Ο James P. Mallory, κάνοντας μια εύστοχη χρήση του χιούμορ, έδωσε στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου “The Oxford Introduction to PIE and the PIE World” τον τίτλο “Where Do They Put it Now?” ( «που την τοποθετούν τώρα;»). Το αντικείμενο της ερώτησης είναι η κοιτίδα (Urheimat/homeland) των Ινδοευρωπαϊκών (ΙΕ) γλωσσών, δηλαδή η περιοχή όπου μιλιόταν η μητρική Πρωτο-Ινδοευρωπαϊκή (ΠΙΕ) γλώσσα.
Όπως γράφει ο Mallory, δεν έχει ακόμη προκύψει γενική συμφωνία στο θέμα, ένα θέμα που αποτελεί αντικείμενο έντονης ακαδημαϊκής -και όχι μόνο- συζήτησης εδώ και 2 αιώνες περίπου. Ο Mallory στο τελευταίο αυτό κεφάλαιο περιγράφει τις δύο θεωρίες που συζητούνται περισσότερο τις τελευταίες δεκαετίες.
Η μία είναι η Ανατολιακή Θεωρία του Colin Renfrew (Εκδοχή Α και η βελτιωμένη Εκδοχή Β) που τοποθετεί την κοιτίδα στην κεντροδυτική Ανατολία γύρω στο 7000 π.Χ. όταν αρχίζει ο νεολιθισμός της περιοχής (γεωργία και εξημέρωση αιγοπροβάτων και βοοειδών). Σύμφωνα με την αρχική εκδοχή Α της θεωρίας, η διασπορά των ΙΕ γλωσσών ταυτίστηκε με το κύμα εξάπλωσης (wave of advance) της νεολιθικής επανάστασης, που έφτασε πρώτα στην Ελλάδα (~6500 π.Χ., Πολιστισμός Σέσκλου) και κατόπιν επεκτάθηκε στα υπόλοιπα Βαλκάνια ( ~5500 π.Χ., πολιτισμός Starčevo) και, από εκεί, στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Επειδή αυτή η εκδοχή Α εμφανίζει αμέτρητες γλωσσολογικές αδυναμίες που θα εξηγήσω παρακάτω, ο Renfrew το 2003 την μετέτρεψε στην εκδοχή Β. Σύμφωνα με αυτήν, η Ανατολία του 7000 π.Χ. δεν είναι η κοιτίδα της ΠΙΕ γλώσσας, αλλά η κοιτίδα της «Ινδο-Χεττιτικής» γλώσσας που είναι ο πρόγονος των Ανατολιακών γλωσσών και της ΠΙΕ γλώσσας. Κοιτίδα της ΠΙΕ γλώσσας είναι η λεγόμενη «Παλαιά Ευρώπη» της Marija Gimbutas (~ περιδουνάβια Βουλγαρία, ~ 5000-4000 π.Χ.). Η εκδοχή Β του Renfrew συνδύασε την Ινδο-Χεττιτική γλωσσολογική υπόθεση του Edgar Sturtvenant με την παλαιότερη υπόθεση του Igor Diakonoff για ΙΕ κοιτίδα στα βόρεια Βαλκάνια μακριά από την Μεσόγειο. Με την εκδοχή Β ο Renfrew κατάφερε να μπαλώσει κάποιες μεγάλες γλωσσολογικές τρύπες της εκδοχής Α, αλλά δεν κατάφερε να τις μπαλώσει όλες.
Η άλλη θεωρία, που σήμερα έχει την μεγαλύτερη υποστήριξη, είναι η Στεπική Θεωρία Kurgan που προτάθηκε πρώτα από την Marija Gimbutas και βελτιώθηκε περαιτέρω από τους JP Mallory και David Anthony. Σύμφωνα με αυτήν, η ΠΙΕ κοιτίδα ήταν οι Στέπες δυτικά των Ουραλίων γύρω στο 4500 π.Χ. Η πρώτη έξοδος από τις στέπες, έγινε από τους φορείς της προ-πρωτο-Ανατολιακής γλώσσας που ίδρυσαν τον πολιτισμό Suvorovo γύρω από το δέλτα του Δούναβη γύρω στο 4200 π.Χ. . Οι πληθυσμοί αυτοί, μετά το 3500 π.Χ. άρχισαν να κινούνται προς την ΝΑ Θράκη, απ΄όπου πέρασαν με ένα ή διαδοχικά κύματα στην Ανατολία. Η δεύτερη έξοδος από τις στέπες έγινε προς την άλλη κατεύθυνση, με τους φορείς της προ-πρωτο-Τοχαρικής γλώσσας να ιδρύουν τον πολιτισμό Afanasievo γύρω στο 3600 π.Χ. Μετά την απόσχιση αυτών των δύο κλάδων, στις στέπες προέκυψε ο πολιτισμικός ορίζοντας Yamna. Μία τρίτη έξοδος από τις στέπες έφερε τους φορείς του προ-Ιταλο-Κελτικού κλάδου στον πολιτισμό Baden της Παννονίας γύρω στο 3200 π.Χ. . Η σχεδόν ταυτόχρονη εξάπλωση του πολιτισμού Usatovo προς την Πολωνία έχει ταυτιστεί με την μετανάστευση των φορέων της προ-πρωτο-Γερμανικής γλώσσας στην πρωτο-Γερμανική κοιτίδα. Οι πληθυσμοί που παρέμειναν στις στέπες μετά το 3000 π.Χ. χωρίζονται σε μια περιφερειακή ομάδα στα βόρεια σύνορα των στεπών απ΄όπου προέκυψε ο Βαλτο-Σλαβικός κλάδος στο αντίστοιχο Urheimat του και σε μια κεντρική ομάδα που σχημάτισε τον λεγόμενο Ελληνο-Άριο υποκλάδο (Ελληνική, Αρμενική, Ινδο-Ιρανικές γλώσσες, Φρυγική). Οι φορείς της προ-πρωτο-Ελληνικής γλώσσας (ή, καλύτερα, η Ελληνο-Φρυγική ομάδα) εγκατέλειψαν τις στέπες για τα Βαλκάνια «στο παρά πέντε» (~2800 π.Χ.), λίγο πριν αρχίσει η διαδικασία της σατεμοποίησης στις στέπες. Οι πληθυσμοί που παρέμειναν στις στέπες και στις περιοχές βορείως των στεπών μετά το ~2800 π.Χ. σατεμοποιήθηκαν. Οι φορείς των ύστερων ΠΙΕ διαλέκτων που εξελίχθηκαν στις γλώσσες του Ινδο-Ιρανικού κλάδου, ξεκινώντας από τον πολιτισμό Poltavka , μετανάστευσαν ανατολικά όπου ίδρυσαν πρώτα τον πολιτισμό Sintashta και αργότερα τον πολιτισμό Andronovo , τον οποίο τόσο η θεωρία Renfrew όσο και η θεωρία Κουργκάν αναγνωρίζουν ως την κοιτίδα από την οποία οι Ινδο-Ιρανικές γλώσσες διαχύθηκαν στις ιστορικές τους περιοχές.
Αυτές είναι οι δύο κύριες θεωρίες για την κοιτίδα και εξάπλωση των ΙΕ γλωσσών. Όλα τα αναφερόμενα πρόσωπα είναι αρχαιολόγοι (Renfrew, Gimbutas, Mallory, Anthony). Βέβαια, όπως παρατήρησε εύστοχα ο Mallory, η εξάπλωση των ΙΕ γλωσσών είναι κατά κύριο λόγο ένα γλωσσολογικό θέμα και υπάρχουν κάποια βασικά γλωσσολογικά δεδομένα που πρέπει να ληφθούν υπόψη για το «ζύγισμα» των δύο θεωριών. Πολλοί αρχαιολόγοι έχουν διατυπώσει απίθανες υποθέσεις γι΄αυτό το θέμα ακριβώς επειδή αγνοούσαν ή δεν είχαν κατανοήσει επαρκώς τα γλωσσολογικά δεδομένα.
Ποια είναι αυτά τα γλωσσολογικά δεδομένα;
1) Το αποκατεστημένο ΠΙΕ λεξιλόγιο δείχνει ότι η ΠΙΕ κοινωνία είχε μια μεικτή ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ οικονομία (γεωργία και κτηνοτροφία με εξημερωμένα ζώα) και ήταν εξοικειωμένη με τα λεγόμενα «δευτερογενή προϊόντα» (προϊόντα που προκύπτουν από την κτηνοτροφία χωρίς την σφαγή των ζώων, όπως γάλα, μαλλί, ζωήλατο άροτρο κλπ). Υπάρχουν ασφαλέστατες αναδομημένες ΠΙΕ ρίζες για όλα τα εξημερωμένα ζώα όπως *gwous = βοῦς, *h2owis = «πρόβατο», *h2eig’s/*ghaidos = «αίγα/τράγος», *suHs «γουρούνι». Υπάρχει μια ρηματική ρίζα με τη σημασία «αρμέγω» *h2melg- και μια ρίζα με τη σημασία «μαλλί» *wl.h2neh2 (απαντά και στην Χεττιτική). Επειδή το βικιλεξικό γράφει την ρίζα εσφαλμένα παραθέτω την περιγραφή των Mallory-Adams. To σφάλμα μάλλον προέκυψε από την ανάγκη εξήγησης του «ανώμαλου» Χεττιτικού ḫulana, το οποίο όμως προέκυψε με λαρυγγική μετάθεση **ulḫana > ḫulana.
Υπάρχει μια ασφαλής ρηματική ρίζα με τη σημασία «οργώνω/αρόω» *h2erh3- και ένα παράγωγο ουσιαστικό με τη σημασία «άροτρο» *h2erh3-trom. Είναι πολύ πιθανόν οι αποκατεστημένοι όροι για «ζυγό» *jugòm και «ρυμό» *Hèih1os να δημιουργήθηκαν για το ζωήλατο άροτρο πριν από την εφέυρεση της τροχοζωήλατης μεταφοράς. Το γεγονός ότι ο αρχαιότερος κλάδος της οικογένειας, ο Ανατολιακός, έχει την ρίζα για το «μαλλί» και τον «ρυμό» δείχνει ότι ακόμα και η αρχαϊκή ΠΙΕ κοινωνία ήταν ήδη νεολιθοποιημένη.
2) Οι γλωσσολόγοι έχουν αναγνωρίζει ότι η ΠΙΕ γλώσσα δεν παρέμεινε ίδια καθ΄όλη τη διάρκειά της, αλλά πέρασε από τρεις φάσεις: Πρώιμη, Μέση και Ύστερη (Early/Archaic, Middle/Classic, Late PIE). O Ανατολιακός κλάδος είναι ο πρώτος που αποσχίστηκε και ο μόνος που κατάγεται απ΄ευθείας από την Πρώιμη ΠΙΕ. Ο Τοχαρικός είναι ο δεύτερος κλάδος που αποσχίστηκε και ο πρώτος απόγονος της Μέσης ΠΙΕ. Μετά ακολούθησε η απόσχιση του Ιταλο-Κελτικού κλάδου, ενώ ο Ελληνικός και ο Γερμανικός κλάδος θεωρούνται «μεταιχμιακοί» μιας και αποσχίστηκαν κατά την μετάβαση από την Μέση στην Ύστερη ΠΙΕ. Έχουν σημαντικές συγγενικές σχέσεις με σατεμοποιημένους κλάδους που προέκυψαν από την Ύστερη ΠΙΕ, αλλά τόσο ο Ελληνικός όσο και ο Γερμανικός κλάδος γλίτωσαν την σατεμοποίηση «στο παρά πέντε». Αυτή η «μεταιχμιακότητα» των δύο κλάδων φαίνεται αφενός στην σχέση της Ελληνικής με την Αρμενική και τον Ινδο-Ιρανικό κλάδο και αφετέρου στο «μπέρδεμα» του υπολογιστή που «τιλτάρει» προσπαθώντας να υπολογίσει την χρονολογία απόσχισης του Γερμανικού κλάδου. Όπως εξηγεί ο Don Ringe αυτό το μπέρδεμα προέκυψε επειδή ο Γερμανικός κλάδος έχει βασική φυλογενετική συγγένεια με τον Βαλτο-Σλαβικό, αλλά γλίτωσε στο παρά πέντε την σατεμοποίηση επειδή πρόλαβε να φύγει από την πρωταρχική κοιτίδα εγκαίρως και να βρεθεί σε ένα έδαφος όπου υπήρχε ένα προ-Ιταλο-Κελτικό υπόστρωμα από το οποίο δανείστηκε πολλές ρίζες.
3) Η Μέση ΠΙΕ που προέκυψε μετά την απόσχιση του Ανατολιακού κλάδου έχει μια ασφαλώς αποκατεστημένη ορολογία για την τροχοζωήλατη μεταφορά. Επειδή ο τροχός και τα τροχοφόρα κάρα ανακαλύφθηκαν γύρω στο 3500 π.Χ., αυτό σημαίνει ότι η Μέση ΠΙΕ μιλιόταν γύρω στο 3500 π.Χ. Είναι πιο πιθανό η ορολογία της τροχοζωήλατης μεταφοράς να δημιουργήθηκε μια φορά στην Μέση ΠΙΕ και να κληρονομήθηκε παράλληλα στους θυγατρικούς κλάδους, παρά να συνέβη ανεξάρτητη δημιουργία συμπτωματικώς ομοίων λεξιλογίων σε 5 διαφορετικούς κλάδους. Υπάρχουν 4 ΠΙΕ ρίζες με τη σημασία «γυρίζω». Μία από αυτές είναι η *kwel- που έδωσε την διπλασιασμένη μορφή *kwe/o-kwl-os «τροχός» (και όχι *kwi-kwl-os λ.χ. όπως τίθημι, δίδωμι κλπ). Η πιθανότητα ανεξάρτητης δημιουργίας της λέξης *kwe/okwlos «τροχός» από τη ρίζα *kwel- «γυρίζω» σε 5 κλάδους είναι της τάξεως του [(1/4)x(1/2)x(1/2)]^5 δηλαδή ~ μία στο εκατομμύριο! Αρκεί να σκεφτείτε πως συμπεριφέρθηκαν αργότερα οι ανεξάρτητες ΙΕ γλώσσες όταν χρειάστηκε να εφεύρουν ανεξάρτητα η μία από την άλλη λέξη για τον «σίδηρο» (λ.χ. σίδηρος, ferrum, īsarną > iron, želězo κλπ). Μόνο ένας κλάδος (Γερμανικός) δανείστηκε την λέξη άλλου κλάδου (του Κελτικού) και μόνον ο Βαλτικός και ο Σλαβικός κλάδος έφτιαξαν την λέξη «σίδηρος» από την ίδια ΙΕ ρίζα *g’hel-ez-.
4) Υπάρχει μια ασφαλώς αναδομημένη ρίζα για το άλογο *h1ek’wos που απαντά και στον Ανατολιακό κλάδο. Το άλογο είχε ειδική θέση στην ΙΕ μυθολογία, όπως μείχνει η συγκριτική μυθολογία. Αυτό δείχνει ότι δεν έχει κανένα νόημα να αναζητήσουμε την ΙΕ κοιτίδα σε περιοχές όπου δεν υπήρχαν άλογα πριν από το 4000 π.Χ. . Το Αιγαίο είναι λ.χ. μια τέτοια περιοχή. Τα πρώτα οστά αλόγου στην Ελλάδα (Λέρνα) και στην δυτική Μικρά Ασία (Τροία VI) εμφανίζονται ταυτόχρονα γύρω στο 1900 π.Χ. Οι Σουμέριοι πρωτομνημονεύουν το άλογο γύρω στο 2200 π.Χ. και το ονομάζουν «βουνίσιο γάιδαρο» και «γρήγορο γάιδαρο». Τα ονόματα αυτά δείχνουν ότι οι Σουμέριοι πρώτα γνώρισαν τα γαιδούρια και μετά τα άλογα.
5) Υπάρχουν 2 αναδομημένοι ΙΕ όροι για το «μέλι» (*medhu και *melit-) και ένας όρος για τη «μέλισσα» *bhi- (πρωτο-σλαβ. *bьčela). Επειδή και οι δύο όροι για το «μέλι» απαντούν στον Ανατολιακό κλάδο, μπορούμε να συμπεράνουμε ασφαλώς ότι οι ΠΙΕ ήταν εξαρχής εξοικειωμένοι με το μέλι και τις μέλισσες. Αυτό μας επιτρέπει να απορρίψουμε τις περιοχές ανατολικά των Ουραλίων ως κοιτίδα, επειδή εκεί δεν υπήρχαν άγριες μέλισσες.
6) Ένα ισχυρό γλωσσολογικό επιχείρημα είναι η ύπαρξη ΠΙΕ δανείων στην Πρωτο-Ουραλική γλώσσα ή η κοινή καταγωγή των δύο γλωσσικών ομάδων και η ασθενέστερη επαφή της ΠΙΕ με την πρωτο-Καρτβελιανή γλώσσα (πρόγονο της Γεωργιανής). Αυτό μας προδιαθέτει να τοποθετήσουμε την ΠΙΕ κοιτίδα ανάμεσα στον Καύκασο και στην κοιτίδα της Ουραλικής οικογένειας. Η πιθανότερη Ουραλική κοιτίδα είναι τα δάση βορείως των στεπών εκατέροθεν των Ουραλίων.
Το «ζύγισμα» των δύο θεωρίων με βάση τα γλωσσολογικά δεδομένα
Η Ανατολιακή θεωρία εμφανίζει τις παρακάτω αδυναμίες:
1) Η χρονική της αφετηρία είναι πολύ νωρίς. Από το 7000 π.Χ. μέχρι την εφεύρεση της τροχοζωήλατης μεταφοράς (~3500 π.Χ.) μεσολαβούν 3500 χρόνια. Ακόμα και στην εκδοχή Β του Renfrew, η διάσπαση της ΠΙΕ γίνεται το 5000 π.Χ., 1500 χρόνια πριν την εφέυρεση του τροχού. Και στις δύο εκδοχές του Renfrew, η εφεύρεση του τροχού βρίσκει την ΙΕ οικογένεια διασπασμένη σε θυγατρικούς κλάδους, επομένως δεν μπορεί να εξηγήσει πειστικά την ύπαρξη κοινής ορολογίας για την τροχοζωήλατη μεταφορά.
Ακόμα και η εκδοχή Β, θεωρεί πως από το 7000 π.Χ. που αποσχίστηκε η ΠΙΕ από τον Ανατολιακό κλάδο μέχρι το 5000 π.Χ. που ξεκίνησε η διάσπαση της ΠΙΕ, πέρασαν 2000 χρόνια στα οποία η ΠΙΕ παρέμεινε αρκετά ομοιογενής. 2000 χρόνια γλωσσικής ομοιογένειας είναι πάρα πολλά. Αρκεί να σκεφτούμε ότι το 200 μ.Χ. υπήρχε μια κοινή Λατινική γλώσσα και, 500 χρόνια αργότερα, το 700 μ.Χ. είχαν αποσχιστεί ήδη 2 ρωμανικοί κλάδοι (σαρδινική γλώσσα και Ανατολική Βαλκανική Ρωμανική [ΑΒΡ]). Χίλια χρόνια μετά το 200 μ.Χ., δηλάδή γύρω στο 1200 μ.Χ., υπήρχαν τουλάχιστον 6 Ρωμανικοί κλάδοι (Σαρδινική, ΑΒΡ, Δαλματική, Ιταλική, Γαλλική και Ιβηρική που ήταν έτοιμη να σπάσει σε Ισπανικό και Πορτογαλικό κλάδο).
Το 500 μ.Χ. υπήρχε μία ομοιογενής πρωτο-Σλαβική γλώσσα, ενώ 500 χρόνια αργότερα, γύρω στο 1000 μ.Χ., είχαν ήδη σχηματιστεί οι τρεις βασικοί σλαβικοί κλάδοι (νότιος, δυτικός και ανατολικός). Χίλια χρόνια μετά το 500 μ.Χ., δηλαδή γύρω στο 1500 μ.Χ. υπήρχαν τουλάχιστον 6 σλαβικές γλώσσες (Βουλγαρική, Σερβο-Κροατική, Σλοβενική, Τσεχο-σλοβακική, Πολωνική και ο Ανατολικός κλάδος που ετοιμαζόταν να σπάσει σε Ρωσική, Ουκρανική και Λευκορωσική γλώσσα).
Τα δύο αυτά παραδείγματα δείχνουν τριχοτόμηση μετά από τα 500 πρώτα χρόνια και εξατόμηση μετά από 1000 χρόνια. Ακόμα και αν υποθέσουμε το ένα τρίτο του ρυθμού διάσπασης των παραπάνω παραδειγμάτων, δηλαδή μια διχοτόμηση κάθε 1000 χρόνια, ξεκινώντας από έναν κοινό «Ινδο-Χεττιτικό» πρόγονο στο 7000 π.Χ. θα περιμέναμε να υπήρχαν 64 κλάδοι «Ινδο-Χεττιτικών» γλωσσών γύρω στο 1000 π.Χ. !!! Θα έπρεπε να υπήρχαν 32 Ανατολιακές γλώσσες στην Ανατολία (ενώ οι Ανατολιακές γλώσσες ήταν λιγότερες από 10) και 32 κλάδοι μεταγενέστερων ΙΕ γλώσσών! Η πραγματικότητα είναι τελειώς διαφορετική: γύρω στο 1000 π.Χ. δεν υπήρχαν περισσότεροι από 15 κλάδοι: οι γνωστοί 10 και οι γλώσσες που αργότερα χάθηκαν όπως η Δακο-Θρακική, η Ιλλυρική και η Φρυγική.
Αν χρησιμοποιήσουμε τον ίδιο ρυθμό διάσπασης (μια διχοτόμηση ανά 1000 χρόνια) στην θεωρία Kurgan που τοποθετεί την αρχαϊκή ΠΙΕ στις στέπες γύρω στο 4500 π.Χ., τότε γύρω στο 1500 π.Χ. αναμένουμε 8 κλαδούς και γύρω στο 500 π.Χ. 16 (8 ύστεροι ΙΕ κλάδοι και 8 Ανατολιακές γλώσσες), ένας αριθμός πολύ κοντά στην πραγματική κατάσταση.
Άρα η χρονολογία της πρώτης απόσχισης του Renfrew, από τη μια, είναι πολύ νωρίς για λόγους κλαδοποίησης (άρα θα έπρεπε να υπήρχαν πολλοί περισσότεροι κλάδοι ΙΕ γλωσσών) και, από την άλλη, η εφεύρεση της τροχοζωήλατης μεταφοράς βρίσκει την ΙΕ οικογένεια διασπασμένη και, κατά συνέπεια, δεν μπορεί να εξηγήσει την ύπαρξη της κοινής ορολογίας για την τροχοζωήλατη μεταφορά.
2) Η Ανατολιακή Υπόθεση δεν εξηγεί τα ΠΙΕ δάνεια στην Πρωτο-Ουραλική.
3) Και στις δύο εκδοχές του Renfrew, οι φορείς του Τοχαρικού και του Ινδο-Ιρανικού κλάδου συνταξιδεύουν διασχίζοντας τις στέπες από τα δυτικά στα ανατολικά. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, οι δύο κλάδοι θα έπρεπε να είχαν στενή συγγένεια εντός της ΙΕ οικογένειας. Στην πραγματικότητα όμως συμβαίνει το αντίθετο: ο Τοχαρικός κλάδος είναι centum και προέκυψε από την πρώιμη Μέση ΠΙΕ, ενώ ο Ινδο-Ιρανικός είναι σάτεμ και προέκυψε από την Ύστερη ΠΙΕ.
Η Θεωρία Κουργκάν εμφανίζει τα παρακάτω πλεονεκτήματα:
1) Έχει λογική χρονολογία για την πρώτη διάσπαση (~4300 π.Χ.) που εξηγεί τον αριθμό κλάδων ΙΕ γλωσσών που υπήρχαν γύρω στο 500 π.Χ.
2) Η ανακάλυψη της τροχοζωήλατης μεταφοράς βρίσκει την Μέση ΠΙΕ γλώσσα αδιάσπαστη και αυτό εξηγεί τον σχηματισμό του λεξιλογίου της τροχοζωήλατης μεταφοράς σαν άπαξ γεγονός με παράλληλη κληροδότησή του στις θυγατρικές γλώσσες που προέκυψαν αργότερα.
3) Εξηγεί την ύπαρξη ΠΙΕ δανείων στην Πρωτο-Ουραλική γλώσσα και την πιθανή γενετική συγγένεια των δύο γλωσσικών οικογενειών.
4) Τα αρχαιολογικά δεδομένα δείχνουν εξόδους από τις στέπες την κατάλληλη στιγμή προς την κατάλληλη κατέυθυνση. Η έξοδος Suvorovo στον δέλτα του Δούναβη ~4300 π.Χ. ταιριάζει με την πρώτη απόσχιση του Ανατολιακού κλάδου, η έξοδος Afanasievo εξηγεί την δεύτερη απόσχιση του Τοχαρικού κλάδου κοκ.
5) Η αφθονία του αλόγου στις στέπες εξηγεί την γλωσσολογική και μυθολογική οικειότητα των ΠΙΕων με το ζώο αυτό. Οι αρχηγοί που θάφτηκαν στα Kurgan του πολιτισμού Suvorovo είχαν ιππόμορφες κεφαλές ροπάλων από γυαλισμένη πέτρα σαν ένα από τα στοιχεία που δήλωναν το κοινωνικό τους status.
Θα κλείσω την πρώτη αυτή ανάρτηση παραθέτοντας ένα πρόσφατο άρθρο (2015) των David Anthony και Don Ringe στο οποίο συνοψίζονται οι αδυναμίες της Ανατολιακής Υπόθεσης και τα πλεονεκτήματα της Υπόθεσης Κουργκάν.
Στην δεύτερη ανάρτηση θα παρουσιάσω την «επίθεση κατά της Ιστορικής Γλωσσολογίας» των Bouckaert, Atkinson και Gray, ενώ στην τρίτη ανάρτηση θα παρουσιάσω αναλυτικότερα την στεπική θεωρία Κουργκάν όπως την ανασυνθέτει ο David Anthony.
(συνεχίζεται στο μέρος #2)
smerdaleos 
Καλημέρα. Επιτέλους το θέμα που όλοι αναμέναμε. Πλάκα κάνω.
Διαβάζω το βιβλίο του Χριστίδη που μου συνέστησες, μπαίνω στο κεφάλαιο Γ για τις διαλέκτους και δεν θέλω να εκτροχιαστεί η μελέτη μου τσαλαβουτώντας εδώ κι εκεί. Τον Mallory και τον Renfrew τους έχω για αργότερα. Οπότε μόνο περιληπτικά τους έχω συναντήσει από άλλους.
Έχω ορισμένες παρατηρήσεις πάνω στην λογική αυτών των υποθέσεων με βάση τα δεδομένα που παρουσίασες.
Κατ’ αρχήν υπάρχει και μια τρίτη θεωρία, νεότερη από τις δύο αυτές, ενός γλωσσολόγου που θα πρέπει να την παρουσιάσεις. Η θεωρία της παλαιολιθικής συνέχειας. http://www.continuitas.org/intro.html
Το πρώτο που έχω να παρατηρήσω είναι η σχέση επιστήμης/ιδεολογίας. Ενώ η επιστήμη είναι κάτι διαφορετικό και αντίθετο από την ιδεολογία, ωστόσο δεν μπορεί να διαχωριστεί τελείως από αυτήν. Αντιλαμβανόμαστε την επιστήμη κατ’ ανάγκην ιδεολογικά και αναπτύσσεται ιδεολογικά. Δες πως αναπτύχθηκε η γλωσσολογία και η θεωρία της αρχικής κοιτίδας μέσα στο ιδεολογικό πεδίο του εθνικισμού και του ρατσισμού αλλά και του χριστιανισμού (το 4000 ΠΧ είναι η ηλικία του κόσμου σύμφωνα με την βίβλο) που τοποθετούνταν η κοιτίδα στην Γερμανία ή στην Βαλτική κλπ μέχρι την ακραία χρήση της από τον ναζισμό.
Γιατί τα επιστημονικά δεδομένα χρησιμοποιούνται για να στηρίξουν “ιδεολογικά” σενάρια. Φτιάχνεται μια θεωρία κι ύστερα με δεδομένα έρχεται να επαληθευτεί ή να απορριφθεί. (Το σταματάω εδώ γιατί θα πάει μακρυά).
Νομίζω ότι η εύρεση της αρχικης κοιτίδας των ινδοευρωπαίων είναι σαν την εύρεση του αγίου δισκοπότηρου. Ένας μύθος. Δεν πρέπει να υπάρχει κοιτίδα. Στο άρθρο σου κάνεις κριτική μόνο στην δεύτερη θεωρία του Renfrew από την θέση αποδοχής της πρώτης. Δεν συμφωνώ με την υπόθεση του Renfrew αλλά θα πρέπει να τονιστεί ότι κάνει πολύ καλή κριτική και αναδεικνύει τις αδυναμίες της υπόθεσης Κούργκαν, έστω κι αν η λύση που προτείνει είναι λάθος.
Οι παρατηρήσεις:
“η ΠΙΕ κοινωνία είχε μια μεικτή ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ οικονομία”
!!!!! Στις στέπες? Οι στέπες σημαίνουν νομάδες με κοπάδια, με άλογα για να καλύπτουν μεγάλες αποστάσεις στις αχανείς εκτάσεις των στεπών για βοσκοτόπια. Δευτερευόντως εμφανίζεται μια περιορισμένη γεωργία. Η γεωργία (και όλο το πακέτο της νεολιθικής επανάστασης) ήρθε από την μέση ανατολή την 7η χιλιετία στα νότια και πήγε προς τα βόρεια. Στις στέπες πως έφτασε λοιπόν η γεωργία και τι αρχαιολογικά ευρήματα υπάρχουν για εδραιωμένες γεωργικές οικονομίες όπως αυτές της “παλαιάς Ευρώπης”? Και πως οι ΙΕ της θεωρίας κούργκαν που η γεωργία έφτασε σ’ αυτούς πολύ αργότερα από τους “παλαιούς” κυριάρχησαν πάνω τους? Και τι αλλαγές στην γεωργία παρατηρούνται όταν ήρθαν οι “ΙΕ”?
Ο “ρυθμός διάσπασης”
πως τεκμηριώνεται ότι η γλώσσα έχει ρυθμό διάσπασης? Δηλαδή ένα εγγενές φυσικό χαρακτηριστικό που την προσδιορίζει. Είναι μεταβαλόμενος ή σταθερός? Από τι εξαρτάται?
Και από το 45000 που ήρθε ο άνθρωπος από την Αφρική στην Ευρώπη γιατί δεν έγινε καμία διάσπαση στην ΠΙΕ και ξεκίνησε το 4500? Τι γίνεται εδώ ο “ρυθμός διάσπασης” ?
Πχ “Το 500 μ.Χ. υπήρχε μία ομοιογενής πρωτο-Σλαβική γλώσσα, ενώ 500 χρόνια αργότερα, γύρω στο 1000 μ.Χ., είχαν ήδη σχηματιστεί οι τρεις βασικοί σλαβικοί κλάδοι”
Και στην ελληνική από το 1 -1000 γιατί δεν δημιουργήθηκαν 3 κλάδοι σύμφωνα με τον ρυθμό διάσπασης και από το 1000 ως σήμερα άλλοι 3?
1) H θεωρία παλαιολιθικής συνέχειας είναι τόσο απίθανη που δεν συζητάται καν από σοβαρούς μελετητές. Βρήκες πουθενά στον Χριστίδη που διαβάζεις για «θεωρία παλαιολιθικής συνέχειας»;. Για πες μου τι λένε τα κεφάλαια της Β΄Ενότητας όπως η εισαγωγή του Χριστίδη και τα κεφάλαια 1.2 του Mallory και 1.3 του Clackson;
Για πες μου ποιες θεωρίες παρουσιάζονται σε αυτά τα κεφάλαια; Μάλλον πες στον κόσμο, γιατί εγώ το έχω διαβάσει.
Βρήκες πουθενά στο “The Oxford Introduction to PIE and the PIE world” των Mallory-Adams ή στο “IE Language and Culture” του Ben Fortson να γίνεται αναφορά σε «θεωρία παλαιολιθικής συνέχειας»;
Εδώ βρε εσύ οι περισσότεροι γλωσσολόγοι θεωρούν το 7000 π.Χ. “too early” και περιμένεις να βρουν σοβαρή την ΘΠΛ;
Η ΘΠΣ είναι σαν την θεωρία που ο Ernst Grumach υποστήριζε σθεναρά μέχρι τον θάνατό του το 1976 σύφωνα με την οποία η Γραμμική Β δεν αποδίδει ελληνική γλώσσα και οι Ventris-Chadwick απλώς «διάβαζαν» αυτό που ήθελαν να διαβάσουν.
Δεν θα με δεις να μιλάω ποτέ για την Θεωρία Grumach, ούτε θα την βρεις στον Χριστίδη που διαβάζεις ή στα εγχειρίδια ΙΕ γλωσσολογίας που εκδίδονται από διεθνούς φήμης εκδοτικούς οίκους.
http://postimg.org/image/spiwv5tc1/
2) Περίμενε στην τρίτη ανάρτηση για να δεις πως νεολιθοποιήθηκαν μια χαρά οι στέπες μετά το 5200 π.Χ. Ο Anthony αφιερώνει το ένα τρίτο του βιβλίου στο θέμα. Περίμεν μέχρι τότε.
3) Η συντηρητικότητα της Ελληνικής όφείλεται στο ότι υπήρχε μια υπερχιλιάχρονη Ανατολική Αυτοκρατορία που φρέναρε την γλωσσική απόκλιση. Το λέει η Αρβελέρ εδώ και το λέει ο Χριστίδης στην εισαγωγή του βιβλίου που διαβάζεις. Βαριέμαι να ξαναδώ το βίντεο τώρα για να σου πω που ακριβώς το λέει, αλλα αν καθήσεις να το δεις το λέει κάπου.
Από εκεί και μετά νομίζω πως ελληνικές ποικιλίες όπως η Τσακωνική και η Ποντιακή που είναι πρακτικά ακατάληπτες στον μέσο Νεοέλληνα γλωσσολογικά μπορούν κάλλιστα να θεωρηθούν ανεξάρτητες γλώσσες.
Αυτοκρατορίες όπως η Ανατολική Ρωμαϊκή δεν υπήρχαν όταν έγινε η διάσπαση της ΙΕ ομογλωσσίας. Ακόμα και η Λατινική, άρχισε να διασπάται τον 5ο μ.Χ. αιώνα που έπεσε η Δυτική αυτοκρατορία.
Έλα, βρήκα το κομμάτι στην εισαγωγή του Χριστίδη (σλδ. 15).
Γράφει:
«Τέτοιου είδους φαινόμενα καταρρίπτουν τη μυθολογία της εγγενούς συντηρητικότητας της μορφολογίας και το βασικού λεξιλογίου ως νησίδων αντίστασης στις εξωτερικές γλωσσικές επιρροές και μας οδηγούν να αναζητήσουμε τις ιστορικές αιτίες μιας τέτοιας συντηρητικότητας εκεί όπου διαπιστώνεται. Και στην περίπτωση της Ελληνικής, η διερέυνηση του συνολικού της φάσματος οδηγεί σε αυτό που ήδη επισημάναμε: η συντηρητικότητα, εκεί που υπάρχει, δεν μπορεί παρά να συνδέεται με την επιρροή κέντρων (Βυζάντιο, Εκκλησία και ο συναφής γλωσσικός συντηρητισμός) και γλωσσικών στάσεων που «κάλλιεργούν» την συνέχεια με αρχαιότερες μορφές».
Αυτό είναι επιχείρημα υπέρ αυτού που λέω εγώ. Εσύ γράφεις ότι υπάρχει ένας φυσικός ρυθμός διάσπασης των γλωσσών που αν τον εφαρμόσουμε στο 4500 μας δίνει ότι το 500πχ θα είχαμε περίπου 16 κλάδους, κοντά στην πραγματικότητα, ενώ αν τον εφαρμόσουμε στο 7000 (του Ρένφριου) θα είχαμε 64, που δεν ισχύει. Εγώ λέω ότι η γλώσσα μεταβάλλεται σε σχέση με κοινωνικούς και πολιτικούς όρους και όχι βάσει κάποιου φυσικού εσωτερικού ρυθμού, όπως πχ ο ρυθμός διάσπασης των ραδιενεργών. Όταν υπάρχει πολιτική ενότητα υπάρχει σταθερότητα της γλώσσας, όπως στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, και όταν δεν υπάρχει πολιτική ενότητα ξεκινά και η γλωσσική διάσπαση, όπως οι λατινικές γλώσσες μετά την πρώση της δυτικής αυτοκρατορίας.
Άρα γιατή η θεωρία κούργκαν χρησιμοποιεί έναν σταθερό ρυθμό διάσπασης?
Κατηγορεί την θεωρία του Ρένφριου ότι είναι πολλά 2000 χρόνια ομοιογένειας, από το 7000 ως το 5000, αλλά δεν εξηγεί γιατί η διάσπαση ξεκινάει το 4500 και γιατί υπάρχει ομοιογένεια από το 45000 ως το 4500.
Την ΘΠΣ την παρουσιάζει στο Πόθεν και πότε οι Έλληνες, την αναφέρει και το λήμμα της βικιπαίδειας για τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες (στις ανταγωνιστικές). Θα ήθελα μια κριτική αυτής της θεωρίας γιατί υπάρχει μια σιωπή. Τέλος πάντων η κάθε θεωρία τοποθετείται με κριτικά επιχειρήματα εναντίον μιας άλλης. Μπορεί λοιπόν η λύση που προτείνει μια θεωρία να μην είναι σωστή αλλά οι παρατηρήσεις που κάνει σε άλλες θεωρίες να είναι σωστές και να ανοίξουν άλλο δρόμο.
Δεν είπα ότι υπάρχει φυσικός ρυθμός διάσπασης, είπα ότι υπάρχει μια αναμενόμενη τάξη μεγέθους στην διάσπαση.
Τώρα για να μην χάνω τον χρόνο μου άδικα. Εδώ είναι η ιστοσελίδα της γλωσσολόγου Asya Pereltsvaig. Για ρώτησέ την στα σχόλια γιατί στον χάρτη με τις διάφορες θεωρίες κοιτίδας η ΘΠΣ δεν υπάρχει καν;
Θέλεις να σου δώσω τα Εmail και άλλων 10 διεθνούς φήμης ΙΕστών γλωσσολόγων να τους ρωτήσεις γιατί ή ΘΠΣ δεν υπάρχει σε κανένα εγχειρίδιο ΙΕ γλωσσολογίας;
Μου είπες ότι αγόρασες τον Beekes, ένα βιβλίο που το πήρες από μόνος σου. Εγώ δεν το έχω διαβάσει,δεν ξέρω τι γράφει. Σε ρωτώ: Γράφει τίποτα ο Beekes για ΘΠΣ; Τι γράφει ο Beekes στο βιβλίο για το ζήτημα της κοιτίδας;
Πριν ανοίξεις ένα βιβλίο γλωσσολογίας πρέπει πρώτα να αναρωτηθείς: είναι η γλωσσολογία επιστήμη των γλωσσολόγων ή δεν είναι;
Εδώ είναι το email του Donald Ringe.
Εδώ είναι το email του Ben Fortson.
Εδώ είναι το email του James Clackson.
Εδώ είναι η ιστοσελίδα του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας που εξέδωσε το βιβλίο που διαβάζεις. Υπάρχει email επικοινωνίας.
Έτσι για δοκιμή στείλτους ένα email με την απορία σου για την ΘΠΣ. Ρώτα τους γιατί ρε παιδιά δεν την συζητάτε καν στα εγχειρίδιά σας; Αφού υπάρχει λήμμα της βικιπαίδειας γι΄αυτήν.
Άρα γιατή η θεωρία κούργκαν χρησιμοποιεί έναν σταθερό ρυθμό διάσπασης?
Κατηγορεί την θεωρία του Ρένφριου ότι είναι πολλά 2000 χρόνια ομοιογένειας,
—-
Λοιπόν δεν ξέρω πως είναι τα αγγλικά σου, αλλά δεν είναι οι υποστηρικτές της θεωρίας κουργκάν που «κατηγορούν» την ημερομηνία Ρένφριου ως πολύ πρώιμη, αλλά οι περισσότεροι γλωσσολόγοι εν γένει.
Ξαναπαραθέτω την σελίδα από την Lyly Campbell για να την διαβάσεις καλά:
As mentioned, most linguists think their date too early and that the location is unlikely.
Οι περισσότεροι γλωσσολόγοι γράφει, όχι μόνον αυτοί που υποστηρίζουν την θεωρία Κουργκάν.
Άρα η αντίρρησή σου είναι προς τους ΙΕστες γλωσσολόγους εν γένει.
Γι΄αυτό το λόγο επέλεξα να βάλω την Campbell σε βιβλίο γενικής γλωσσολογίας να το λέει και όχι τον David Anthony (που είναι κουργκανιστής και μη γλωσσολόγος).
Και ο Anthony λεει ότι το ΙΕ δένδρο θα έπρεπε να ήταν πιο «θαμνόεν» (“bushy”)και διασπασμένο (multi-branched) γύρω στο 3500 π.Χ. αν είχε αφετηρία το 7000 π.Χ. Τότε φυσικά θα είχες κάθε λόγο να γράψεις ότι παρέθεσα την άποψη ενός «κουργκανιστή» που δεν είναι καν γλωσσολόγος.
Ορίστε τα λόγια του Anthony:
http://postimg.org/image/thcw9sc75/
Το ερώτημα ήταν το δεύτερο μέρος της πρότασης και όχι αν την κατηγορία προς τον Ρένφριου την απευθύνουν οι γλωσσολόγοι εν γένει και όχι μόνο οι υποστηρικτές της θεωρίας κούργκαν. Δηλαδή γιατί υπάρχει ομοιογένεια από το 45000 ως το 4500 και ξεκινά η διάσπαση τότε?
Ο Beekes είναι της ίδιας θεωρίας, παραπέμπει στον Mallory κι έχει ένα κεφάλειο με το γνωστό πρωτοινδοευρωπαικό λεξιλόγιο για την γεωργία, ζώα, φυτά, σπίτια και προσπαθεί να περγράψει και τις μετακινήσεις. Κι εδώ χρησιμοποιεί φράσεις όπως “δεν αποκλείεται να ήρθαν”, “ίσως να”, “θα πρέπει να”, “κι αν υποθέσουμε … τότε μάλλον θα” κλπ.
Το έκανες κατανοητό ότι η ΘΠΣ δεν τρέφει καμία εκτίμηση.
Το έκανες κατανοητό ότι η ΘΠΣ δεν τρέφει καμία εκτίμηση.
—
Δεν είμαι γλωσσολόγος βρε Χρήστο, αλλά έχω διαβάσει 5 εγχειρίδια ΙΕ γλωσσολογίας και σε κανένα δεν βρήκα να γίνεται καν αναφορά στην ΠΘΣ.
Τα «ίσως» και «μάλλον» σε όλες τις άλλες που συζητούνται φυσικά υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Ούτε ο Ben Fortson στο εγχειρίδιό του προτιμά κάποια θεωρία, αλλά οι δύο που παρουσιάζει είναι οι γνωστές. Ακόμακ αι ο Mallory (αρχαιολόγος) τόσο στο βιβλίο του Χριστίδη όσο και στο “Oxford PIE” δεν προασπαθεί να πείσει ότι η δική του πρόταση είναι η «σωστή». Και στα δύο περιγράφει εξίσου τις δύο κυρίαρχες θεωρίες. Έχει γράψει άλλα βιβλία για να υπερσπίσει την θέση του.
Από εκεί και μετά, εγώ όταν βλέπω 10 έγκυρους γλωσσολόγους να μην συζητάνε καν για την ΠΘΣ, έστω και αν διαφωνούνε για τις άλλες που συζητάνε, μου θυμίζει λίγο την θεωρία του Grumach για το ότι η Γραμμική Β δεν αποδίδει Ελληνική γλώσσα.
Υποθέτω ότι δεν το συζητάνε γιατί, θεωρούν ότι είναι αδύνατο να προκύψουν γλώσσες με λεπτή φυλογενετική συγγένεια μόνον από την μετακίνηση λεξιλογίου κατά την παλαιολιθική εποχή. Γιατί την παρελθοντική αύξηση την «έφερε ο αέρας» στην Ελλάδα, στην Αρμενία και στις Ινδο-Ιρανικές γλώσσες και δεν την έφερε στον ανατολιακό κλάδο που ήτάν ανάμεσά τους;
Γιατί ο Ανατολιακός κλάδος που κατά το 1000 π.Χ. ήταν περικυκλωμένος από ΙΕ γλώσσες στις οποίες «ο αέρας έφερε» την μετοχή *-nt- με ενεργητική σημασία, είχε μετοχές σε *-nt- με παθητική σημασία;
Δεν νομίζω ότι η «μετακίνηση λεξιλογίου» στην οποία βασίζεται η ΘΠΣ αρκεί για να εξηγήσει τις βαθειές συγγένειες των ΙΕ γλωσσών, αλλά και τις σημαντικές διαφορές μεταξύ των γλωσσών που γειτνίαζαν κατά την ιστορική περίοδο.
Αλλά επαναλαμβάνω, δεν είμαι γλωσσολόγος. Θα πρέπει να απευθυνθείς σε γλωσσολόγο για να πάρεις ειδκότερες απαντήσεις.
Τώρα στο άλλο που ρωτάς, δεν είναι η απόλυτη ημερομηνία που μετράει για την διάσπαση, αλλά η απόσταση από την εφεύρεση από του τροχού. εμείς αυτο που ξέρουμε είναι ότι η Μέση ΠΙΕ μιλιόταν γύρω στο 3500 π.Χ. όταν ανακαλύχθηκε ο τροχός. Το θέμα είναι πόσο πίσω από αυτήν την ημερομηνία μπορούμε να πάμε για την αρχαϊκή ΠΙΕ που μιλιόταν πριν από την απόσχιση της Ανατολιακής οικογένειας.
Ο Renfrew λέει ότι πρέπει να πάμε πίσω 3500 χρόνια, οι κουργκανιστές λένε ότι πρέπει να πάμε πίσω μόνο 1000 χρόνια.
Η απάντηση των γλωσσολόγων είναι πως τα 3500 χρόνια του Renfrew είναι υπερβολικός χρόνος για να διατηρηθεί μια σχετική ομογλωσσία που γύρω στο 3500 π.Χ. ανέπτυξε την ορολογία της τροχοζωήλατης μεταφοράς.
Δεν πιστεύουν ότι υπήρχε κάποιος σταθερός ρυθμός διάσπασης, αλλά η εμπειρία τους από τους ιστορικούς κλάδους των γλωσσών είναι ότι ήδη τα 1000 χρόνια, σε κοινωνίες που δεν ζούσαν σε πολιτικά μορφώματα τα οποία δεν διέθεταν μια πρότυπη γλώσσα που δρούσε ως φαινόμενο γλωσσικής σύγκλισης, είναι αρκετά για να έχεις αρκετή διαφοροποίηση ώστε η αλληλοκαταληψία να είναι στα όρια. Στα 2000 χρόνια γλωσσικής εξέλιξης έχεις σίγουρα διάσπαση της όποιας ομογλωσσίας.
Πως λοιπόν το 3500 π.Χ. υπήρχε ακόμα η ομογλωσσία που ανέπτυξε το κοινό λεξιλόγιο του τροχού, αν εκείνη την εποχή αυτή η ομογλωσσία ήταν τουλάχιστον 3500 χρόνια παλαιά;
Αυτό λένε οι περισσότεροι γλωσσολόγοι.
Τώρα σκέψου το εξής: αν τα 3500 πριν από την εφεύρεση του τροχού τους φάινονται υπερβολικά, φαντάσου λοιπόν πως τους φαίνονται τα 5000 χρόνια της ΘΠΣ, η οποία δεν παραδέχεται καν την ύπαρξη κοινής κοιτίδας και πιστεύει ότι λεξιλόγιο, γραμματική, μορφολογία και φωνολογία «μεταφέρονται από τον άνεμο».
Δεν είμαι σε θέση να υποστηρίξω κάτι, γι’ αυτό έχω ξεκινήσει να διαβάζω και γι’ αυτό μπαίνω εδώ γιατί είναι χρήσιμα όλα αυτά. Απλώς μου φαίνεται πολύ αδύνατη, με πολλές τρύπες, η θεωρία κούργκαν.
Μετατόπισες όμως το ερώτημα χωρίς να το απαντήσεις. Γιατί από το 45.000 που έρχεται ο άνθρωπος από την Αφρική στις στέπες, και ως το 4.500 δεν υπάρχει καμία αλλαγή στην γλώσσα και είναι μια ενωμένη γλώσσα που ξεκινά να διασπάται. Γιατί 40 χιλιετίες ομογλωσσίας και ξαφνικά μπουμ, αποκέντρωση? Εκτός κι αν δεν μιλούσαν ΠΙΕ και πήγαν στις στέπες πάλι από αλλού πιο πριν από το 4500.
Γιατί από το 45.000 που έρχεται ο άνθρωπος από την Αφρική στις στέπες, και ως το 4.500 δεν υπάρχει καμία αλλαγή στην γλώσσα και είναι μια ενωμένη γλώσσα που ξεκινά να διασπάται
—-
Και ποιος σου είπε ότι υπήρχε μια ενιαία και ομοιογενής γλώσσα που παρέμεινε στατική από το 45.000 π.Χ. μέχρι το 4500 π.Χ.;
Από που το συμπέρανες αυτό;
H νοστρατική μακρο-οικογένεια γλωσσών, όπως λέγεται ο υποθετικός κοινός γλωσσικός πρόγονος όλων των γλωσσών του «Παλαιού Κόσμου» διασπάστηκε κάποτε σε έναν Αφρο-Ασιατικό κλάδο, σε έναν Ινδο-Ουραλικό λ.χ. που με τη σειρά του διασπάστηκε σε ΠΙΕ και Πρωτο-Ουραλική γλώσσα.
Τα ίδια γλωσσολογικά φαινόμενα ίσχυαν και στην διάσπαση της νοστρατικής οικογένειας, απλώς το υλικό που έχουμε στην διάθεσή μας είναι πρακτικά ανύπαρκτο. Μιλάμε για αναδόμηση που βασίζεται σε αναδομημένες πρωτο-γλώσσες. Καταλαβαίνεις, επομένως την αβεβαιότητα που υπάρχει.
Αλλά δεν μπορώ να καταλάβω, γιατί συμπέρανες πως υπήρχε στατική ομογλωσσία για 40.000 χρόνια;
Λοιπόν Χρήστο, σου παραθέτω μια σελίδα από τον David Anthony με κάποια δεδομένα σχετικά με την έκταση των γλωσσών και των γλωσσικών οικογενειών στις φυλετικές κοινωνίες που γνωρίζουν γεωργία χωρίς πολιτική οργάνωση και κεντρική εξουσία στην δυτική Αφρική.
http://postimg.org/image/yfyaleu4t/
Ο Nettles υπολόγισε ότι στην δυτική Αφρική, οι γεωργικές φυλές μιλάνε μια γλώσσα σε μια επιφάνεια μικρότερη των 10.000 τετραγωνικών χλμ (δηλαδή 100Kmx100Km).
H μέση έκταση μαις γλωσσικής οικογένειας (οικογένειας γλωσσών όχι γλώσσας) είναι μια οικογένεια ανά 200.000 τετραγωνικά χλμ (δηλαδή περίπου 450Kmx450Km).
Επειδή, οι άποικοι από την Ανατοία που έφεραν την νεολιθική επανάσταση στην Ευρώπη, σίγουρα εισήγαγαν μια γλώσσα (έστω και αν οι κουργκανιστές δεν πιστεύουν ότι ήταν η ΠΙΕ), ο Mallory χρησιμοποιήσε τα δεδομένα του Nettles και υπέθεσε 250.000-500.000 τετραγωνικά χλμ ανά γλωσσική ομάδα. Αυτό σημαίνει ότι η παλαιολιθική Ευρώπη είχε χώρο για 20-40 γλωσσικές οικογένειες !!!
Δεν ξέρουμε πόσες ακριβώς οικογένειες μιλιόταν πριν από την έλευση της γλώσσας που εισήγαγαν οι νεολιθικοί αγρότες (γιατί σίγουρα εισήγαναν κάποια), πάντως και αυτή με τη σειρά της στα 3000 χρόνια που χωρίζουν την άφιξη των νεολιθικών αγροτών με την άφιξη των πρώτων ΙΕ κατά την θεωρία Κουργκάν ενδεχομένως να είχε προλάβει να δώσει μερικές γλωσσικές οικογένειες στην περιοχή των Βαλκανίων.
Έχω μια απορία, που μοιάζει με το “η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα;”. Πολλοί υπεραμύνονται τη στεπική θεωρεία, χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα και το ότι ι η ΠΙΕ δεν είχε λέξη για το λιοντάρι, και ότι όλες οι ΙΕ γλώσσες χρησιμοποιούν για το λιοντάρι παραφθορά της λέξης που χρησιμοποιούσαν για το λύκο.Πριν την αρχαιότητα, το ασιατικό λιοντάρι είχε μεγάλη εξάπλωση από την Ινδία μέχρι την Ελλάδα. Θα ήταν παράξενο να μην ήξεραν αυτό το ζώο οι ομιλητές της ΠΙΕ αν ξεκινούσαν από την Ανατολία. Άλλοι πάλι χρησιμοποιούν την στεπική θεωρία ως επιχείρημα να αποδείξουν ότι η λέξη για το λιοντάρι στις ΙΕ γλώσσες, αν και φαίνεται να έχει κοινή ρίζα, σχετίζεται μάλλον με το λύκο. Τελικά τι βασίζεται σε τι; Αν υπάρχουν περισσότερα και ισχυρότερα επιχειρήματα για τη στεπική θεωρία όπως μας έδειξες, τότε μάλλον η θεωρία της στέπας πρέπει να υποστηρίζει το ότι «ο λέων» δεν ήταν παρά ένας διαφορετικός «λύκος» για τους ομιλητές της ΠΙΕ.
Γειά σου Κοκόλια!
Δεν έχω βρει εγώ κάποια επιχειρηματολογία που να βασίζεται στην λέξη για «λιοντάρι». Η μόνη ρίζα που υπάρχει είναι αμφιλεγόμενη και εξαρτάται από το αν θεωρείς το σλαβικό lьvъ γνήσιο σλαβικό όρο ΙΕ καταγωγής ή γερμανικό/ιταλικό δάνειο. Γιατί είναι ο μόνος όρος που μπορεί να θεωρηθεί συγγενής του ελληνικόύ «λέων», ο οποίος όως παίζει να είναι και σημιτικό δάνειο.
Το μόνο που ξέρω είναι το αντίθετο. Ο Ανατολιακός κλάδος χρησιμοποίησε την λέξη *wl.kwos = «λύκος» για το «λιοντάρι». Δες εδώ τους ανατολιακούς απογόνους.
Βέβαια είναι μια λογική μετάβαση, γιατί η ίδια η λέξη «λύκος» *wl.kwos αρχικά ήτνα επίθετο με τη σημασία «επικίνδυνος».
Τέλος πάντων, επαναλαμβάνω ότι το αν ήξεραν ή όχι το λιοντάρι (ή κάποιο άλλο άγριο αιλουροειδές) οι ΠΙΕ δεν έχει καμία σχέση με το θέμα της κοιτίδας.
Από εκεί και μετά στα νότια Βαλκάνια υπήρχαν λιοντάρια και κατά την κλασσική αρχαιότητα. Ο Ηρόδοτος λέει πως τα λιοντάρια ζούσαν μεταξύ του Στρυμόνα και του Αχελώου.
Καλησπέρα.
Πολύ ωραίο άρθρο! Ανυπομονώ για τα υπόλοιπα δύο.
Δυο απορίες.
1.Οι Ιλλυριοί ακολούθησαν τους Ιταλοκελτούς στην πορεία τους προς την Δύση και εισήλθαν στην Δαλματία ( πότε άραγε ?) και από εκεί στην Αλβανία γύρω στο 1000π.Χ. ?
2. Οι Δακοθράκες μπήκαν στην Βαλκανική μετά τους Ελληνοφρύγες και αν ναι πότε περίπου ? Και τέλος η δακοθρακική γνωρίζουμε περίπου πώς και πότε σαμετοποιήθηκε ?
Καλώς τον !!!
Από την στιγμή που δεν ξέρουμε την Ιλλυρική γλώσσα δεν μπορούμε να ξέρουμε ποιο «στιγμιότυπο» της μητρικής ΠΙΕ κληρονόμησε. Επομένως δεν μπορούμε να πούμε με ποιο κύμα βρέθηκαν στην Δαλματία.
Το μόνο που γνωρίζουμε έίναι αυτό που λες, ότι δηλαδή γύρω στο 1050 π.Χ. ο πολιτισμός Glasinac κάλυψε την Αλβανία βορείως του Σκαμπίνου και μετά από μια μικρή παύση, ύστερα από το 900 ξεπέρασε τον Σκαμπίνο και κάλυψε σχεδόν όλη την δυτική και κεντρική Μακεδονία, για να αρχίσει να υποχωρεί προς την ιστορική Ιλλυρία μετά το 700 π.Χ.
Οι Δακοθράκες σίγουρα εισήλθαν μετά τους Ελληνοφρύγες, γιατί σατεμοποιήθηκαν, άρα βρισκόταν στις στέπες κατά την περίοδο 2700-2200 π.Χ.. Τώρα πότε έφυγαν από τις στέπες αυτό δεν το γνωρίζω.
Ευχαριστώ πολύ για τις πληροφορίες και την αμεσότατη απάντηση !
οπως μας το λες το αλογο ηταν η αιτια της εξαπλωσης της ΙΕ
Περίμενε αν θέλεις και την τρίτη ανάρτηση καιτο συζητάμε τότε.
έκανα μια ανάρτηση πριν λίγες μέρες καταλάθως σαν ανώνυμος την έχεις ή να ξαναρωτήσω;
Ποια εννοείς; Αυτήν για τον ρόλο του αλόγου στην εξάπλωση;
Δεν ήσουν ανώνυμος κατάλαβα ότι ήσουν εσύ.
Αν εννοείς εκείνη την ερώτησή σου, περίμενε λίγες ημέρες που θα περιγράψω την στεπική θεωρία όπως την εξηγεί ο David Anthony και συζητάμε τότε ό,τι θέλεις.
Το αρχαίο DNA μιλάει για το παρελθόν μας (Τάσος Καφαντάρης, ΒΗΜΑScience, 16 Αυγούστου 2015). Πολύ καλή εκλαΐκευση του θέματος (και με μια προσεκτική επισήμανση των κινδύνων από φυλετικο-εθνικιστικής υφής εκμετάλλευση στις τελευταίες παραγράφους). Καλή συνέχεια σε όσους διακοπεύουν.
Καλή συνέχεια και στις δικές σου διακοπές Simplizissimus! Θα το διαβάσω μόλις τελειώσω την 2η ανάρτηση για το βιβλίο 13 της Αλεξιάδας.