Ομώνυμη πολλαπλότητα: Ῥῶς, Ρουθηνοί και Ρώσοι #5

Στην προηγούμενη ανάρτηση της σειράς περιέγραψα την διαμόρφωση της ρουθηνικής ταυτότητας στην Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία. Στην σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω την Μοσχοβίτικη ταυτότητα (14ος-17ος αι., αγγλ. Muscovite) που διαμορφώθηκε στην ηγεμονία της Μοσχοβίας (αγγλ. Muscovy).

Ομώνυμη πολλαπλότητα: Ῥῶς, Ρουθηνοί και Ρώσοι #4

Στην προηγούμενη ανάρτηση περιέγραψα την δεύτερη «ρωσική» ταυτότητα που γεννήθηκε στο βασίλειο Γαλικίας-Βολινίας στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα και συνέχισε να αναπαράγεται στο μεταγενέστερο πολωνικό παλατινάτο Ρωσίας. Στη σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω μερικά γενικά για τις «ρωσικές» ταυτότητες μετά το 1300 και την διαμόρφωση του Ρουθηνικού «έθνους» (narod Ruski) εντός της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας κατά την περίοδο 1576-1630.

Ομώνυμη πολλαπλότητα: Ῥῶς, Ρουθηνοί και Ρώσοι #3

Στην προηγούμενη ανάρτηση περιέγραψα την πρώτη και ιδρυτική «ρωσική» ταυτότητα της Ρωσίας του Κιέβου (10ος-12ος αι.). Στη σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω την δεύτερη από την αλληλουχία «ρωσικών» ταυτοτήτων, που είναι η «ρωσική» ταυτότητα του βασιλείου Γαλικίας-Βολινίας (13ος αι.).

Ομώνυμη πολλαπλότητα: Ῥῶς, Ρουθηνοί και Ρώσοι #2

Μετά την εισαγωγή της προηγούμενης ανάρτησης, εδώ και στις επόμενες ανάρτησεις θα παρουσιάσω συνοπτικά τις διάφορες «ρωσικές» ταυτότητες που εμφανίστηκαν στα εδάφη των Ανατολικών Σλάβων από τον 11° αιώνα ως τον 18° αιώνα. Στην παρούσα ανάρτηση θα περιγράψω τους Ρως του Κιέβου (10ος-12ος αι.), την πρώτη και ιδρυτική από την αλληλουχία των «ρωσικών» ταυτοτήτων.

Ομώνυμη πολλαπλότητα: Ῥῶς, Ρουθηνοί και Ρώσοι #1

Στη σημερινή ανάρτηση και την επόμενη θα περιγράψω συνοπτικά τις διάφορες προνεωτερικές συλλογικές ταυτότητες των Ανατολικών Σλάβων κατά την περίοδο 1000-1700.

Η σλαβική ορολογία συλλογικής κατηγοριοποίησης

Θα σπάσω την θερινή σιγή του ιστολογίου με μια ανάρτηση που συνδυάζει την μελέτη των συλλογικών ταυτοτήτων με την γλωσσολογία, στην οποία θα παρουσιάσω την σλαβική ορολογία της συλλογικής κατηγοριοποίησης.

Η δευτερεύουσα σημασία «έθνος» του παλαιοσλαβονικού όρου językŭ «γλώσσα»

Στη σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω συνοπτικά την δευτερεύουσα σημασία «έθνος» (“nation”, “people”) του παλαιοσλαβονικού όρου językŭ «γλώσσα».

Η εξωνυμική αρμενική ορολογία του Σεβεού για τους «βυζαντινούς» Ρωμαίους

Η σημερινή ανάρτηση συνεχίζει το θέμα της προηγούμενης για τον αρμενικό εξωνυμικό προσδιορισμό των «βυζαντινών» Ρωμαίων. Στον Αρμένιο επίσκοπο Σεβεό αποδίδεται η συγγραφή λίγο μετά το 661 μιας ιστορίας στα αρμενικά η οποία καλύπτει συνοπτικά τα γεγονότα που αφορούν την Αρμενία από την εποχή του Πέρση βασιλιά Περόζη Α΄ (459-484) ως την έναρξη της βασιλείας του Ηρακλείου (610-641) και, από εκείνο το σημείο και έπειτα, η περιγραφή συνεχίζει πιο λεπτομερώς ως το έτος 661 επί βασιλείας του Κώνσταντος Β΄ (641-668).

Πως η αρμενική εξωνυμική ορολογία των Επικών ιστοριών μπέρδεψε τον Προκόπιο

Το θέμα της παρούσας ανάρτησης προέκυψε από μια συζήτηση στα σχόλια για την εξωνυμική κατηγοριοποίηση των «βυζαντινών» Ρωμαίων στην κλασική αρμενική γραμματεία. Οι κλασικοί Αρμένιοι συγγραφείς συνήθως προσδιορίζουν τους «βυζαντινούς» Ρωμαίους με τον όρο h(o)ṙomkʿ = «Ρωμαίοι», αλλά ενίοτε χρησιμοποιούν και τον όρο yoynkʿ = «Ίωνες», τον οποίο κατά κανόνα χρησιμοποιούν ειδικά για τους (αρχαίους) Έλληνες. Οι Επικές Ιστορίες είναι ένα κλασικό αρμενικό κείμενο του ύστερου 5ου αιώνα που, αντίθετα με την αρμενική συνήθεια, χρησιμοποιεί κατά κανόνα τον όρο Υoynkʿ και πολύ σπάνια τον όρο Η(o)ṙomkʿ για τους ανατολικούς Ρωμαίους της ύστερης αρχαιότητας. Το γεγονός αυτό μπέρδεψε τον Προκόπιο, όταν χρησιμοποίησε τις Επικές ιστορίες ως πηγή για τους Πολέμους του. Για να δούμε το μπέρδεμα του Προκοπίου.

Ένα κεφάλαιο του Sidney Griffith για τους Μελχίτες

Επειδή έχουμε μια ωραία συζήτηση στα σχόλια που έφτασε στο θέμα των Μελχιτών και της ταυτότητάς τους, παραθέτω προς ανάγνωση για όποιον ενδιαφέρεται ένα κεφάλαιο του Sidney Griffith από το παρακάτω βιβλίο:

David Thomas (ed.), Syrian Christians under Islam: The First Thousand Years (Brill 2001)

Η εμφάνιση και μετάλλαξη της κροατικής ταυτότητας (800-1400) #3

Στην προηγούμενη ανάρτηση έδειξα πως στα μέσα του 9ου αιώνα πρωτοεμφανίστηκε μια νέα ηγεμονία με κέντρο την Αινώνα (Νίν), της οποίας οι ηγεμόνες αρχικά έφεραν τον διπλό τίτλο «δουξ Κροατών» και «δουξ Σλάβων», τον οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, το 925 ο Τομισλάβος (Tomislav) κατάφερε να αναβαθμίσει σε «ρήγας Κροατών» (dux > rex), μετατρέποντας την ηγεμονία του σε ρηγάτο/βασίλειο.

Η εμφάνιση και μετάλλαξη της κροατικής ταυτότητας (800-1400) #2

Στην προηγούμενη ανάρτηση παρουσίασα την εξέλιξη των ιδεών στο θέμα της σημασίας του συλλογικού όρου «Κροάτες», όταν αυτός πρωτοεμφανίζεται το 852 στον τίτλο του «δούκα των Κροατών» Τρεπιμηρού Α΄ που έλεγχε μια μικρή περιοχή γύρω από την Αινώνα (λατ. Aenona, κρ. Nin). Στη σημερινή ανάρτηση θα παραθέσω τις πηγές της περιόδου 800-1000 σχολιάζοντας τους όρους με τους οποίους αυτές προσδιορίζουν τον σλαβικό πληθυσμό που κατοικούσε σε αυτό που μετά το 925 εξελίχθηκε στο βασίλειο της Κροατίας (925-1102) και, μετά το 1102, στην ουγγρική μπανόβινα Κροατίας.

Η εμφάνιση και μετάλλαξη της κροατικής ταυτότητας (800-1400) #1

Η σημερινή ανάρτηση είναι η ρπώτη της σειράς αναρτήσεων όπου θα εοπιχειρήσω να εξηγήσω την εμφάνιση, εξέλιξη και μετάλλαξη της κροατικής ταυτότητας από τον 9° αιώνα, όταν ο όρος «Κροάτες» πρωτοεμφανίζεται στον τίτλο dux Chroatorum (σε αντίγραφο του 1568 ενός υποτιθέμενου πρωτότυπου εγγράφου του 852) του Τρεπιμηρού Α΄ (Trpimir I, θ. 864), ως τον 14° αιώνα. Ποιος ήταν «Κροάτης» τον 9° αιώνα και ποιος ήταν «Κροάτης» τον 14° αιώνα;

Καϊκαβιανόφωνοι προς Ljudevit Gaj: «βάλθηκες να μας «βλαχέψεις»!»

Οι σημερινές πρότυπες «σερβοκροατικές» γλώσσες, βασίζονται όλες στο στοκαβιανό σερβοκροατικό ιδίωμα, το εκτενέστερο γεωγραφικά από τα τρία βασικά ιδιώματα (στοκαβιανό, τσακαβιανό και καϊκαβιανό). Εδώ μπορείτε να δείτε μια χονδρική ιστορική κατανομή των τριών βασικών ιδιωμάτων (πριν τις μεταναστεύσεις που πυροδότησε η οθωμανική κατάκτηση των δυτικών Βαλκανίων).

Ο «ιλλυριστής» Ljudevit Gaj (1809-1872) ήταν ο κυριότερος εκπρόσωπος του Ιλλυρικού κινήματος που προοωθούσε την ιδεολογία μιας κοινής «Ιλλυρικής» εθνικής ταυτότητας για όλους τους Σλάβους των δυτικών Βαλκανίων. Όταν κάποια στιγμή αποφάσισε να αλλάξει την γλώσσα της εφημερίδας του (Danica Ilirska = Ιλλυρικός Αυγερινός) από το καϊκαβιανό ιδίωμα (kajkavski, η παραδοσιακή τοπολαλιά στα μέρη γύρω από το Ζάγκρεμπ) σε στοκαβιανό (štokavski), κάποιοι καϊκαβιανόφωνοι (και φυσικά καθολικοί στο θρήσκευμα) αναγνώστες του έστειλαν το εξής παράπονο: Ove Novine imadu naměru iz nas Vlahe načiniti! = «η εφημερίδα αυτή βάλθηκε να μας «βλαχέψει!» [δηλαδή «να μας κάνει «Βλάχους» = Ορθόδοξους/Σέρβους»] 🙂 🙂

Ο Βίος του Κοσμά Ζωγραφίτη

Στην σημερινή ανάρτηση θα περιγράψω ένα χωρίο από τον σλαβονικό Βίο του Βούλγαρου Οσίου Κοσμά Ζωγραφίτη (βουλγ. Kosma Zografski, θ. 1423). Ο Κοσμάς γεννήθηκε στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα στο (Βέλικο) Τάρνοβο/Τρίνοβο της τότε και νυν Βουλγαρίας (λίγο πριν οι Οθωμανοί καταλύσουν την Βουλγαρία ως πολιτική οντότητα) σε εύπορη οικογένεια Βουλγάρων και κατέληξε μοναχός στην Μονή Ζωγράφου του Αγίου Όρους, η οποία κατά τον 13° και 14° αιώνα περιγράφεται ως η «σεβάσμια μονή των Βουλγάρων», επειδή είχε την παράδοση να προσελκύει ως μοναχούς άτομα βουλγαρικής καταγωγής.