Συνεχίζοντας το θέμα των προηγούμενων αναρτήσεων για τις ενετικές αναφορές που περιέχονται στον 6ο τόμο των Μνημείων ελληνικής ιστορίας του Σάθα, στη σημερινή ανάρτηση θα εξηγήσω την βενετσιάνικη λέξη grebano «βράχος, γκρεμός, βραχώδης ακτή» (βεν. grebano = ιταλ. dirupo) που προφανώς πρόκειται για δανεισμό του «σκλαβούνικου» όρου greben «ράχη (βουνού), κορυφογραμμή» (< PSlav *greby/*greben-, η πηγή του τοπωνυμίου Γρεβενά).
βεν. grebano = «βράχος, γκρεμός, βραχώδης ακτή»
βεν. grebanoso = «κραναός, βραχώδης, απόκρημνος»
γενοβ. essere grebano (για άνθρωπο) = «το να είναι κάποιος τραχύς/άξεστος (rozzo)»
Στην αναφορά που έγραψε το 1547, ο Ενετός/Βενέτικος provveditore Κυθήρων Maffio Baffo (Maffeo = Ματθαίος) περιγράφει τα Κύθηρα (isola di Cerigo) ως νήσο που είναι tutta montuosa et tute le marine grebanose, δηλαδή ως νήσο που είναι «όλη λοφώδης με όλες τις ακτές της κραναές/βραχώδεις».
Στην αναφορά που έγραψε το 1528, ο provveditore Ζακύνθου Zuan Francesco Badoer χρησιμοποιεί τον όρο grebano για το κραναό φαράγγι της Αγίας Βαρβάρας (Santa Barbara) στην Κεφαλονιά.
Σ΄αυτήν εδώ την γενοβέζικη ιστοσελίδα εξηγείται ότι το γενοβέζικο επίθετο grebano = rozzo = «τραχύς/άξεστος» είναι δάνειο από τα βενετσιάνικα τα οποία με τη σειρά τους δανείστηκαν τον όρο από τα ανατολικότερα «Σλοβενικά» (καλύτερα «Σκλαβουνικά» της δαλματικής ακτής).
Grebano viene utilizzato in genovese per indicare una persona rozza, uno zotico (a volte il termine è usato anche per indicare, in maniera dispregiativa, chi arriva dall’entroterra).
[…] probabilmente deriva dal veneto grebani, che significa “rocce”. Insomma, rozzo e duro come una roccia. Per risalire al termine veneto a sua volta, bisogna presumibilmente andare ancora più a est, con la parola slovena “greben”.
smerdaleos 
smerdaleos
Γειά χαρά!
Τα παρακάτω τοπωνύμια μπορεί να έχουν σχέσει ετυμολογική…ιστορική (ιστορικοί κρίκοι με Γενοβέζους;…) αν σκεφθούμε όπως με τα Γρεβενά…βραχώδεις περιοχές εξάλλου είναι και αυτές:
Γραβιά Φωκίδας, χωριό του νομού Φωκίδας, Γραβιά Άρτας, χωριό του νομού Άρτας, Γραβιά Καρδίτσας, χωριό του νομού Καρδίτσας..κ.λ.
Το εμπεριστατωμένο σκεπτικό σου…όπως ΠΑΝΤΑ!
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!
Γιώργο καλημέρα. Ο Vasmer εξηγεί τα Γράβος/Γραβιά, Γαβριά και Γαύρος/Γάβροβο από το δενδρωνύμιο *grabrŭ «γαύρος, καρπίνος» με ρωτική ανομοίωση: στα Γαυρ-/Γαβρ- χάθηκε το πρώτο /r/, στο Γραβ- το δεύτερο, πρβ. σρβ/κρ. grab (χάθηκε το δεύτερο /r/ > Grabovo) = βουλγ. gabăr (χάθηκε το πρώτο /r/ > Gabrovo και στη Ρουμανία Gabru).
Αντίθετα με το τοπωνύμιο Γάβρ-οβον που έχει εντελώς σλαβική μορφολογία, το τοπωνύμιο Γραβ-ιά φαίνεται να σχηματίστηκε από ελληνόφωνους που δανείστηκαν το σλαβικό δενδρωνύμιο γ(ρ)άβ(ρ)ος (πρβ. Αχλαδ-ιά, Μηλ-ιά, Ρεματ-ιά, Ποταμ-ιά κλπ).
Σε ευχαριστώ για το χρόνο σου που αφιέρωσες…
Πηγαίνω το σκεπτικό ιστορικά και σύμφωνα με το ανάγλυφο της περιοχής λίγο πιο σύνθετα, συνδετικά…γιατί στην περιοχή δεν έχει «γαύρος, καρπίνος»…ως χαρακτηριστικό περιοχής. Έχει όμως χαράδρα… βράχους…ρέματα-χειμάρρους…δρυς, κ.λ.!
Το τοπωνύμιο Γραβιά πρωτοακούγεται και καταγράφεται στην Λατινοκρατία…
Ή το βρήκαν και το επιβεβαίωσαν,αλλά και πάλι αν είναι έτσι δεν έχει καταγραφεί από τους βυζαντινούς …ή το έφεραν, με το σκεπτικό ότι περιγράφουν αυτό το χαρακτηριστικό της περιοχής (ποιο;) που τους εντυπωσίασε ως Σταυροφόροι που μοίραζαν τα φέουδα για να “ονοματιστούν” …ενώ είχαν εναλλακτικά θαυμαστά βυζαντινά…και Δωρικά τοπωνύμια όχι ΑΓΝΩΣΤΑ..!!
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ και πάλι!
Καλό βράδυ!
Ποια Γραβιά δεν έχει Γαύρους; Η Γραβιά Φωκίδας μου φαίνεται πολύ κοντά στο Καρπενήσι (= βλαχ. Cărpiniș = «μέρος με γαύρους/καρπίνους») για να μην έχει γαύρους/καρπίνους.
Πρόσεξε το δεύτερο Cărpiniș της ρουμανικής λίστας που βρίσκεται στην περιοχή Gârbova (= Grabovo/Gabrovo).
Αν μιλάμε για άλλη Γραβιά που δεν έχει γαύρους, τότε θα πρέπει να εξεταστεί η περίπτωση οι κάτοικοι που ίδρυσαν την Γραβιά στον «άγαυρο» τόπο να έφεραν το τοπωνύμιο από άλλο τόπο που είχε γαύρους/καρπίνους. Εναλλακτικά υπάρχει το grablje/grěblo «τσουγκράνα» που είναι ομόρριζο του greben, αλλά μου φαίνετια απίθανο για πηγή τοπωνυμίου.
“Αν μιλάμε για άλλη Γραβιά που δεν έχει γαύρους, τότε θα πρέπει να εξεταστεί η περίπτωση οι κάτοικοι που ίδρυσαν την Γραβιά στον «άγαυρο» τόπο να έφεραν το τοπωνύμιο από άλλο τόπο που είχε γαύρους/καρπίνους.”
Καλησπέρα σε όλους, η Γραβιά Άρτας σίγουρα σημαίνει μέρος με γράβους δεδομένου ότι στις τοπικές διαλέκτους αυτή είναι η (σλαβογενής) ονομασία του carpinus, η Φωκίδα και η Καρδίτσα (και όλοι οι γειτονικοί νομοί) δέχονται συνεχώς μεταναστευτικούς πληθυσμούς από τον άγονο βορειοδυτικό Ελλαδικό χώρο από την αρχαιότητα έως και τα τελευταία χρόνια. Εναλλακτικά Γραβιά μπορεί να σημαίνει μέρος με γράβες= σπηλιές μικρού βάθους-βραχοσκεπές που είναι βλαχογενής όρος (γράβα < αρομαν. Gavrã = τρύπα < *cavula < Latin cavus = σπηλιά)
Εναλλακτικά Γραβιά μπορεί να σημαίνει μέρος με γράβες= σπηλιές μικρού βάθους-βραχοσκεπές που είναι βλαχογενής όρος
—
Γεια σου, Βασίλη, και ευχαριστώ! Αυτό φαίνεται να ταιριάζει στο βραχώδες τοπίο που περιέγραψε ο Γιώργος. Η ρωτική μετάθεση gavrã > *γάβρα > *γράβα > γραβ-ιά είναι σαν το τάφρος > τράφος.
Βάζω και ένα βίντεο για το γράβα = σπηλιά:
και ο γράβος άνετα μπορεί να προήλθε με τον ίδιο τρόπο από το γάβρος.
Μπορεί να είναι μεταγενέστερη ρωτική μετάθεση, αλλά δεδομένου ότι ο πρωτοσλαβικός όρος έχει δύο /r/ (grabrŭ) και ακόμα και οι θυγατρικές σλαβικές γλώσσες έχασαν το ένα εκ των δύο /r/, μπορεί να είναι και θέμα ρωτικής ανομοίωσης. Και τα δύο είναι πιθανά.
Εξού και горба ,η καμπούρα στα ρώσικα. Αυτό για την ονομασία των Γρεβενών δεν το ήξερα. Πληθυσμιακά πόσοι ήταν οι Σλάβοι που κατέβηκαν στον ελλαδικό χώρο και πως τους αφομοίωσαν οι βυζαντινοί;
1) Εξού και горба ,η καμπούρα στα ρώσικα.
—
Καλημέρα LS. Η πρωτοσλαβική «καμπούρα» είναι μηδενόβαθμο IE *gr.bh- > PSlav *gĭrb-, το οποίο στην ανατολική σλαβονική (OESl) απαντά ως *gŭrb-, όπως και το *vĭlkŭ > OESl vŭlkŭ > *vl.k > > ρωσ. volk.
Υπάρχει και το πρωτοσλαβικό παράγωγο *gr.bh-eh2-tos > *gĭrb-a-tŭ «καμπούρης», με το ίδιο επίθημα όπως το *borda > *bordatŭ «γενειοφόρος» (ακριβής ΙΕ συγγενής του λατινικού barbātus).
2) Πληθυσμιακά πόσοι ήταν οι Σλάβοι που κατέβηκαν στον ελλαδικό χώρο και πως τους αφομοίωσαν οι βυζαντινοί;
—
Οι «προκάτ» υπερδουνάβιοι «Σλάβοι» που μετανάστευσαν ήταν πολύ λίγοι (σε σχέση με τον αραιωμένο γηγενή πληθυσμό που βρήκαν), αλλά έδρασαν ως charter groups που δημιούργησαν νέους «Σλάβους» στα Βαλκάνια (νεοσλαβογένεση) αφομοιώνοντας γλωσσικά ούκ αμελητέα μερίδα του προϋπάρχοντος πληθυσμού.
Όπως τα πρωτοσλαβικά charter groups αφομοίωσαν τον προσλαβικό γηγενή πληθυσμό, έτσι και οι Ρωμαίοι σταδιακά εκρωμάισαν τους σλάβους που έκαναν υπηκόους τους. Οι μόνοι που δεν εκρωμαΐστηκαν εθνογλωσσικά ήταν εκείνοι που πρόλαβαν να γίνουν Βούλγαροι και να συνδέσουν τη σλαβόφωνη χριστιανοσύνη τους με την αρχιεπισκοπή Αχρίδος, την οποία οι Ρωμαίοι διατήρησαν (και χρησιμοποίησαν ως θεσμό του δικού τους ιμπεριαλισμού) όταν κατέκτησαν τη Βουλγαρία και, νοτιότερα, οι λιγοστοί σλαβόφωνοι «Ζυγιώτες» που υπήρχαν ακόμα στον Ταΰγετο τον 15ο αιώνα (και αναφέρονται από τον Μάζαρι και τον Λάσκαρη-Κανανό).
Горбатый και бородатый, ο καμπούρης κι ο μουσάτος.
бородатый
—
Καλημέρα LS. Ωραίο παράδειγμα ανατολικής σλαβικής (OESlv) πλειοφωνίας:
PSlv *borda > OESlv boroda > ρωσ. /bərɐˈda/, ουκρ. /bɔrɔˈdɑ/ και λευκορωσ. /baraˈda/
PSlv *gordŭ > OESlv gorodŭ > ρωσ. /ˈɡorət/, ουκρ. /ˈɦɔrɔd/ και λευκορωσ. /ˈɣorat/
Στη λευκορωσική το άτονο /o/ τράπηκε σε /a/ κατά την περίοδο 1650-1750.
Παραθέτω μια ιδέα για την πετρώδη Γραβιά του Γιώργου που δεν έχει γαύρους:
υστερολατ. grava «χαλίκι, θρυμματισμένες πέτρες» > παλαιό γαλλικό gravel(l)e > γαλλογενές αγγλικό gravel.