμόνι ἦσαν τῷ Πηλεῖ οὗτοί τε καὶ οἱ Φθιῶται: ἔναιον γάρ, φησίν, ἐσχατιὴν ΦθίηςΔολόπεσσιν ἀνάσσων, δόντος τοῦ Πηλέως. γειτνιᾷ δὲ τῇ Πίνδῳ καὶ τοῖς περὶ αὐτὴν χωρίοις Θετταλικοῖς οὖσι τοῖς πλείστοις. διὰ γὰρ τὴν ἐπιφάνειάν τε καὶ τὴν ἐπικράτειαν τῶν Θετταλῶν καὶ τῶν Μακεδόνων οἱ πλησιάζοντες αὐτοῖς μάλιστα τῶν Ἠπειρωτῶν, οἱ μὲν ἑκόντες οἱ δ᾽ ἄκοντες, μέρη καθίσταντο Θετταλῶν ἢ Μακεδόνων, καθάπερ Ἀθαμᾶνες καὶ Αἴθικες καὶ Τάλαρες Θετταλῶν, Ὀρέσται δὲ καὶ Πελαγόνες καὶ Ἐλιμιῶται Μακεδόνων.
Δηλαδή τα Ηπειρωτικά φύλα που κατοικούσαν στην ανατολική μεριά της Πίνδου προσαρτήθηκαν πότε με το καλό και πότε με το ζόρι (οἱ μὲν ἑκόντες οἱ δ΄ἄκοντες) άλλα από τους Θεσσαλούς (Αθαμάνες, Αίθικες, Τάλαρες) και άλλα από τους Μακεδόνες (Ορέστες, Πελαγόνες, Ελιμιώτες).
Οι Ορέστες έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον διότι πρωτοαναφέρονται από τον Εκαταίο (~510 π.Χ.) σαν «Μολοσσικόν ἔθνος», ενώ λίγο πριν προσαρτηθούν στην Μακεδονία επί Φιλίππου ήταν ακόμη μέλη του κοινού των Μολοσσών, σε μια περίοδο που η Μολοσσική ταυτότητα προϋπέθετε αμφίπλευρη μολοσσική καταγωγή (και από τους δυο γονείς). Γράφει ο J.K. Davies στο κεφάλαιο “A Wholly Non-Aristotelian Universe: The Molossians as Ethnos, State, and Monarchy” (σελ. 234-268 του βιβλίου “Alternatives to Athens: Varieties of Political Organization and Community in Ancient Greece”, ed. Roger Brock & Stepehn Hodkinson, OUP 2000):
A fourth aspect takes us into Molossian society, for the publication of D1-2 in 1956 provoked a flurry of comment on their content, viz. the bestowal of citizenship upon women. Two aspects need to be distinguished. The first is the question of whether marriage between a male citizen and a female non-citizen yielded legitimate offspring. As Hannick showed in 1976, Greek states took varying views; but while the requirement among the Molossoi was evidently (as in post-451 Athens) for bilateral citizen descent, we do not need to assume that the particular norm which the two decrees reflect was one of the “Greek habits … and humane laws” which “Tharybas” putatively brought back from Athens. Indeed, the relevant parallel (nowhere yet cited in this context, to my knowledge) comes from much closer to hand, in the form of Attalus’ drunken injunction in 337 that “the Macedonians should ask of the gods that from Philip and Cleopatra there should be born a legitimate heir to the kingdom” (Plut. Alex. 9.7). The chances are that in Molossia, as in Macedon, it was not so much a matter of law as of social pressures and expectations: the son of a foreign woman was vulnerable to exclusion from an inheritance.
Με δεδομένο την παραπάνω συνήθεια των Μολοσσών έχει ενδιαφέρον ότι οι Ορέστες ανήκαν στο Κοινό των Μολοσσών, όπως μας πληροφορεί μια επιγραφή της περιόδου 370-344 π.Χ. (πάντως σίγουρα πριν την πολιτική προσάρτησή τους στην Μακεδονία μετά το 358 π.Χ.) όπου «ἐπί προστά[τα] Δροάτου Κελαίθ[ου, γραμματέος δὲ Παυσανία Τριπ]ολίτα … ἔδωκε τὸ κοινόν τ[ῶν Μο]λοσσῶν πολιτείαν [Ἀριστ]οκλεῖ Μονδαί[ωι …» και όπου ένας από τους συνάρχοντες του κοινού που αναφέρονται είναι ο Ορέστης Φρύνος.
Το άλλο ενδιαφέρον με τους Ορέστες είναι ότι η περιοχή τους Ορεστίς ήταν παλαιότερα γνωστή ως «Μάκε(τ)τα» και γνωρίζουμε ότι «Μακέται» ήταν ένα εναλλακτικό (μάλλον παλαιότερο) όνομα των Μακεδόνων. Η πληροφορία έρχεται από ένα απόσπασμα του Μαρσύα Πελλαίου:
Λέγεται δὲ καὶ Μακεδoνίας μοῖρα Μάκετα, ὥς Μαρσύας ἐν πρώτῳ Μακεδονικῶν: «Καὶ τὴν Ὁρεστίαν Μάκετα λέγουσιν». Ἀλλά καὶ τὴν ὅλην Μακετίαν οἶδεν ὀνομαζομένην Κλείδημος (fr. 6).
Έχοντας τα παραπάνω υπόψη μπορούμε να διαβάσουμε την περιγραφή του Ηροδότου σχετικά με το πως οι «Αργείοι Τημενίδαι» έφτασαν στους Μακεδόνες που κατοικούσαν στο Μακεδονικό τους όρος (Πιέρια):
[8.137] τοῦ δὲ Ἀλεξάνδρου τούτου ἕβδομος γενέτωρ Περδίκκης ἐστὶ ὁ κτησάμενος τῶν Μακεδόνων τὴν τυραννίδα τρόπῳ τοιῷδε. ἐξ Ἄργεος ἔφυγον ἐς Ἰλλυριοὺς τῶν Τημένου ἀπογόνων τρεῖς ἀδελφεοί, Γαυάνης τε καὶ Ἀέροπος καὶ Περδίκκης, ἐκ δὲ Ἰλλυριῶν ὑπερβαλόντες ἐς τὴν ἄνω Μακεδονίην ἀπίκοντο ἐς Λεβαίην πόλιν. [2] ἐνθαῦτα δὲ ἐθήτευον ἐπὶ μισθῷ παρὰ τῷ βασιλέι, ὃ μὲν ἵππους νέμων, ὁ δὲ βοῦς, ὁ δὲ νεώτατος αὐτῶν Περδίκκης τὰ λεπτὰ τῶν προβάτων. ἡ δὲ γυνὴ τοῦ βασιλέος αὐτὴ τὰ σιτία σφι ἔπεσσε· ἦσαν γὰρ τὸ πάλαι καὶ αἱ τυραννίδες τῶν ἀνθρώπων ἀσθενέες χρήμασι, οὐ μοῦνον ὁ δῆμος· [3] ὅκως δὲ ὀπτῴη, ὁ ἄρτος τοῦ παιδὸς τοῦ θητὸς Περδίκκεω διπλήσιος ἐγίνετο αὐτὸς ἑωυτοῦ. ἐπεὶ δὲ αἰεὶ τὠυτὸ τοῦτο ἐγίνετο, εἶπε πρὸς τὸν ἄνδρα τὸν ἑωυτῆς· τὸν δὲ ἀκούσαντα ἐσῆλθε αὐτίκα ὡς εἴη τέρας καὶ φέροι μέγα τι. καλέσας δὲ τοὺς θῆτας προηγόρευέ σφι ἀπαλλάσσεσθαι ἐκ γῆς τῆς ἑωυτοῦ. [4] οἳ δὲ τὸν μισθὸν ἔφασαν δίκαιοι εἶναι ἀπολαβόντες οὕτω ἐξιέναι. ἐνθαῦτα ὁ βασιλεὺς τοῦ μισθοῦ πέρι ἀκούσας, ἦν γὰρ κατὰ τὴν καπνοδόκην ἐς τὸν οἶκον ἐσέχων ὁ ἥλιος, εἶπε θεοβλαβὴς γενόμενος «μισθὸν δὲ ὑμῖν ἐγὼ ὑμέων ἄξιον τόνδε ἀποδίδωμι,» δέξας τὸν ἥλιον. [5] ὁ μὲν δὴ Γαυάνης τε καὶ ὁ Ἀέροπος οἱ πρεσβύτεροι ἕστασαν ἐκπεπληγμένοι, ὡς ἤκουσαν ταῦτα· ὁ δὲ παῖς, ἐτύγχανε γὰρ ἔχων μάχαιραν, εἴπας τάδε «δεκόμεθα ὦ βασιλεῦ τὰ διδοῖς,» περιγράφει τῇ μαχαίρῃ ἐς τὸ ἔδαφος τοῦ οἴκου τὸν ἥλιον, περιγράψας δέ, ἐς τὸν κόλπον τρὶς ἀρυσάμενος τοῦ ἡλίου, ἀπαλλάσσετο αὐτός τε καὶ οἱ μετ᾽ ἐκείνου.
[8.138] οἳ μὲν δὴ ἀπήισαν, τῷ δὲ βασιλέι σημαίνει τις τῶν παρέδρων οἷόν τι χρῆμα ποιήσειε ὁ παῖς καὶ ὡς σὺν νόῳ κείνων ὁ νεώτατος λάβοι τὰ διδόμενα. ὁ δὲ ταῦτα ἀκούσας καὶ ὀξυνθεὶς πέμπει ἐπ᾽ αὐτοὺς ἱππέας ἀπολέοντας. ποταμὸς δὲ ἐστὶ ἐν τῇ χώρῃ ταύτῃ, τῷ θύουσι οἱ τούτων τῶν ἀνδρῶν ἀπ᾽ Ἄργεος ἀπόγονοι σωτῆρι· [2] οὗτος, ἐπείτε διέβησαν οἱ Τημενίδαι, μέγας οὕτω ἐρρύη ὥστε τοὺς ἱππέας μὴ οἵους τε γενέσθαι διαβῆναι. οἳ δὲ ἀπικόμενοι ἐς ἄλλην γῆν τῆς Μακεδονίης οἴκησαν πέλας τῶν κήπων τῶν λεγομένων εἶναι Μίδεω τοῦ Γορδίεω, ἐν τοῖσι φύεται αὐτόματα ῥόδα, ἓν ἕκαστον ἔχον ἑξήκοντα φύλλα, ὀδμῇ τε ὑπερφέροντα τῶν ἄλλων. [3] ἐν τούτοισι καὶ ὁ Σιληνὸς τοῖσι κήποισι ἥλω, ὡς λέγεται ὑπὸ Μακεδόνων. ὑπὲρ δὲ τῶν κήπων ὄρος κεῖται Βέρμιον οὔνομα, ἄβατον ὑπὸ χειμῶνος. ἐνθεῦτεν δὲ ὁρμώμενοι, ὡς ταύτην ἔσχον, κατεστρέφοντο καὶ τὴν ἄλλην Μακεδονίην.
[8.139] ἀπὸ τούτου δὴ τοῦ Περδίκκεω Ἀλέξανδρος ὧδε ἐγένετο· Ἀμύντεω παῖς ἦν Ἀλέξανδρος, Ἀμύντης δὲ Ἀλκέτεω, Ἀλκέτεω δὲ πατὴρ ἦν Ἀέροπος, τοῦ δὲ Φίλιππος, Φιλίππου δὲ Ἀργαῖος, τοῦ δὲ Περδίκκης ὁ κτησάμενος τὴν ἀρχήν.
Φεύγοντας από την υποτιθέμενη μητρόπολή τους το Άργος, οι τρεις Τημενίδες βρέθηκαν στους Ιλλυριούς. Απο εκεί βρέθηκαν στην πόλη Λεβαία της Άνω Μακεδονίας. Η Άνω Μακεδονία εδώ είναι η ορεινή Πιερία και όχι η μετέπειτα Άνω Μακεδονία (σημερινή δυτική Μακεδονία). Μία επιγραφή της Ρωμαϊκής περιόδου (~253 μ.Χ.) που βρέθηκε κοντά στην Βέροια αναφέρει την «Ἀλεβία, κώμη Ἐλημίας»:
και επειδή η δυτική πλαγιά των Πιερίων (προς τον Αλιάκμονα) ανήκε στην Ελιμιώτιδα, η Λεβαία του Ηροδότου και η Αλεβία της επιγραφής έχουν ταυτιστεί από τους μελετητές. Το ότι τα Πιέρια (Μακεδονικόν όρος) λεγόταν και Άνω Μακεδονία όταν οι Μακεδόνες πλέον κατείχαν και μία «κάτω» ή «παρὰ θάλατταν» Μακεδονία (παράλια Πιερία και κάμπος κεντρικής Μακεδονίας) φαίνεται από τα παρακάτω λόγια του Ηροδότου:
[7.128] Ξέρξης δὲ ὁρέων ἐκ τῆς Θέρμης ὄρεα τὰ Θεσσαλικά, τόν τε Ὄλυμπον καὶ τὴν Ὄσσαν, μεγάθεΐ τε ὑπερμήκεα ἐόντα, διὰ μέσου τε αὐτῶν αὐλῶνα στεινὸν πυνθανόμενος εἶναι δι᾽ οὗ ῥέει ὁ Πηνειός, ἀκούων τε ταύτῃ εἶναι ὁδὸν ἐς Θεσσαλίην φέρουσαν, ἐπεθύμησε πλώσας θεήσασθαι τὴν ἐκβολὴν τοῦ Πηνειοῦ, ὅτι τὴν ἄνω ὁδὸν ἔμελλε ἐλᾶν διὰ Μακεδόνων τῶν κατύπερθε οἰκημένων ἔστε Περραιβοὺς παρὰ Γόννον πόλιν· ταύτῃ γὰρ ἀσφαλέστατον ἐπυνθάνετο εἶναι.
[7.173] [1] οἱ δὲ Ἕλληνες πρὸς ταῦτα ἐβουλεύσαντο ἐς Θεσσαλίην πέμπειν κατὰ θάλασσαν πεζὸν στρατὸν φυλάξοντα τὴν ἐσβολήν. ὡς δὲ συνελέχθη ὁ στρατός, ἔπλεε δι᾽ Εὐρίπου· ἀπικόμενος δὲ τῆς Ἀχαιίης ἐς Ἄλον, ἀποβὰς ἐπορεύετο ἐς Θεσσαλίην, τὰς νέας αὐτοῦ καταλιπών, καὶ ἀπίκετο ἐς τὰ Τέμπεα ἐς τὴν ἐσβολὴν ἥ περ ἀπὸ Μακεδονίης τῆς κάτω ἐς Θεσσαλίην φέρει παρὰ ποταμὸν Πηνειόν, μεταξὺ δὲ Ὀλύμπου τε ὄρεος ἐόντα καὶ τῆς Ὄσσης. [2] ἐνθαῦτα ἐστρατοπεδεύοντο τῶν Ἑλλήνων κατὰ μυρίους ὁπλίτας συλλεγέντες, καί σφι προσῆν ἡ Θεσσαλῶν ἵππος· ἐστρατήγεε δὲ Λακεδαιμονίων μὲν Εὐαίνετος ὁ Καρήνου ἐκ τῶν πολεμάρχων ἀραιρημένος, γένεος μέντοι ἐὼν οὐ τοῦ βασιληίου, Ἀθηναίων δὲ Θεμιστοκλέης ὁ Νεοκλέος. ἔμειναν δὲ ὀλίγας ἡμέρας ἐνθαῦτα· [3] ἀπικόμενοι γὰρ ἄγγελοι παρὰ Ἀλεξάνδρου τοῦ Ἀμύντεω ἀνδρὸς Μακεδόνος συνεβούλευόν σφι ἀπαλλάσσεσθαι μηδὲ μένοντας ἐν τῇ ἐσβολῇ καταπατηθῆναι ὑπὸ τοῦ στρατοῦ τοῦ ἐπιόντος, σημαίνοντες τὸ πλῆθός τε τῆς στρατιῆς καὶ τὰς νέας. ὡς δὲ οὗτοί σφι ταῦτα συνεβούλευον, χρηστὰ γὰρ ἐδόκεον συμβουλεύειν καί σφι εὔνοος ἐφαίνετο ἐὼν ὁ Μακεδών, ἐπείθοντο. [4] δοκέειν δὲ μοι, ἀρρωδίη ἦν τὸ πεῖθον, ὡς ἐπύθοντο καὶ ἄλλην ἐοῦσαν ἐσβολὴν ἐς Θεσσαλοὺς κατὰ τὴν ἄνω Μακεδονίην διὰ Περραιβῶν κατὰ Γόννον πόλιν, τῇ περ δὴ καὶ ἐσέβαλε ἡ στρατιὴ ἡ Ξέρξεω. καταβάντες δὲ οἱ Ἕλληνες ἐπὶ τὰς νέας ὀπίσω ἐπορεύοντο ἐς τὸν Ἰσθμόν.
Δηλαδή ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι η Θεσσαλία επικοινωνούσε με την Μακεδονία από δύο περάσματα. Το ένα ήταν τα Τέμπη που την συνέδεε με την «Κάτω Μακεδονίη» και το άλλο ήταν το στενό της Πέτρας που συνέδεε την Περραιβία με την «Ἄνω Μακεδονίη» όπου κατοικούσαν οι «Μακεδόνες οἱ κατύπερθε οἰκήμενοι» («οι Μακεδόνες που ζούσαν ψηλά [στα ορεινά]»). Νομίζω δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Άνω Μακεδονία ήταν το Μακεδονικόν όρος και εκεί κατοικούσαν οι «κατύπερθε» Μακεδόνες όταν πλέον υπήρχαν και Μακεδόνες που κατοικούσαν στην Κάτω Μακεδονία (παράλια Πιερία και Ημαθία/Βοττιαία).
Άρα η Λεβαία της Άνω Μακεδονίας ήταν αναμφίβολα στα Πιέρια. Αυτό που πρέπει να εξηγήσω είναι η θέση των Ιλλυριών από τους οποίους οι υποτιθέμενοι Τημενίδες έφτασαν στη Λεβαία. Οι Ιλλυριοί αυτοί είναι οι φορείς του αρχαιολογικού ορίζοντα Glasinac, o οποίος είχε εξαπλωθεί σε όλη σχεδόν την Μακεδονία κατά την περίοδο 900-650 π.Χ πριν αρχίσει να υποχωρεί προς την παραδοσιακή Ιλλυρία. Επομένως, οι Ιλλυριοί αυτοί κατοικούσαν στην περιοχή που αργότερα έγινε η τελική Άνω Μακεδονία. Και επειδή είδαμε ότι η Ορέστιδα ονομαζόταν παλαιότερα Μάκετα και ότι οι Δωριείς όταν κατοικούσαν στην Πίνδο ήταν γνωστοί σαν Μακεδνοί, νομίζω αβίαστα μπορούμε να υποθέσουμε ότι οι υποτιθέμενοι «Αργείοι Τημενίδαι» δεν ηταν παρά ένα ηπειρωτικό φύλο το οποίο, ξεκινώντας από την βόρεια Πίνδο και ακολουθώντας τον ρου του Αλιάκμονα (οι πηγές του οποίου βρίσκονται στην Ορεστίδα/Μάκετα) βρήκε το -κατά πάσα πιθανότητα αιολικό και συγγενές των Μαγνήτων και των Περραιβών- φύλο που κατοικούσε στα Πιέρια και από την ανάμειξη των δύο προέκυψαν οι ιστορικοί Μακεδόνες που άρχισαν να επεκτείνονται από το Μακεδονικόν όρος γύρω στο 650 π.Χ. Ίσως «Μακέτες» να ήταν το όνομα του αρχικού ηπειρωτικού φύλου, ενώ «Μακεδόνες» να ήταν το όνομα που υιοθετήθηκε για να περιγράψει το νέο φύλο που προέκυψε από την ενσωμάτωση του ιθαγενούς πιερικού φύλου. Υπάρχουν γλωσσολογικές ενδείξεις που δείχνουν ότι μια τέτοια ανάμειξη όντως συνέβη, όπως εξηγεί ο Χατζόπουλος στο κεφάλαιο “L’historie par les nomes in Macedonia” στο βιβλίο “Greek Personal Names: Their Value as Evidence” (ed. Hornblower, Matthews, Frasier, OUP 2000)
το οποίο παρεπιπτώντως, ο Stephen Lambert που έκανε review το βιβλίο θεώρησε ως το πιο ενδιαφέρον κεφάλαιο όλου του βιβλίου:
Perhaps the most striking use of the evidence of names to carry out not only “histoire”, but even “préhistoire” par noms, is that of Hatzopoulos (pp. 99-117), who (often summarising other recent work) uses onomastic evidence compiled in preparation for the projected LGPN IV to explore the origin and diffusion of Macedonians and Macedonian influence. Drawing on epigraphic evidence, he shows, for example, how Macedonian onomastics can be used to illuminate the Macedonian impact in areas such as Anthemous, Morrylos, Amphipolis, Kassandreia and Philippi. Then, arguing from other recent work, in particular a recent (posthumously published) paper of Masson,3 he argues that certain “Macedonian” names, while Greek in origin, reflect a “wavering between voiced and unvoiced consonants” also characteristic of the Perrhaibian Tripolis. This area also shares other onomastic features with Macedonia, thus confirming the (late 8th cent., in Hatzopoulos’ view) evidence of Hesiod, Cat. of Women fr. 7, that Macedonians at that time dwelled in the area of Pieria and Olympos. Macedonia experts will find much food for thought (and perhaps argument) in this bold and engaging paper.
(συνέχεια στο μέρος #3)
smerdaleos 
Καλησπέρα.
Δίνεις τ απόσπασμα “Μακεδών ὁ Διός καὶ Αἰθρίας [sic] κατασχών τὴν χώραν οὖσαν τῆς Θράκης αφ΄ἑαυτοῦ Μακεδονίαν προσηγόρευσεν. Γῆμας δὲ μία των ἐγχωρίων τεκνοῦται δύο παίδας Πίερον καὶ Ἄμαθον ἀφ΄ὦν δύο πόλεις [sic] Πιερία καὶ Ἀμαθία ἐν Μακεδονίᾳ. Ἡ ἱστορία παρὰ Μαρσύᾳ.” και στη συνέχεια δίνεις την πηγή “Schol. Hom. Il. XIV,226”
Συγγνώμη αλλά ποιά πηγή είναι αυτή; Εννοώ πιο βιβλίο ποιού συγγραφέα; Απ’ ότι καταλαβαίνω, δεν είναι απευθείας από το βιβλίο του Μαρσύα.
Το απόσπασμα είναι του Μαρσύα. Η σελίδα που παρέθεσα είναι από ένα βιβλίο που βρήκα στο google books με τα σωθέντα αποσπάσματα των δύο Μαρσύων.
Όπως συμβαίνει με όλους τους χαμένους αρχαίους συγγραφείς, τα χωρία τους τα γνωρίζουμε από δευτερεύουσες μεταγενέστερες πηγές. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η «σωσίβια» πηγή πρέπει να είναι κάποια ομηρικά σχόλια (schol. hom.) πάνω στο τοπωνύμιο Ημαθία που αναφέρεται στο στίχο [14.226] της Ιλιάδας όταν η Ήρα αφήνει την κορυφή του Ολύμπου και περνάει από Πιερία και Ημαθία και από εκεί περνάει από τα όρη των ιπποπόλων Θρακών και το ακρωτήριο Άθως … για να πετάξει πάνω από τη θάλασσα και να φτάσει στον Δία που παρακολουθεί την μάχη στην Τροία.
Τί σημαίνει αυτό το schol. hom όμως; Και όταν λες στίχος [14.226], στίχος ποιου βιβλίου; Αφού δεν έχουμε το βιβλίο του ίδιου του Μαρσύα.
Λοιπόν Αλί,
Σου γράφω τι γράφει ο Nicholas Hammond στην ελληνική μετάφραση του 2ου τόμου της τρίτομης «Ιστορίας της Μακεδονίας» (ελληνική μετάφραση, εκδόσεις Μαλλιάρης Παιδεία 1995 του αντίστοιχου αγγλικού τόμου που γράφτηκε το 1979)
Στην σελίδα 47, γράφει:
Υπήρχαν, όμως, δύο ακόμα γιοι στην οικογένεια, αν ανατρέξουμε στον Μαρσύα (FrGrH 135/6, απόσπασμα 13), δηλ. ο Πίερος και ο Άμαθος, από τους οποίους πήραν το όνομά τους οι πόλεις Πιερία και Αμαθία.
Το Corpus Ομηρικών Σχολιών είναι ένα σύνολο σχολίων από τους αρχαίους ομηριστές που κληρονόμησαν οι Βυζαντινοί, στα οποία πρόσθεσαν και αυτοί τα δικά τους σχόλια. Ιδιαίτερη αξία έχουν λ.χ. τα ομηρικά σχόλια του Ευστάθιου Θεσσαλονίκης και του Ιωάννη Τζέτζη.
Και το ψευδοησιοδικό ποίημα με την γενεαλογία του Έλληνος δεν το έχουμε άμεσο, αλλά έμμεσο από βυζαντινά σχόλια (όπως λ.χ. τους στίχους του ποιήματος που παραθέτει ο Πορφυρογέννητος στο Περί Θεμάτων).
Πάντως αν έχεις πρόσβαση σε κάποιο βιβλίο ή βάση δεδομένων με τα αποσπάσματα αρχαίων αποσπασματικών συγγραφέων που τα έργα τους δεν επιβίωσαν ολόκληρα … ο Hammond παραθέτει αυτό το απόσπασμα του Μαρσύα με τον «κωδικό» [FrGrH 135/6, απόσπασμα 13].
Ευχαριστώ.
υποτιθέμενοι «Αργείοι Τημενίδαι????
Ναι βρε εσύ, δεν υπάρχει κανένας ιστορικός σήμερα που να πιστέυει ότι οι Αργεάδες βασιλείς της Μακεδονίας ήταν όντως «Τημενίδες» από το Άργος.
Επινοημένη γενεαλογία ήταν από τον Αλέξανδρο Α΄.
σε παρακαλώ μην το δημοσιεύσεις το παρόν κείμενο.
Καταρχάς οφείλω να πω οτι εμεινα εκπληκτος οταν ανακάλυψα το μπλογκ σου!επίσης σχετίζομαι επιστημονικα με πλέιστα εκ των θεμάτων σου αν οχι με όλα.αλλά,οταν λες οτι …Επινοημένη γενεαλογία ήταν από τον Αλέξανδρο Α…..εννοείς προφανώς οτι δεν φιλτράρισε της πηγές του ο Ηρόδοτος και .. δεν υπάρχει κανένας ιστορικός σήμερα που να πιστέυει ότι οι Αργεάδες βασιλείς της Μακεδονίας ήταν όντως «Τημενίδες» από το Άργος.. εγώ προσωπικά ξέρω πολλούς καθηγητές (ΑΕΙ) που θεωρούν οτι σχετίζονται με τη Δωρική φρατρία, αλλά αυτό ειναι ήσσονος σημασίας, δηλαδή θεωρείς τους κατώτερους πιθήκους της ιστοριογραφιας να μην πω ασπόνδυλα της κλασσικής γραμματείας, βυζαντίνους ιστορικούς ως αξιόπιστους ωστε να καταλάβεις τον εθνικό ή εθνοτικο αυτοπροσδιορισμό των ρωμαιών,που δεν μπορούν να ξεχωρίσουν ποιοι είναι γερμανοί και ποιοι κέλτες και ούτε και ενδιιαφέρονται .. και όχι τον Ηρόδοτο!!!έστω και αντιγραμμένο απο τους ρωμαιους ,μοναχούς???Ο Ηρόδοτος μπορε’ι να μην είναι Θουκιδίδης αλλά είναι ο μάλλον αξιόπιστος ως πρωτογενής πηγή στα όσα αναφέρει,οπότε και ασφαλώς θα τον εμπιστευτώ στα όσα εθνολογικά αναφερει εν προκειμένω για τους μακεδόνες, πολυ.. περισσότερο απο οτι τον σιμοκαττη ή τον διακονο ή την κομνηνη . Αν θες απάντησε μου στο μειλ μου .ευχαριστώ..
Επινοημένη γενεαλογία ήταν από τον Αλέξανδρο Α…..εννοείς προφανώς οτι δεν φιλτράρισε της πηγές του ο Ηρόδοτος και .. δεν υπάρχει κανένας ιστορικός σήμερα που να πιστέυει ότι οι Αργεάδες βασιλείς της Μακεδονίας ήταν όντως «Τημενίδες» από το Άργος.. εγώ προσωπικά ξέρω πολλούς καθηγητές (ΑΕΙ) που θεωρούν οτι σχετίζονται με τη Δωρική φρατρία,
—-
Είναι εντελώς πανάσχετα θέματα η Τημενιδική καταγωγή του βασιλικού οίκου από το Άργος και η σχέση του Μακεδονικού φύλου με τους Δωριείς και τους Μολοσσούς.
«Τημενιδική καταγωγή του βασιλικού οίκου» σημαίνει ότι κάποιοι από το Άργος της Πελοποννήσου ανέβηκαν στην «αλλόφυλη» Μακεδονία (κατά την εκδοχή του Ισοκράτη) και εξουσίασαν έναν λαό (Μακεδόνες) που είχε διαφορετική καταγωγή από αυτούς.
«Σχέση Μακεδόνων και Δωριεών (και Μολοσσών)» σημαίνει ότι τα τρία αυτά φύλα προέρχονται από το ίδιο πρωτοελληνικό pool του βορειοελλαδικού χώρου.
@Κλείτο
Για να μην έχεις καμιά αμφιβολία για το θέμα, ο Μιλτιάδης Χατζόπουλος (πρώην διευθυντής του ΚΕΡΑ και διευθυντής του Μακεδονικού προγράμματος του κέντρου και από τους πλέον αρμόδιους διεθνώς για την αρχαία Μακεδόνία), έχει γράψει ένα κεφάλαιο σε βιβλίο για τον Ηρόδοτο για τον Μακεδονικό λόγο του Ηροδότου.
Σχετικά με τον Τημενιδικό μύθο καταγωγής του βασιλικού οίκου των Αργεαδών από το Άργος της Πελοπόννησου, ο Χατζόπουλος γράφει ότι, με την εξαίρεση του Hammond που τον δεχόταν ως ιστορικό γεγονός, οι περισσότεροι σύγχρονοι μελετητές τον έχουν απορρίψει ως επινοημένο μύθο, ένα επινοημένο interface του βασιλικού οίκου για τον ελληνικό κόσμο.
http://imgur.com/a/5RGsN
Να θυμάσαι πάντως ότι άλλο πράγμα είναι η υποτιθέμενη καταγωγή του βασιλικού οίκου και άλλο πράγμα η υποτιθέμενη καταγωγή του λαού που αυτός εξουσιάζει.
Οι βασιλείς της Σπάρτης υποτίθεται ότι ήταν Ηρακλείδες Αχαιοί (εξόριστοι Μυκηναίοι) που εξουσίαζαν αλλοεθνείς Δωριείς, τους οποίους οδήγησαν στην Πελοπόννησο.
τσαλαλακο σε λεω μην το δημοσιευσεις, αλλα δεν με ακούς .τεσπα.δεν πειράζει. και για αυτό το ίδιο σε λέω.
Προφανώς δεν έχεις ιδέα από Ισοκράτη και μου τον παραθέτείς.δεν πειράζει.
Περιμένω ανυπόμονα της βυζαντίνολογικου-εθνορωμεικού περιέχομένου αναρτήσεις και την συνέντευξη του καλδελλη που έχετε υποσχεθεί με τον haereticus.Να σε καλά.Συνέχισε και να ξέρεις εισαι οαση στο αντιεπιστημονικό. σκότος που μας περιβαλλει!
Προφανώς δεν έχεις ιδέα από Ισοκράτη και μου τον παραθέτείς
—-
Αν υπάρχει κάποιος που είναι εντελώς ανίδεος για το πως έβλεπε ο Ισοκράτης τους Μακεδόνες αυτός είσαι προφανώς εσύ:
Για να δούμε τι λέει ο Ισοκράτης στον Φίλιππο Β΄
Όταν ο υποτιθέμενος Τημενίδης πρόγονος του Φιλίππου στο Άργος της Πελοποννήσου (έχει κατά νου τον Περδίκκα Α΄ ή τον Κάρανο) συνειδητοποίησε ότι οι Έλληνες δεν ανέχονταν την μοναρχία, εγκατέλειψε τον ελληνικό τόπο και πήγε στη Μακεδονία, όπου βρήκε λαό «οὐχ ὁμόφυλον» των Ελλήνων, ο οποίος -αντίθετα με τους Έλληνες- ήταν διαθετειμένος να ανεχτεί για βασιλιά του έναν ικανό άνθρωπο.
[Ισοκράτης, προς Φίλιππον]
[32] Ἄργος μὲν γάρ ἐστί σοι πατρίς, ἧς δίκαιον τοσαύτην σε ποιεῖσθαι πρόνοιαν ὅσην περ τῶν γονέων τῶν σαυτοῦ: Θηβαῖοι δὲ τὸν ἀρχηγὸν τοῦ γένους ὑμῶν τιμῶσι καὶ ταῖς προσόδοις καὶ ταῖς θυσίαις μᾶλλον ἢ τοὺς θεοὺς τοὺς ἄλλους
[107-8] οἱ μὲν γὰρ ἐν ταῖς αὑτῶν πόλεσι στάσεις καὶ ταραχὰς καὶ σφαγὰς ἐμποιοῦντες ἐκτῶντο τὴν τιμὴν ταύτην, ὁ δὲ τὸν μὲν τόπον τὸν Ἑλληνικὸν ὅλως εἴασε, τὴν δ᾽ ἐν Μακεδονίᾳ βασιλείαν κατασχεῖν ἐπεθύμησεν: ἠπίστατο γὰρ τοὺς μὲν Ἕλληνας οὐκ εἰθισμένους ὑπομένειν τὰς μοναρχίας, τοὺς δ᾽ ἄλλους οὐ δυναμένους ἄνευ τῆς τοιαύτης δυναστείας διοικεῖν τὸν βίον τὸν σφέτερον αὐτῶν.καὶ γάρ τοι συνέβη διὰ τὸ γνῶναι περὶ τούτων αὐτὸν ἰδίως καὶ τὴν βασιλείαν γεγενῆσθαι πολὺ τῶν ἄλλων ἐξηλλαγμένην: μόνους γὰρ Ἑλλήνων οὐχ ὁμοφύλου γένους ἄρχειν ἀξιώσας μόνος καὶ διαφυγεῖν ἠδυνήθη τοὺς κινδύνους τοὺς περὶ τὰς μοναρχίας γιγνομένους. τοὺς μὲν γὰρ ἐν τοῖς Ἕλλησι τοιοῦτόν τι διαπεπραγμένους εὕροιμεν ἂν οὐ μόνον αὐτοὺς διεφθαρμένους, ἀλλὰ καὶ τὸ γένος αὐτῶν ἐξ ἀνθρώπων ἠφανισμένον, ἐκεῖνον δ᾽ αὐτόν τ᾽ ἐν εὐδαιμονίᾳ τὸν βίον διαγαγόντα, τῷ τε γένει καταλιπόντα τὰς αὐτὰς τιμὰς ἅσπερ αὐτὸς εἶχεν.
Γεια σας και απο εμενα! Συγχαρητηρια για την σελιδα σας. Εχω να κανω κι εγω καποιες ερωτησεις.
1) Απο που συμπεραινουμε πως οι Ορεστες μεταναστευσαν στα Πιερια και ενωθηκαν με τους κατοικους των Πιεριων σε ενα ενιαιο φυλο που ονομαστηκε Μακεδονικο?
2) Σε αυτο το φυλο που κατοικουσε τα Πιερια πριν αφιχθουν οι Ορεστες τι ονομασια θα μπορουσαμε να δωσουμε? “Προ-Μακεδονικο”? “Τωοντι Μακεδονικο”?
3) Μηπως ενα τμημα των Δωριεων δεν ακολουθησε τους υπολοιπους στην καθοδο τους και μεταναστευσε στα Πιερια οπου ειτε αναμιγνυομενο με εντοπια στοιχεια ειτε οχι μετεξελιχθηκε στο φυλο των Μακεδονων?
4) Γνωριζετε που μπορω να βρω περισσοτερα στοιχεια για την παρουσια του πολιτισμου Glasinac στην περιοχη της Μακεδονιας?
Ευχαριστω εκ των προτερων! Συνεχιστε το ακρως αξιολογο εργο σας.
Γεια σου Biologist!
1) Απο που συμπεραινουμε πως οι Ορεστες μεταναστευσαν στα Πιερια και ενωθηκαν με τους κατοικους των Πιεριων σε ενα ενιαιο φυλο που ονομαστηκε Μακεδονικο?
—
Δεν υπάρχει κάποια άμεση και χειροπιαστή απόδειξη αυτής της μετανάστευσης. Ο N.G.L. Hammond υπέθεσε -βασιζόμενος σε πολλά εδώ και εκεί έμμεσα ψίχουλα ενδείξεων- ότι το υποφύλο των Αργεαδών (από το οποίο προέκυψε η μακεδονική βασιλική δυναστεία των Αργεαδών) έκανε αυτή την μετανάστευση και κάποια στιγμή έφτασε στα Πιέρια όπου ζούσαν οι (Ετεο-)Μακεδόνες και με κάποιο άγνωστο τρόπο (κατάκτηση;) ανέλαβε την ηγεσία του φύλου των Μακεδόνων.
Ο Μιλτιάδης Χατζόπουλος πιο πρόσφατα επανέλαβε αυτή την υπόθεση μετανάστευσης των Αργεαδών και τη συγχώνευση ενός ΒΔ ελληνικού φύλου (από την περιοχή του άνω Αλιάκμονα) με το γηγενές «αιολικό» Μακεδονικό φύλο που ζούσε στα Πιέρια και ήταν παρεμφερές των γειτονικών Μαγνήτων (βασιζόμενο στο ψευδοησιοδικό χωρίο που θέλει τον επώνυμο Μακεδόνα αδελφό του απωνύμου Μάγνητος), αλλά η μόνη «απόδειξη» που παρέχει ο Χατζόπουλος είναι η «διττή» μακεδονική ανθρωπωνυμία που περιλαμβάνει τόσο ονόματα που την συνδέουν με τη Θεσσαλία όσο και ονόματα που συνδέουν με την Ήπειρο.
Τα έμμεσα ψίχουλα ενδείξεων που επικαλούνται αυτοί που υποθέτουν μια τέτοια μετανάστευση είναι:
α) η υποτιθέμενη σχέση του εθνωνύμου Αργεάδαι με το Άργος Ορεστικόν (αν και ο Hammond εδώ διαφωνεί γιατί πιστεύει ότι Αργέαδες είναι οι «απόγονοι του Αργέα» και όχι «αυτοί που κατάγωνται από το Άργος».
β) ο μύθος των τριών αδελφών που παραθέτει ο Ηρόδοτος για τις απαρχές του μακεδονικού βασιλικού οίκου, κατά τον οποίο οι «τρεις αδελφοί» που βρήκαν τους Μακεδόνες στα Πιέρια και ο ένας από αυτούς έγινε ο πρώτος Αργεάδης βασιλιάς των Μακεδόνων.
γ) κάποιες μεταγενέστερες του Φιλίππου Β΄ πηγές που προσδιορίζουν την Ορεστίδα ως «Μακετία» (ενώ οι προγενέστερες πηγές όπως ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης κατανοούν ως Μακεδονία/Μακεδονίδα τα μέρη γύρω από τα Πιέρια και τις Αιγές και το ψευδοησιοδικό χωρίο και ο Ελλάνικος συνδέουν τους Μακεδόνες με τους Αιολείς Μάγνητες).
δ) ομοιότητες στο ανθρωπωνυμικό και τα ονόματα των μηνών που συνδέουν τη Μακεδονία και την Ήπειρο.
2) 2) Σε αυτο το φυλο που κατοικουσε τα Πιερια πριν αφιχθουν οι Ορεστες τι ονομασια θα μπορουσαμε να δωσουμε? “Προ-Μακεδονικο”? “Τωοντι Μακεδονικο”?
—
Οι παλαιότερες πηγές τους αποκαλούν απλά «Μακεδόνες» και την περιοχή τους «Μακεδονία/Μακεδονίδα». Τώρα το πως θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τους «προαργεαδικούς» Μακεδόνες για να τους ξεχωρίσουμε από τους «μεταργεαδικούς», αυτό νομίζω πως είναι υποκειμενικό θέμα του καθενός.
3) Μηπως ενα τμημα των Δωριεων δεν ακολουθησε τους υπολοιπους στην καθοδο τους και μεταναστευσε στα Πιερια οπου ειτε αναμιγνυομενο με εντοπια στοιχεια ειτε οχι μετεξελιχθηκε στο φυλο των Μακεδονων?
—
Αυτή είναι λίγο πολύ η άποψη του Eugene Borza όταν έγραψε εντελώς γενικά ότι οι Μακεδόνες μάλλον προέρχονται από το ίδιο βόρειο πρωτοελληνικό pool από το οποίο προέκυψαν και οι Δωριείς και οι Μολοσσοί, αλλά πάμε τόσο πίσω στο χρόνο (~ 3-4 αιώνες πριν την πρώτη αναφορά του εθνικού Μακεδόνες) που αυτές οι εικασίες είναι απλά … εικασίες.
4) 4) Γνωριζετε που μπορω να βρω περισσοτερα στοιχεια για την παρουσια του πολιτισμου Glasinac στην περιοχη της Μακεδονιας?
Αναλυτική περιγραφή όλων των αρχαιολογικών φάσεων της προϊστορικής Μακεδονίας θα βρεις στον Tόμο A’ της Ιστορίας της Μακεδονίας που έγραψε ο NGL Hammond. Το δεύτερο μέρος του Τόμου Α΄ είναι αφιερωμένο στην προϊστορία της Μακεδονίας και στα ιστορικά συμπεράσματα που προκύπτουν από την αρχαιολογία.
Οι σελίδες με τα κεφάλαια και του τίτλους τους που παραθέτω παρακάτω είναι από την ελληνική μετάφραση (Μαλλιάρης 1995) του πρωτότυπου αγγλόγλωσσου Τόμου Α΄ (OUP 1972):
VIII. Τα ευρήματα που συμπίπτουν με την πρώιμη Ελλαδική περίοδο και η εγκατάσταση των λαών Κουργκάν στη Μακεδονία και την Αλβανία (σσ. 258-275).
Χ. Μερικά εθνολογικά συμπεράσματα για τους ελληνόφωνους λαούς της πρώιμης και μέσης εποχής του χαλκού (σσ. 292-300).
ΧΙ. Η ύστερη χαλκοκρατία (σσ. 301-338)
ΧΙΙ. Η μεταβατική φάση που οδήγησε στην πρώιμη εποχή του σιδήρου 1125-1050 π.Χ. περίπου (σσ. 339-350)
ΧΙΙΙ. Τα ευρήματα της πρώιμης εποχής του σιδήρου περ. 1050 – έως περ. 550 π.Χ. (σσ. 351-402)
ΧIV. Η Μακεδονία και οι δυτικοί, βόρειοι και ανατολικοί γείτονές της κατά την πρώιμη εποχή του σιδήρου (σσ. 403-417)
XV. Το χρονολογικό πλαίσιο της πρώιμης εποχής του σιδήρου (σσ. 418-435).
XVI. Η Μακεδονία και οι γείτονές της στη Θεσσαλία κατά την πρώιμη εποχή του σιδήρου (σσ. 436-441)
XVII. Οι ιστορικές εξελίξεις της πρώιμης εποχής του σιδήρου ως το 800 π.Χ. περίπου (σσ. 442-457)
XVIII. Τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου 800-500 π.Χ. (σσ. 458-484)
Σου παραθέτω παρακάτω επιλεκτικά μερικά χωρία του βιβλίου, για να πάρεις μια ιδέα.
Στην ελληνική μετάφραση, ο Hammond πρωτοαναφέρει τον πολιτισμό Glasinac και την «επέκταση των Ιλλυρικών λαών» στις σσ. 413-7 (κεφ. XIV). Στην αρχή του επόμενου κεφαλαίου (XV) ξεκινά με την άφιξη του πολιτισμικού ορίζοντα Lausitz στη Μακεδονία, την οποία ο Hammond ταυτίζει με την κάθοδο των Φρυγών (σ. 421: «την χρονολόγηση των πρώτων αφίξεων της πρώιμης εποχής του σιδήρου στην Βεργίνα, στο 1100 π.Χ. περίπου ως τα 1000 π.Χ. … οι νεοφερμένοι έφτασαν από την Πελαγονία, όπου είχαν έρθει σ΄επαφή με τον λαό του πολιτισμού Lausitz, δηλ. τους Βρίγες»).
Στη σ. 426 του ίδιου κεφαλαίου αναφέρει για πρώτη φορά την απάντηση στην Βεργίνα των αρχών του 9ου π.Χ. αι. ενός αρχαιολογικού στοιχείου με προέλευση από τa ΒΔ Βαλκάνια (Λιβυρνία) και, παρομοίως, στη σ. 431 αναφέρει τον πρώτο τύμβο του νεκροταφείου της Βεργίνας με «χάλκινες δικωνικές χάντρες, όπως στο Glasinac» σε μια περίοδο όπου ο Hammond ερμηνεύει το αρχαιολογικό υλικό ως ένδειξη ότι «ένα νέο στοιχείο, μία νέα ομάδα ανθρώπων έχει εμφανιστεί ανάμεσα στην άρχουσα τάξη, με πιο πολεμοχαρείς τάσεις, με ανθρώπους λιγότερο καλλιεργημένους, και περισσότερο αρρεπωνούς …. άνδρες οι οποίοι είχαν ταφεί με τα δόρατά τους».
Στη σ. 441 ο Hammond καταλήγει στο συμπέρασμα πως «η σταθερότητα της κατάστασης στην ΒΑ Θεσσαλία από το 1150 περίπου π.Χ. … ως το 900 περίπου π.Χ., δείχνει αναμφισβήτητα ότι κανένα κύμα εισβολέων, όπως οι Δωριείς, δεν διέσχισε αυτό το τμήμα της Β. Ελλάδος. Οι Περραιβοί και οι Μάγνητες διατήρησαν τον έλεγχο των εδαφών, τα οποία ήδη κατείχαν από την εποχή που οι δυνάμεις τους συναθροίστηκαν για τον Τρωικό πόλεμο».
Η πρώτη ενότητα (σσ.442-5) του επόμενου κεφαλαίου (XVII) φέρει τον τίτλο «Η Δωρική εισβολή» και στις σσ. 442-3 ο Hammond γράφει «Έχει γίνει πλέον σαφές σχετικα΄με τη Δυτική Μακεδονία ότι η Πελαγονία διέθετε πολύ πρώιμα δείγματα μερικών από τα αντικείμενα τα οποία φαίνεται να χαρακτηρίζουν τους εισβολείς: συγκεκριμένα τους θαλαμωτούς τάφους, τις τοξωτές πόρπες και τα δακτυλίδια με τις σπειροειείς άκρες», ενώ στη σ. 444 γράφει ότι « οι νέοι κάτοικοι της ακρόπολης των Μυκηνών, είχαν σαφείς επαφές με τον σχετικώς οπισθοδρομικό πολιτισμό ο οποίος επικράτησε κατά τον δωδέκατο αιώνα στην Δυτική Μακεδονία, την Κεντρική Αλβανία και την Κεντρική Ήπειρο. Όπως είδαμε παραπάνω, αυτή η περιοχή υπήρξε ο πυρήνας των ελληνόγλωσσων λαών και διέθετε έναν «βορειοδυτικό γεωμετρικό ρυθμό» στην κεραμεική.»
Η δεύτερη ενότητα του ίδιου κεφαλαίου (σσ. 445-) φέρει τον τίτλο «Οι Φρύγες στη Μακεδονία» και ο Hammond την ξεκινά γράφοντας «Έχουμε ήδη εξετάσει την ταύτιση των φορεών του πολιτισμού Lausitz με τους Φρύγες, τον ερχομό τους στην Πελαγονία νωρίς μετά το 1200 π.Χ., την επέκτασή τους νότια προς την κεντρική Αλβανία, την πίεσή τους επί της Ηπείρου πριν το 1150 π.Χ. και την κάθοδό τους νότια προς την παράκτια πεδιάδα της Μακεδονίας το 1130 π.Χ. περίπου.»
Οι επόμενες ενότητες του κεφαλαίου είναι: «3. Οι Εορδοί», «4. Οι Ηπειρωτικές φυλές στην Μακεδονία», «5. Θράκες στην Μακεδονία», «6. Οι Παίονες στην Μακεδονία».
Το επόμενο κεφάλαιο (XVIII) αρχίζει με την ενότητα «1. Η Ιλλυρική επέκταση, περίπου 800-650 π.Χ.» (σσ. 458-462) όπου ο Hammond περιγράφει την εξάπλωση στοιχείων του πολιτισμού Glasinac στη Μακεδονία (δυτικά του Αλιάκμονα), την οποία εξηγεί ως «επέκταση των Ιλλυρικών λαών» που επιβάλλονται ως άρχουσα ελίτ στις διάφορες περιοχές της Μακεδονίας (δυτικά του Αξιού).
Στην τέταρτη ενότητα του ίδιου κεφαλαίου («4. Η επέκταση των Μακεδόνων, 650-550 π.Χ. περίπου», σσ. 469-481) ο Hammond περιγράφει την έξοδο και εξάπλωση των Μακεδόνων από τα Πιέρια στα γειτονικά πεδινά της Πιερίας και της Ημαθίας και την δημιουργία του πρώιμου μακεδονικού βασιλείου με πρωτεύουσα τις Αιγές.
1) Απο που συμπεραινουμε πως οι Ορεστες μεταναστευσαν στα Πιερια και ενωθηκαν με τους κατοικους των Πιεριων σε ενα ενιαιο φυλο που ονομαστηκε Μακεδονικο?
—
Biologist, σου παραθέτω τι γράφει ο Hammond στο HoM1 (Τόμος Α΄ του A History of Macedonia):
Κατά τον Hammond οι «Ορέστες» δεν μετανάστευσαν στα Πιέρια αλλά μετανάστευσαν από την Πελαγονία στην Ορεστίδα, όπου κατά τον Αππιανό κάποτε ζούσαν οι Αργεάδες Μακεδόνες, και ανάγκασαν τους Αργεάδες Μακεδόνες να μεταναστεύσουν ανατολικά στα Πιέρια.
[σσ. 470-2 της ελληνικής μετάφρασης] «Εάν όμως το βόρειο τμήμα του ορεινού όγκου του Ολύμπου είναι το ανατολικό τμήμα της πατρίδας των Μακεδόνων, ποιο ήταν το εσωτερικό της; Ο Αππιανός (Syr 63) γράφει Ἄργος τὸ ἐν Ὀρεστείᾳ ὄθεν οἱ Ἀργεάδαι Μακεδόνες. Αυτοί οι Αργεάδες ήταν μία φυλή Μακεδόνων που υποστήριζε ότι καταγόταν από τον Αργέα, έναν από τους γιους του Μακεδόνα (Στεφ. Βυζ. λ. Ἀργέου τοῦ Μακεδόνος, ἀφ΄οὗ Ἀργεάδαι). Η φυλή αυτή ζούσε κάποια εποχή στην άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα, την οποία κατείχαν οι Ορέστες τα κλασικά χρόνια. Που βρίσκονταν, λοιπόν οι Ορέστες όταν οι Αργεάδες Μακεδόνες κατοικούσαν στην άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα;» [Αφού ο Hammond υποθέτει ότι] «οι Ορέστες ζούσαν κάποια εποχή σ΄αυτή τη χώρα που μετά έγινε Πελαγονία», συνεχίζει γράφοντας «και σε μια κατοπινή εποχή μετακινήθηκαν νότια και έδιωξαν τους Αργεάδες Μακεδόνες από την άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα. […] Η μετακίνηση των Αργεαδών Μακεδόνων από την άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα στην περιοχή του Ολύμπου εντάσσεται πιθανώς στην γενικότερη κινητικότητα των συγγενικών φυλών των Μακεδόνων, η οποία οδήγησε σε συγκέντρωσή τους στη Βόρεια Πιερία. […] Η αιτία λόγω της οποίας επέζησε η μνήμη των Αργεαδών Μακεδόνων είναι γιατί ηγήθηκαν στην κατάκτηση της πεδιάδας από τους Μακεδόνες [παραθέτει δυο σχετικά αρχαία χωρία όπου οι Μακεδόνες κατακτητές περιγράφονται ως «Αργεάδες» και συνεχίζει] «Ένα γεγονός αποφασιστικής σημασίας που ακολούθησε την Μακεδονική επέκταση ήταν η εμφάνιση μιας νέας δυναστείας, η οποία θα βασίλευε ανάμεσα στους Αργεάδες Μακεδόνες. Οι νεοφερμένοι αυτοί έγιναν οι Αργεάδες βασιλείς […]»
@Biologist:
2) Σε αυτο το φυλο που κατοικουσε τα Πιερια πριν αφιχθουν οι Ορεστες τι ονομασια θα μπορουσαμε να δωσουμε? “Προ-Μακεδονικο”? “Τωοντι Μακεδονικο”?
—
Ο Ηammond αποκαλεί το φύλο που οι Αργεάδες γύρω στο 650 π.Χ. βρήκαν στα Πιέρια (το «Μακεδονικόν όρος» του Ηροδότου) «οι καθαυτό/τωόντι Μακεδόνες» (“the Macedones proper“, βλ. εδώ “proper”, ορισμό #3 “strictly applied” «καθ(ε)αυτό, τωόντι»), το οποίο οι Έλληνες μεταφραστές απέδωσαν στα ελληνικά ως «γνήσιοι Μακεδόνες»:
Το αγγλικό κείμενο του Hammond (σσ. 430-1):
https://imgur.com/uxSBdwW
Ελληνική μετάφραση (σσ. 470-1): «τὸ ὄρος τὸ Μακεδονικὸν [του Ηροδότου, i.e, τα Πιέρια] Αυτό το βουνό είναι σίγουρα η βόρεια προέκταση του Ολύμπου και ονομαζόταν τὸ Μακεδονικὸν ὄρος γιατί ήταν το βουνό των γνησίων Μακεδόνων … [Ο Ηρόδοτος γράφει ότι η εκβολή του Αλιάκμονα χώριζε την Μακεδονίδα (νοτίως) από τη Βοττιαιΐδα (βορείως)] … Ο όρος Μακεδονίς πρέπει, με στενή έννοια, ν’αναφέρεται στη χώρα των γνησίων Μακεδόνων. … Πράγματι μπορούμε να εικάσουμε ότι οι γνήσιοι Μακεδόνες ήταν εκείνοι που έδιωξαν τους Θράκες [από την παράλια Πιερία] και προώθησαν τα σύνορά τους στην κατώτερη επέκταση του ποταμού Αλιάκμονα … Ο εντοπισμός των γνησίων Μακεδόνων στα βόρεια του Ολύμπου είναι επίσης κάτι που προκύπτει ως αναγκαίο συμπέρασμα από την αφήγηση της μακεδονικής επέκτασης , που ο Θουκυδίδης μας δίνει στο Β’99.»
@Biologist:
4) Γνωριζετε που μπορω να βρω περισσοτερα στοιχεια για την παρουσια του πολιτισμου Glasinac στην περιοχη της Μακεδονιας?
—
Σου παραθέτω ολόκληρη την ενότητα του Hammond για την Ιλλυρική επέκταση στη Μακεδονία κατά την περίοδο 800-650 π.Χ. (κεφ. XVIII, σσ. 420-3, “The Illyrian expansion, c. 800-650”):
αγγλικό πρωτότυπο:
https://imgur.com/3Ag1XV1
https://imgur.com/PeF7TFo
Παραθέτω αποσπασματικά μερικά χωρία της ελληνικής μετάφρασης:
[σ. 458] 1. Η Ιλλυρική επέκταση, περίπου 800-650 π.Χ.
Όταν οι Φρύγες-Βρίγες αποχώρησαν από την παράκτια πεδιάδα της Μακεδονίας το 800 π.Χ. περίπου, ο πολιτισμός της Βεργίνας άρχισε να παρακμάζει […] Ακολούθησε μία περίοδος ριζοσπαστικότερων καινοτομιών στα ταφικά έθιμα … [σ. 459] Το νόημα αυτών των ριζικών αλλαγών δεν αμφισβητείται. Αντιπροσωπεύουν τον πολιτισμό της Κεντρικής Γιουγκσλαβίας, του οποίου χαρακτηριστική τοποθεσία αποτελεί το Glasinac. Πρόκειται από εθνολογικής απόψεως για μια επέκταση των ιλλυρικών λαών … κυριολεκτική επέκταση πραγματικών κατακτητών. Αυτή η επέκταση μπορεί να ήταν σταδιακή στην αρχή, συνεχίστηκε όμως και ολοκληρώθηκε στην περίοδο 800-650 π.Χ. … [σ. 460] Όμως στο δεύτερο (και τελευταίο) στάδιο των ταφών στην Βεργίνα , το ιλλυρικό στοιχείο σε κυρίαρχη θέση. Το στοιχείο αυτό χαρακτηριζόταν εδώ και αλλού στην Μακεδονία από στρατοκρατικό πνεύμα. Γιατί οι Ιλλυριοί πολεμιστές ήταν βαριά οπλισμένοι, με σιδερένια όπλα και με κάποιον αμυντικό οπλισμό, συμπεριλαμβανομένης της ασπίδας με το μεταλλικό κέντρο. Οι μικρές ομάδες πολεμιστών με αυστηρή πειθαρχία φαίνεται ότι αποτελούσαν την ελίτ του ιλλυρικού πολιτισμού, όπως βλέπουμε, για παράδειγμα, στην Άλο [της Θεσσαλίας].
Οσα ευχαριστω και να πω θα ειναι λιγα. Ευχαριστω πολυ παντως για την αναλυτικη απαντηση σου.
Σου παραθἐτω και το χωρίο του αρκετά ύστερου Αππιανού (2ος μ.Χ. αι.) που, απ΄ότι κατάλαβα, είναι η μόνη βασική πηγή που ισχυρίζεται ότι οι Αργεάδες που ενσωματώθηκαν στο έθνος των Μακεδόνων αναλαμβάνοντας την ηγεσία της επέκτασής τους και παρέχοντας τον βασιλικό οίκο, κάποτε κατοικούσαν στο Άργος Ορεστικόν της Ορεστίδος:
[Αππιανός, Ξένοι πόλεμοι, Συριακά, 63] Ἄργος τὸ ἐν Ὀρεστείᾳ ῾ὅθεν οἱ Ἀργεάδαι Μακεδόνες
Βασικά εχω μπερδευτει γιατι στην πρωτη απαντηση γραφετε: «Ο N.G.L. Hammond υπέθεσε -βασιζόμενος σε πολλά εδώ και εκεί έμμεσα ψίχουλα ενδείξεων- ότι το υποφύλο των Αργεαδών (από το οποίο προέκυψε η μακεδονική βασιλική δυναστεία των Αργεαδών) έκανε αυτή την μετανάστευση (σημείωση δική μου: δηλαδή μετακίνησαν τον λαο των Ορεστων) και κάποια στιγμή έφτασε στα Πιέρια όπου ζούσαν οι (Ετεο-)Μακεδόνες και με κάποιο άγνωστο τρόπο (κατάκτηση;) ανέλαβε την ηγεσία του φύλου των Μακεδόνων»
Ενώ στην δεύτερη απάντηση γράφετε «Κατά τον Hammond οι «Ορέστες» δεν μετανάστευσαν στα Πιέρια αλλά μετανάστευσαν από την Πελαγονία στην Ορεστίδα, όπου κατά τον Αππιανό κάποτε ζούσαν οι Αργεάδες Μακεδόνες, και ανάγκασαν τους Αργεάδες Μακεδόνες να μεταναστεύσουν ανατολικά στα Πιέρια».
Μηπως ο Hammond τα μπερδεψε λιγακι τα πραγματα και στο εργο του αναιρουσε τα λεγομενα του? Συμφωνα με οσα διαβαζω σε πρωτη φαση θεωρει τους Αργεαδες ως επικεφαλεις των Ορεστων που μετακινηθηκαν στα Πιερια (οπου εκει συναντησαν του τωοντι Μακεδονες και ενωθηκαν μαζι τους σε ενα λαο) αλλα σε δευτερη φαση τους θεωρει ως επικεφαλεις των τωοντι Μακεδονων οι οποιοι μαλιστα υπεστησαν διωγμο απο τους Ορεστες και κινηθηκαν αναγκαστικα προς τα Πιερια ορη.
Καλημέρα Biologist. Ο Hammond δεν τα μπέρδεψε καθόλου. Εσύ μάλλον δεν κατάλαβες τι γράφει.
Κατά τον Hammond οι Αργεάδες Μακεδόνες κάποτε κατοικούσαν στα μέρη που αργότερα κατοικούσαν οι Μολοσσοί Ορέστες. Εκείνη την εποχή ο Hammond υποθέτει ότι οι πρόγονοι των Ορεστών κατοικούσαν στην Πελαγονία. Οι πρόγονοι των Ορεστών πιεζόμενοι από κάποιον άλλο λαό (Ιλλυριοί;) εγκατέλειψαν την Πελαγονία και μετανάστευσαν νοτιότερα στα μέρη που έγιναν η ιστορική Ορεστίδα, διώχνοντας από εκεί τους Αργεάδες προς τα Πιέρια.
Ο Hammond περιγράφει ένα φαινόμενο «ντόμινο» όπου ο ένας λαός μεταναστεύει και αναγκάζει τον άλλο να μεταναστεύσει.
Σου ξαναπαραθέτω το σχετικό χωρίο του Hammond:
[μετάφραση, σσ. 470-1] Εάν όμως το βόρειο τμήμα του ορεινού όγκου του Ολύμπου είναι το ανατολικό τμήμα της πατρίδας των Μακεδόνων, ποιο ήταν το εσωτερικό της; Ο Αππιανός (Syr 63) γράφει Ἄργος τὸ ἐν Ὀρεστείᾳ ὄθεν οἱ Ἀργεάδαι Μακεδόνες. Αυτοί οι Αργεάδες ήταν μια φυλή Μακεδόνων που υποστήριζε ότι καταγόταν από τον Αργέα, έναν από τους γιους του Μακεδόνα (Στεφ. Βυζ. λ. Ἀργέου τοῦ Μακεδόνος, ἀφ΄οὗ Ἀργεάδαι). Η φυλή αυτή ζούσε κάποια εποχή στην άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα, την οποία κατείχαν οι Ορέστες τα κλασικά χρόνια. Που βρίσκονταν, λοιπόν, οι Ορέστες όταν οι Αργεάδες Μακεδόνες κατοικούσαν στην άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα; Ο Στράβων (331, απ. 38) ίσως μας δίνει την απάντηση «λένε ότι η Παιονία εξαπλώθηκε ως την Πελαγονία και την Πιερία και ότι πριν από εκείνη την εποχή, η Πελαγονία ονομαζόταν Οργεστία.» Εάν μετατρέψουμε την Οργεστία σε Ορεστία, όπως έκαναν οι Kramer και άλλοι κατοπινοί εκδότες, οι Ορέστες ζούσαν κάποια εποχή σ’αυτή τη χώρα που μετά έγινε Πελαγονία, και σε μια κατοπινή εποχή μετακινήθηκαν νότια και έδιωξαν τους Αργεάδες Μακεδόνες από την άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα. Ωστόσο δεν συμφωνώ με την μετατροπή της Οργεστίας σε Ορεστία. Το χαρακτηριστικό της Πελαγονίας δεν είναι τα βουνά, αλλά η πεδιάδα, και η «Ορεστία» όντας ορεινή περιοχή, είναι ένα πολύ ακατάλληλο όνομα για την Πελαγονία. Θα πρότεινα το «Αργεστία» ως μια πολύ πιο πιθανή μετατροπή, επειδή Άργος σημαίνει πεδιάδα, κι επειδή οι Αργεσταίοι ζούσαν κατά τα κλασικά χρόνια, στις γειτονικές πλαγιές του όρους Μπαμπούνα. Όμως σε κάθε περίπτωση μπορούμε ν΄αντιληφθούμε ότι οι συνεχείς πιέσεις από τον βορρά πρέπει να οδήγησαν τις ελληνόγλωσσες φυλές προς τα νότια, φέρνοντας έτσι στη Ορεστία την ομώνυμη φυλή των Ορεστών και οδηγώντας τους Αργεάδες Μακεδόνες πέρα από την κοιλάδα του Αλιάκμονα, στο Βόιο/Βοίο. Πρέπει να ήταν το Βόιο η περιοχή όπου οι «μελλοντικοί Δωριείς», από το 1.56 του Ηροδότου, «ζούσαν στην Πίνδο και ονομάζονταν, ως έθνος Μακεδνόν.» […] Η μετακίνηση των Αργεαδών Μακεδόνων από την άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα στην περιοχή του Ολύμπου εντάσσεται πιθανώς στην γενικότερη κινητικότητα των συγγενικών φυλών των Μακεδόνων […]
Κατάλαβες το φαινόμενο «ντόμινο» που περιγράφει ο Hammond;
– κάποιος ανάγκασε τους προγόνους των Ορεστών να μετακινηθούν από την Πελαγονία στην κοιλάδα του άνω Αλιάκμονα
– οι Ορέστες με την μετανάστευσή τους ανάγκασαν τους Αργεάδες να μετακινηθούν από την άνω κοιλάδα του Αλιάκμονα, πρώτα στο Βόιο (υπόθεση του Hammond), και τελικά στα Πιέρια.
Ευχαριστω πολυ για την αναλυτικη απαντηση
Τωρα καταλαβα. Εχουμε εναν πληθυσμο στα Πιερια (τοωντι Μακεδονες) και εναν αλλον πληθυσμο στον ανω ρου του Αλιακμονα στην περιοχη Αργους Ορεστικου (μετεπειτα Ορεστιδα) υπο τους Αργεαδες οι οποιοι πιεζομενοι απο τους Ορεστες μεταναστευσαν σε πρωτη φαση στο Βοιο και επειτα στα Πιερια οπου ενωθηκαν με τους τοωντι Μακεδονες σε εναν λαο.
Παντως η καταγωγη αυτου του “Αργεαδικου” φυλου αποτελει μυστηριο.Οσον αφορα την ταυτιση με τους Δωριεις – Μακεδνους του Ηροδοτου το θεμα ειναι πως ο Ηροδοτος αναφερει πως αυτοι κατοικουσαν στην Πινδο ενω το Αργος Ορεστικο και το ορος Βοιο ειναι αλλες περιοχες βορειανατολικως της Πινδου. Η αποσταση βεβαια ειναι πολυ μικρη ωστε ο Ηροδοτος να τα θεωρει περιοχες της Πινδου. Μηπως τελικα ο Ηροδοτος μας δινει τελικα την απαντηση για την καταγωγη του συγκεκριμενου φυλου?
Γεια σου Biologist. Δυστυχώς κανένας δεν μπορεί να μας δώσει την απάντηση για το τι συνέβη στην «σκοτεινή» προϊστορία, ούτε ο Ηρόδοτος, ούτε ο Hammond (που φυσικά κάνει απλά εικασίες για προϊστορικές μετακινήσεις λαών).
Σίγουρα ο Ηρόδοτος που έγραψε τον 5ο π.Χ. αι. δεν είναι δυνατόν να γνώριζε που κατοικούσαν οι πρόγονοι των Δωριέων και των Μακεδόνων 500 χρόνια πριν την εποχή του.
Εδώ σήμερα δεν μπορούμε να βρούμε που ζούσαν οι πρόγονοι των Σαρακατσάνων γύρω στο 1500, μια «φωτεινή» εποχή που βρίθει με γραπτές πηγές για τα Βαλκάνια. Φαντάσου την «σκοτεινή» προϊστορική εποχή της «Καθόδου των Δωριέων» γύρω στο ~1000 π.Χ.
Biologist, θα σου παραθέσω ένα μόνο παράδειγμα, για να καταλάβεις πως πρέπει να προσεγγίζονται οι αρχαίες πηγές που μιλάνε για προϊστορία.
Ο Σάξονας Θιετμάρος έγραψε το Χρονικό του κατά την περίοδο 1012-1018 και αναφέρει συνεχώς τον Μιέσκο Α΄ (θ. 992) που έζησε μια μόλις γενιά πριν από αυτόν ως «πρώτο δούκα των Πολώνων». Ωστόσο καμία γραπτή πηγή του 10ου αιώνα -σύγχρονη του Μιέσκο- ΔΕΝ περιγράφει τον λαό του Μιέσκο ως «Πολωνούς».
Ο σύγχρονος του Μιέσκο Σάξονας Βιδούκινδος περιγράφει τον Μιέσκο ως «άρχοντα των Λικικαβίκων» και ο Πορφυρογέννητος (περ. 950) γράφει ότι οι Σέρβοι κατέβηκαν από την Λευκή Σερβία που βρίσκεται στις πηγές του Βιστούλα όπου [τώρα] κατοικούν οι «Λικικαβίκοι».
Οι «Πολωνοί» «εφευρέθηκαν» το 1000, όταν ο γιος του Μιέσκο, Βολεσλάβος Α΄ ο Γενναίος, διεύρυνε την αρχοντία του πατέρα του, καταφέρνοντας να αποσπάσει τον τίτλο του «ρήγα (rex) [των Πολωνών]» από τον Σάξονα «Ρωμαίο» αυτοκράτορα Όθωνα Γ΄ και επέτρεψε την δημιουργία της αρχιεπισκοπής του Γνιέζο. Το διευρυμένο σώμα εκχριστιανισμένων Σλάβων υπηκόων που απέκτησε ο Βολεσλάβος μετά το 1000 χρειαζόταν ένα νέο εθνώνυμο για να περιγραφεί και έτσι επινοήθηκε το νέο εθνώνυμο «Πολωνοί».
Συνεπώς, όταν ο Θιετμάρος -μόλις ~15 χρόνια μετά την «εφεύρεση» των Πολωνών- αποκαλεί τον Μιέσκο «πρώτο δούκα των Πολωνών», μεταφέρει αναχρονιστικά πίσω στο χρόνο την ταυτότητα «Πολωνοί».
Σε λίγο θα παραθέσω τις σχετικές πηγές.
Λοιπόν, έχουμε και λέμε:
1) Ο Θιετμάρος (1012-18) περιγράφει συνεχώς τον Μιέσκο Α΄ ως «[πρώτο/ξακουστό] δούκα των Πολωνών» (Poleniorum … ducis)
2) Όμως ο Βιδούκινδος (περ. 970) περιγράφει το φύλο που αρχόντευε ο Μιέσκο ως «Σλάβους που λέγονται Λικικαβίκοι»:
[RGS, 3.66] Misacam regem, cuius potestatis erant Sclavi qui dicuntur Licicaviki,
3) Και ο Πορφυρογέννητος (περ. 950) γράφει ότι στην εποχή του στον άνω Βιστούλα κατοικούσαν οι «Λιτζίκη» (προφανώς αναφέρεται στον λαό του Μιέσκο που ο Βιδούκινδος προσδιόρισε ως «Λικικαβίκους»):
https://imgur.com/aKS0VNf
Ευχαριστω και παλι για τις απαντησεις σου!
“Αν και κάποια ενδιαφέροντα συμπεράσματα για την Θεσσαλία και τις περιθεσσαλικές περιοχές προκύπτουν από την συλλογή και εξέταση των Αλωαδικών μύθων, θα το αφήσω για μια άλλη φορά.”
Καλησπέρα, ξέρω ότι είναι λίγο αστείο που ρωτάω για ανάρτηση που γράφτηκε χρόνια πριν, αλλά θα μπορούσες πεις τι εννοείς εδώ ή να δώσεις σχετική βιβλιογραφία;
Αν θυμάσαι, προφανώς.
Γεια σου, Μανόλη. Μην ανησυχείς, δεν είναι καθόλου αστείο το ερώτημά σου.
Οι δύο δυνατοί Αλωάδες γίγαντες (Ώτος και Εφιάλτης) αναφέρονται ήδη στα ομηρικά έπη:
1) Στην Οδύσσεια αναφέρεται ο πιο γνωστός τους μύθος, που ήταν η ύβρις που υπέδειξαν, όταν αποφάσισαν να στιβάξουν το Πήλιο πάνω στην Όσσα για να φτάσουν τους θεούς στον Όλυμπο, ύβρι για την οποία τελικά τους σκότωσε ο Απόλλων όσο ήταν ακόμα «λείακες» (με λεία μάγουλα = δίχως γένια): πρίν σφωϊν ὑπὸ κροτάφοισιν ἰούλους / ἀνθῆσαι πυκάσαι τε γένυς εὐανθέϊ λάχνῃ
[Οδύσσεια, 11.305-20]
τὴν δὲ μέτ’ Ἰφιμέδειαν, Ἀλωῆος παράκοιτιν,
εἴσιδον, ἣ δὴ φάσκε Ποσειδάωνι μιγῆναι,
καί ῥ’ ἔτεκεν δύο παῖδε, μινυνθαδίω δὲ γενέσθην,
Ὦτόν τ’ ἀντίθεον τηλεκλειτόν τ’ Ἐφιάλτην,
οὓς δὴ μηκίστους θρέψε ζείδωρος ἄρουρα
καὶ πολὺ καλλίστους μετά γε κλυτὸν Ὠρίωνα·
ἐννέωροι γὰρ τοί γε καὶ ἐννεαπήχεες ἦσαν
εὖρος, ἀτὰρ μῆκός γε γενέσθην ἐννεόργυιοι.
οἵ ῥα καὶ ἀθανάτοισιν ἀπειλήτην ἐν Ὀλύμπῳ
φυλόπιδα στήσειν πολυάϊκος πολέμοιο.
Ὄσσαν ἐπ’ Οὐλύμπῳ μέμασαν θέμεν, αὐτὰρ ἐπ’ Ὄσσῃ
Πήλιον εἰνοσίφυλλον, ἵν’ οὐρανὸς ἀμβατὸς εἴη.
καί νύ κεν ἐξετέλεσσαν, εἰ ἥβης μέτρον ἵκοντο·
ἀλλ’ ὄλεσεν Διὸς υἱός, ὃν ἠύκομος τέκε Λητώ,
ἀμφοτέρω, πρίν σφωϊν ὑπὸ κροτάφοισιν ἰούλους
ἀνθῆσαι πυκάσαι τε γένυς εὐανθέϊ λάχνῃ.
Ο άλλος μύθος που είχα στο νου, όταν έγραψα αυτή την παλαιά ανάρτηση, είναι ο εξής:
2) Στην Ιλιάδα αναφέρεται ότι οι Αλωάδες απήγαγαν τον θεό Άρη και τον κράτησαν φυλακισμένο σε ένα πιθάρι για 13 μήνες, και αυτό θα ήταν το τέλος του Άρη, αν η μητρυιά τους, Ερίβοια, δεν πληροφορούσε τον «αρχικλέφταρο» Ερμή (κυνάγχης = «που στραγγαλίζει τα τσομπανόσκυλια [για να κλέψει αθόρυβα τα αιγοπρόβατα]» και κριοφόρος = «κριαροκλέφτης») για την απαγωγή, ο οποίος κατάφερε να απελευθερώσει τον Άρη («ἐξέκλεψεν Ἄρηα»), χωρίς να τον πάρουν χαμπάρι οι Αλωάδες που τον φρουρούσαν (η ειδικότητα του Ερμή).
[Ιλιάδα, 5.385-391]
τλῆ μὲν Ἄρης ὅτε μιν Ὦτος κρατερός τ’ Ἐφιάλτης,
παῖδες Ἀλωῆος, δῆσαν κρατερῷ ἐνὶ δεσμῷ·
χαλκέῳ δ’ ἐν κεράμῳ δέδετο τρισκαίδεκα μῆνας·
καί νύ κεν ἔνθ’ ἀπόλοιτο Ἄρης ἆτος πολέμοιο,
εἰ μὴ μητρυιὴ περικαλλὴς Ἠερίβοια,
Ἑρμέᾳ ἐξήγγειλεν· ὃ δ’ ἐξέκλεψεν Ἄρηα
ἤδη τειρόμενον, χαλεπὸς δέ ἑ δεσμὸς ἐδάμνα.
Αυτό που είχα στο μυαλό είναι ότι αυτή η αντιπαράθεση Αλωαδών και Άρη κατά τη γνώμη μου συνδέεται με την παράδοση που διέσωσε ο Στέφανος Βυζάντιος ότι οι Αλωάδες ίδρυσαν το Αλώιον στα Τέμπη, αφού νίκησαν τους [εκξεί κατοικούντες] Θράκες:
Ο Άρης είχε ιδιαίτερη σχέση με τους Θράκες και την Θράκη (υποτίθεται ότι η Ήρα τον γέννησε στην Θράκη και σύμφωνα με τον Βιργίλιο, ο Άρης [ως Mars pater gradivus των Ρωμαίων (pater γιατί ήταν ο πατέρας του Ρώμου και του Ρωμύλου) εξουσίαζε τους «Γετικούς» κάμπους) και, όταν κατά την αρχαϊκή περίοδο οι ελληνόφωνοι άρχιζαν να αποκτούν κάποια συλλογική αυτοσυνειδησία, ο Άρης συνδεόταν με τους «άγριους» λαούς που έκαναν «απολίτιστο» πόλεμο και αργότερα θεωρούνταν «βάρβαροι», ενώ η Αθηνά ήταν η θεά του «πολιτισμένου» και τακτικού πολέμου, όπως λ.χ. στην Τηλεγόνεια όπου ο Οδυσσέας και η Αθηνά βοήθησαν τους Θεσπρωτούς να νικήσουν τους [«απολιτιστους»] Βρύγες, τους οποίους βοηθούσε ο θεός Άρης.
There, he weds the Thesprotian queen Callidice, who bears him a son, Polypoetes.[7] Odysseus fights for the Thesprotians in a war against the neighbouring Brygoi; the gods participate in the war, Ares routing Odysseus and the Thesprotians, countered by Athena, ever Odysseus’ patron; Apollo intervenes between the battling gods. Later, after the death of Callidice, Odysseus makes their son Polypoetes king of Thesprotia and returned to Ithaca.
Συνεπώς ο Ιλιαδικός μύθος των Αλωαδών που απήγαγαν τον Άρη πιστεύω ότι κατά κάποιο τρόπο συνδέεται με το μύθο ότι νίκησαν τους Θράκες στα Τέμπη.
Ευχαριστώ πολύ για την απάντηση με τις πηγές, πολύ ενδιαφέρον.
Υπάρχει ετυμολογική σχέση ανάμεσα στους γίγαντες Αλωάδες και τη θεσσαλική οικογένεια των Αλευάδων της Λάρισας, που είναι και γειτονικά του Αλώιου; Ή απλά υπερβάλλω;
Ποιος ξέρει. Δεν αποκλείεται να υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ του μυθικού Αλεύα (ο μυθικός πρόγονος των Αλευάδων) και του μυθικού Αλωέως (ο πατέρας των μυθικών Αλωάδων).