Ο «Καίσαρ» που εξουσιάζει τους «Γραικούς» και το «Βλαχικό βασίλειο» στο Widsith

Ο Αρχέλαος έκανε χθες την εξής ερώτηση:

Βλέποντας την επιγραφή τσαταλάρ σκεφτόμουνα ακόμα και οι ορθόδοξοι Σλάβοι αποκαλούσαν Γραικούς τους Βυζαντινούς; και τον βασιλιά Τσάρο (Καίσαρ); από που τα πήρανε τα όνοματα; δεν είχανε πρώτα επαφή με τους Βυζαντινους αντί με την δύση;

Θα θέσω το ερώτημα του Αρχέλαου σε γενικότερη μορφή: από ποιον έμαθαν οι Σλάβοι να μιλάνε για «Γραικούς», «Βλάχους» και  για τον «Τσάρο» της Κωνσταντινούπολης;

Την απάντηση (μάλλον από τα γερμανικά φύλα που βρήκαν όταν έφτασαν στον Δούναβη) θα την βρείτε στο αγγλοσαξονικό ποίημα Widsith (ποίημα του 10ου αιώνα που περιέχει παλαιότερη αγγλοσαξονική παράδοση και ορολογία, με την πλοκή να φτάνει ως τα χρόνια του Αττίλα).

Advertisements

Η βυζαντινή παρακμή του 14ου αιώνα #1: προλεγόμενα

Η σημερινή ανάρτηση είναι η πρώτη της σειράς με θέμα την βυζαντινή παρακμή του 14ου αιώνα. Στην παρούσα ανάρτηση θα κάνω μια γενική εισαγωγή και στην επόμενη θα περιγράψω αναλυτικότερα την κατάσταση της εξευτελιστικής και παραλυτικής παρακμής που χαρακτηρίζει την βασιλεία του Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου (1354-1391), του ανθρώπου που το 1341 σε ηλικία οκτώ ετών στέφθηκε βασιλεύς Ρωμαίων και, μετά το 1354, σταδιακά εξευτέλισε τον τίτλο του, όταν εξελίχθηκε σε γραικοζητιάνο (άφραγκος επαίτης που εγκαινίασε τα ταξίδια στη Δύση για «δέηση επικουρίας», όπως γράφει και ο Χαλκοκονδύλης) και σε υποτελή ηγεμονίσκο του Οθωμανού σουλτάνου. Το τραγούδι «Γκρέκο μασκαρά» του Γιάννη Μηλιώκα είναι μάλλον η πιο ταιριαστή ετυμηγορία της ιστορίας γι΄αυτόν τον de facto «Γραικούλη» που δεν είχε καμία απολύτως σχέση με τους Ρωμαίους προκατόχους του.

Ο Λουκιανός και οι στρατιώτες «μας»

Σύμφωνα με τον Anthony D. Smith, αυτό που κάνει σίγουρα τους Έλληνες και τους Εβραίους της κλασικής περιόδου τωόντι εθνοτικές ομάδες (ethnie), σε αντίθεση με ένα σωρό άλλους αρχαίους λαούς που εμφανίζονται ως απλές ητικές εθνοτικές κατηγορίες (ethnic categories) στην αρχαία γραμματεία αυτών των δύο λαών, είναι το γεγονός ότι οι Έλληνες και οι Εβραίοι κατέγραψαν οι ίδιοι ημικά την ιστορία τους και δημιούργησαν μια ιστοριογραφική παράδοση που έγινε διαθέσιμη σε ευρύτερα και διαχρονικά αναγνωστικά κοινά, στα οποία προσέδιδε κοινή ταυτότητα μέσα από την καλλιέργεια κοινής ιστορικής μνήμης που προσέδιδε περιεχόμενο στην έννοια του «εμείς». Οι Εβραίοι τελειοποίησαν την διαδικασία με τον θεσμό της συναγωγής, όπου η «ιστορία» του «ενός και μοναδικού περιούσιου λαού του μόνου αληθινού θεού» γινόταν γνωστή και στις αγράμματες μάζες.

Όταν ο όρος Graecus σήμαινε Ρωμαίος

Αν ξεφυλλίσετε ένα σύγχρονο αγγλο-ελληνικό και ένα ιταλο-ελληνικό λεξικό θα δείτε ότι οι όροι Greek και Greco μεταφράζονται  ως «Έλληνας».  Αυτή η μετάφραση ισχύει επειδή σήμερα υπάρχει ένα σύγχρονο ελληνικό έθνος, του οποίου τα μέλη διαθέτουν ελληνική συνείδηση. Πολλοί, ωστόσο, κάνουν το λάθος να νομίζουν ότι οι όροι Graecus, Greco, Greek κλπ που απαντούν σε δυτικά κείμενα τα οποία γράφτηκαν πριν το 1800, εξακολουθούν να σημαίνουν «Έλληνας» και τότε. Φυσικά, αυτό είναι σφάλμα αναχρονισμού και δεν ισχύει γιατί τότε δεν υπήρχε ένα Ελληνικό έθνος. Η αντίληψη ότι ο ητικός όρος Graecus σήμαινε ανέκαθεν «Έλληνας» είναι συνέπεια του αξιώματος του νεοελληνικού εθνικισμού περί διηνεκούς και αδιάλειπτης ελληνικής συνέχειας.

Τίθεται επομένως το ερώτημα, όταν πριν από το 1800 οι δυτικοί μιλάνε για τους σύγχρονους Graeci, Greci, Greeks κλπ, ποιους ακριβώς εννοούν;

Το ολίσθημα του Tudor Dinu με τον Σταυρινό

Στη σημερινή ανάρτηση θα σχολιάσω ένα ενδιαφέρον ολίσθημα του Ρουμάνου ελληνιστή Tudor Dinu από το άρθρο του:

H διαµόρφωση εθνοτικών ταυτοτήτων στα Βαλκάνια στις αρχές του ΙΖ΄ αιώνα σύµφωνα µε τα ποιήµατα του Σταυρινού και του Ματθαίου Μυρέων

Σχολιάζοντας ορισμένους στίχους του Σταυρινού (βηστιάρης του βοεβόδα της Βλαχίας Μιχαήλ του Γενναίου από το χωριό Μαλτσιάνη/Maliçan κοντά στους Αγίους Σαράντα) όπου οι αρχαίοι Μακεδόνες παρουσιάζονται ως πρόγονοι των Ρωμαίων της εποχής του, ο Dinu καταλήγει στο συμπέρασμα «το παρόν χωρίο είναι αξιοσηµείωτο επειδή µαρτυρεί την ύπαρξη ελληνικής εθνικής συνείδησης, έστω και σε υποτυπώδη µορφή.»

Το αλβανικό ενδωνύμιο Shqiptar = «Αλβανός»

Το θέμα της σημερινής ανάρτησης είναι η ιστορία του αλβανικού ενδωνυμίου Shqiptar = «Αλβανός», του οποίου η χρήση γενικεύθηκε κατά τον 18ο αιώνα.

Στη σημερινή αλβανική ορολογία βρίσκουμε τους εξής όρους:

τοσκ. Shqiptar ~ γκεγκ. Shqyptar = «Αλβανός»

τοσκ. Shqipërí ~ γκεγκ. Shqipní = «Αλβανία»

επίρρημα shqip = «αλβανιστί, στα αλβανικά»

Ταυτότητες στις παραδουνάβιες ηγεμονίες της περιόδου 1600-1750 #2

Μετά την προηγούμενη εισαγωγική ανάρτηση στο θέμα, στη σημερινή ανάρτηση θα προσθέσω μερικά λόγια για τις ταυτότητες στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (Βλαχία και Μολδαβία).