Ο Ερρίκος Ε΄ του Σαίξπηρ στο Αζενκούρ

Υπάρχουν κάτι εκτός Ελλάδος γραικομάνοι Βαλκάνιοι, οι οποίοι χωρίς να μπορούν να εκφέρουν ούτε μια λέξη στην κοινή νεοελληνική γλώσσα νομίζουν ηλιθιωδώς πως το να είσαι βουλγαραλβανοβλαχικής καταγωγής Βαλκάνιος από μόνο του συνιστά κριτήριο ένταξης σε κάποιο φαντασιακό και αφηρημένο διαχρονικό ελληνικό έθνος που έχουν επινοήσει στο ευφάνταστο μυαλό τους. Προφανώς, όχι μόνο δεν κατάλαβαν τι εννοούσε ο βλαχικής καταγωγής Ρωμαίος Δανιήλ Μοσχοπολίτης, όταν έγραψε

Aλβανοί, Βλάχοι, Βούλγαροι, αλλόγλωσσοι χαρήτε

κι’ ετοιμασθήτε όλοι σας Ρωμαίοι να γενήτε
βαρβαρικήν αφήνοντας γλώσσαν, φωνήν και ήθη…
Δεν είναι πλέον δύσκολο να μάθετε Ρωμαϊκά
και να μην βαρβαρίζετε με λέξεις πέντε δέκα…
Ξυπνήσατε από τον βαθύν ύπνον της αμαθείας

Ρωμαϊκά γλώσσα μάθετε, μητέρα της Σοφίας…

αλλά δεν έχουν επίσης καταλάβει ότι μόνον οι Πολωνο-Αμερικάνοι λ.χ. και όχι εν γένει οι Πολωνοί της Πολωνίας αποτελούν μέλη του αμερικανικού έθνους. Αυτό που κάνει τους Πολωνο-Αμερικάνους εθνικούς Αμερικάνους είναι ότι μιλάνε Αγγλικά όπως οι άλλοι Αμερικάνοι, πληρώνουν τους φόρους τους στο αμερικανικό κράτος όπως οι άλλοι Αμερικάνοι, υπακούνε τους αμερικανικούς νόμους όπως οι άλλοι Αμερικάνοι, παίζουν και παρακολουθούν μπέιζμπολ όπως οι άλλοι Αμερικάνοι, βλέπουν την ίδια αμερικανική τηλεόραση όπως και οι άλλοι αμερικάνοι κοκ. Η ένταξη σε ένα έθνος δεν είναι θέμα κάποιας (κατά κανόνα επινοημένης/φαντασιακής) καταγωγής, αλλά είναι θέμα έμπρακτης συμμετοχής στην ιδιάζουσα δημόσια κουλτούρα (distinctive public culture) του εν λόγω έθνους.

Αφού περιγράφει τη νίκη των Άγγλων στην μάχη του Αζενκούρ (1415) στο έργο του Ερρίκος Ε΄, ο Γουίλλιαμ Σαίξπηρ βάζει την εξής ενδιαφέρουσα σκηνή.

Στο [02:28-50] ο Άγγλος βασιλιάς Ερρίκος Ε΄ ρωτάει να μάθει το όνομα του πεδίου στο οποίο διεξήχθη η μάχη και, όταν μαθαίνει ότι η περιοχή λέγεται Αζενκούρ, ανακηρύσσει την μάχη ως κεφάλαιο της αγγλικής ιστορίας με τα λόγια «από εδώ και πέρα θα θυμόμαστε αυτήν εδώ την νίκη μας στο πεδίο του Αζενκούρ την ημέρα του Αγίου Κρισπίνου».

Σ΄αυτό το σημείο ο Σαίξπηρ δείχνει την μαεστρία του και φέρνει στην σκηνή τον Ουαλό αξιωματικό Φλουέλλεν (Fluellen, πρόκειται για το ουαλικό όνομα Llywellyn), με τα λόγια του οποίου θέλει να υπενθυμίσει στον αναγνώστη/ακροατή του έργου πως οι νίκες του Εκατονταετούς πολέμου δεν ήταν ιστορία μόνον των Άγγλων, αλλά και των Ουαλών που πολέμησαν δίπλα στους Άγγλους σε όλες αυτές τις μάχες. Ο Φλουέλεν, λοιπόν, λέει στον Ερρίκο (03:03) «ο μακαρίτης ο παππούς σας και αείμνηστος βασιλιάς και ο τρανός θείος σας ο Εδουάρδος ο Μέλας Πρίγκιψ της Ουαλίας (ο διάδοχος του αγγλικού θρόνου φέρει τον τίτλο «πρίγκιπας της Ουαλίας»), όπως έχω διαβάσει στα χρονικά, επίσης πολέμησαν μια γενναία μάχη εδώ στην Γαλλία [στις προηγούμενες φάσεις του εκατονταετούς πολέμου].» Αφού ο Ερρίκος του απαντά «έτσι είναι όπως τα λες, Φλουέλλεν», ο Ουαλός συνεχίζει «ναι αλλά, αν η αυτού μεγαλειότης σας θυμάται καλά, [σ΄εκείνη τη μάχη όπως και στην τωρινή] οι Ουαλοί υπηρέτησαν γενναία τον κήπο όπου φυτρώνουν τα πράσα» και ο Ερρίκος αρχίζει να γελάει. Τα «πράσα» είναι οι Ουαλοί (είναι το εθνικό τους σύμβολο) και ο «κήπος όπου φυτρώνουν τα πράσα» είναι το Αγγλικό βασίλειο (εξαιρετική παρομοίωση του Σαίξπηρ του αγγλικού βασιλείου/κράτους με έναν χωρικά αφοριζόμενο περιφραγμένο κήπο, του οποίου η περίφραξη συνιστά το σύνορο που χωρίζει τα φυτά που φυτρώνουν εντός του κήπου (φορείς ιθαγένειας), από όλα τα υπόλοιπα φυτά που φυτρώνουν εκτός του κήπου). Οι Ουαλοί ήταν «πράσα» που φύτρωναν εντός του αγγλικού κήπου όπως και οι Άγγλοι.

Όταν ο Ουαλός (άρα όχι εθνοτικός Άγγλος) Φλουέλλεν υπενθυμίζει στον Ερρίκο που, αν και μη Ουαλός είχε ώστοσο μεγαλώσει στο κάστρο του Μόνμουθ της Ουαλίας, ότι και ο ίδιος (ο Ερρίκος) φορούσε το πράσο στο καπέλο του την ημέρα του Αγίου Δαβίδ (ο πολιούχος άγιος της Ουαλίας), ο [μη Ουαλός, αλλά μεγαλώμένος στην Ουαλία] Ερρίκος του απαντά «ναι το φορώ εκείνη την αξιομνημόνευτη ημέρα, γιατί είμαι Ουαλός, καλέ μου συμπατριώτη» (for I am Welsh, you know, my good country man). Αφού ο Σαίξπηρ βάζει τον Άγγλο βασιλιά Ερρίκο Ε΄ να αυτοπροσδιοριστεί περιστασιακά ως «Ουαλός» (στην πραγματικότητα ο Ερρίκος είχε μόνο μεγαλώσει στην Ουαλία και ήταν αγγλονορμανδικής καταγωγής και ο λόγος που πολέμησε στην Γαλλία ήταν για να υπερασπιστεί το δικαίωμά του ως γαλλικής καταγωγής αριστοκράτης στον θρόνο της Γαλλίας) και να αποδεχτεί ως συμπατριώτη του τον Ουαλό Φλουέλλεν, στην συνέχεια βάζει τον Φλουέλλεν να αποδεχτεί τον Ερρίκο ως «Ουαλό ομόγνιό του» με τα λόγια «όλο το νερό του ποταμού Ουάι (το σύνορο Αγγλίας και Ουαλίας) δεν μπορεί να ξεπλύνει το ουαλικό αίμα της αυτού μεγαλειότητός σας» (εδώ ο Σαίξπηρ στην πραγματικότητα είχε κατά νου την σύχρονή του ουαλικής καταγωγής Αγγλίδα βασίλισσα Ελισάβετ Α΄).

Τι έκανε ο Σαίξπηρ σ΄αυτήν την σκηνή;

Πληροφορεί τον αναγνώστη του ότι, αν και δύο διαφορετικές εθνότητες (με διαφορετική γλώσσα και καταγωγή), οι Άγγλοι και οι Ουαλοί έβγαλαν όλον τον Εκατονταετή πόλεμο πολεμώντας μαζί δίπλα δίπλα και έγραψαν μαζί μια κοινή ιστορία στον Εκατονταετή πόλεμο ως ενιαίο Βρετανικό έθνος (μια συλλογική οντότητα που είχε αρχίσει να αποκτά υπόσταση στις ημέρες του Σαίξπηρ επί Ελισάβετ Α΄ και στον σχηματισμό της οποίας συνέβαλαν τα έργα του Σαίξπηρ). Κάθε Άγγλος και κάθε Ουαλός μπορούσαν πλέον να θυμούνται τον Εκατονταετή Πόλεμο ως κοινή τους ιστορία.

Ο όχι τόσο ρομαντικός (και παρεμπιπτόντως ουαλικής καταγωγής) πατέρας της Ελισάβετ Α΄, Ερρίκος Η΄, αφού στην αρχή προσπάθησε να καταστείλει με το ζόρι την Ουαλική ταυτότητα, τελικά άλλαξε γνώμη και, συνετά, απαίτησε απλά από τους Ουαλούς μόνον να γίνουν Αγγλικανοί προτεστάντες (εκδόθηκε Ουαλική Βίβλος η οποία διασφάλισε την επιβίωση της ουαλικής γλώσσας) και, όσοι ήθελαν να συμμετάσχουν στα κοινά, έπρεπε πια να μάθουν να μιλάνε ΚΑΙ αγγλικά.

Σήμερα βλέπετε ένα σωρό Ουαλούς που μπορούν να μιλάνε και αγγλικά και ουαλικά, χωρίς να προσπαθούν να επινοήσουν ευφάνταστες καταγωγές από τους Αγγλοσάξονες κατακτητές της Βρετανίας. Είναι φορείς βρετανικής ιθαγένειας επειδή ζούνε και πληρώνουν τους φόρους τους στο Ηνωμένο Βασίλειο και επειδή μπορούν και μιλάνε αγγλικά όπως όλοι οι άλλοι Βρετανοί.

Ο Ουαλός ηθοποιός Rhys Ifans μιλάει Ουαλικά, στην ταινία Notting Hill μιλάει αγγλικά με ουαλική προφορά, ενώ στην ταινία Anonymous μιλάει αγγλικά με προφορά που δεν προδίδουν ουαλική καταγωγή στον ανυποψίαστο ακροατή.