Ο ποταμός Ρύνδακος, οι Βιθυνοί, και οι Μυσοί

Στη σημερινή ανάρτηση θα σχολιάσω το υδρωνύμιο Ῥύνδακος, το οποίο ήταν το όνομα του ποταμού που κατά την αρχαιότητα αποτελούσε το σύνορο μεταξύ της Μυσίας και της Βιθυνίας. Το σημερινό τουρκικό όνομα του ποταμού είναι Μουσταφά Κεμάλ-πασά, ενώ παλαιότερα ήταν γνωστός και ως Ορχανελί. Το άνω μέρος του ποταμού ρέει δίπλα από τους νοτιοανατολικούς πρόποδες του Μυσικού (ή Βιθυνικού) Ολύμπου και εκβάλλει στη λίμνη Oluabat (το τουρκικό όνομα προέρχεται από το βυζαντινό Λοπάδιον, ενώ το εναλλακτικό τουρκικό όνομα της λίμνης Apolyont, προέρχεται από το ελληνικό όνομα Ἀπολλωνιάτις, επειδή η λίμνη ήταν κοντά στην πόλη Ἀπολλωνία ἐπὶ Ῥυνδακῷ). Μετά τη λίμνη, ο ποταμός Ρύνδακος δέχεται τρεις άλλους ποταμούς (λ.χ. Μέκεστoς/Simav, Οδρύσσης/Nilufer κλπ) και εκβάλλει στην Προποντίδα κοντά στο Δασκύλ(ε)ιο.

Ο ποταμός Ρύνδακος υπήρξε πεδίο μάχης τριών τουλάχιστον μαχών.

O Γάιος Βαλέριος Φλάκκος στα Αργοναυτικά του παρουσιάζει τον Ρύνδακο σαν «σπιλωτή» που σπιλώνει την θάλασσα με τα κιτρινωπά (flāvus > flāvēns) νερά του:

[Argonautica, 3.35]

aura vehit; religant tonsas veloque Procnesson
et te iam medio flaventem, Rhundace, ponto
spumosumque legunt fracta Scylaceon ab unda.

[Αγγλική μετάφραση]

and sailing pass by Proconnesus and by thee, Rhyndacus, whose stream is still tawny in mid-sea, and Scylaceum where the waves break into foam.

Ο μεταφραστής απέδωσε το λατινικό flāvēns ως “tawny“ (ανοιχτό καφετί, φαιοκίτρινο).

Αυτή η περιγραφή μου έδωσε μια πολύ ωραία ιδέα για την ετυμολογία του υδρωνυμίου Ῥύνδακος, αν και δεν είναι ξεκάθαρο αν οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής ήταν Θράκες ή Φρύγες. Θα επανέλθω στο θέμα της εθνογλωσσικής κατάστασης των Μυσών καιτων Βιθυνών παρακάτω.

Το υδρωνύμιο Ῥύνδ-ακ-ος ~ Ῥύνδ-ᾱκ-ος μπορεί να αναλυθεί μορφολογικά ως *h1ru-n-dh-(e)h2k-os ~ «κοκκινιστής/σπιλωτής» (ή, πιο απλά, «κοκκινωπός»), ένας σχηματισμός που έχει ως πρώτο μόρφημα τη ρινική ένθεση (nasal infix) της ΙΕ ρίζας *h1rewdh- «κοκκινίζω» (λ.χ. ἐρεύθω, ἔρευθος, με μηδενικό βαθμό *h1rudh-, λ.χ. ἐρυθρός) > *h1ru-n-dh- και ως δεύτερο μόρφημα το τυπικό «ποιοτικό» IE επίθημα *-(e)h2k- που έχω περιγράψει σε παλαιότερη ανάρτηση (λ.χ. φαιός > Φαίᾱξ/Φαίηξ, νέος > νέᾱξ/νέηξ, λεῖος > λείᾱξ , PSlv novŭ > novakŭ = νέᾱξ, αλβ. bardhë > bardhok = «ασπριδερός» [ο βλαχικός συγγενής όρος bardzu ίσως είναι η πηγή του επωνύμου Μπαρτζώκας], λιθ. juodas > juodokas = «μαυριδερός», θυμίσω ότι στην Αλβανική και τη Λιθουανική IE *ā>o).

Για τους αμύητους στην ΙΕ γλωσσολογία εξηγώ με λίγα λόγια τι θα πει ρινική ένθεση (δείτε εδώ τα «ρινικά ενθήματα»).

Η ρινική ένθεση στην ρηματική ρίζα είναι ένας από τους τρόπους σχηματισμού του ενεστώτα. Συμβαίνει πάντοτε στον μηδενικό βαθμό συμφωνόληκτης ρηματικής ρίζας, με την ένθεση ενός /n/ πριν από το τελικό σύμφωνο.

IE *leykw- > ελληνικό λείπ-ω, αλλά και *likw- (μηδενικός βαθμός) > *li-n-kw- > λιμπ-άνω

IE *h1reug- > ελληνικό ἐρεύγ-ομαι (> ρεύομαι), αλλά και *h1rug- (μηδενικός βαθμός) > *h1ru-n-g- > ἐρυγγ-άνω

IE *g’hew- (λ.χ. ελληνικό χέϝ-ω > χέω και χοϝ-άνη > χοάνη > χωνί) > επαυξημένη μορφή *g’hew-d- > *g’hud- (μηδενικός βαθμός) > *g’hu-n-d- > λατινικό fund-ō (και *en-g’hu-n-d-i-dhlom > īnfundibulum = χοάνη/χωνί)

Αντίστοιχα, η ρινική ένθεση της ρηματικής ρίζας *h1rewdh- «ἐρεύθω, κοκκινίζω» είναι *h1ru-n-dh- και απαντά στον κελτικό κλάδο (πρωτοκελτική ρηματική ρίζα *rund-, λ.χ. τα παλαιά ιρλανδικά rondaid και (fo-)roind, αμφότερα «ερεύθω, βάφω κάτι κόκκινο»). Γράφει ο Κροάτης ΙΕστής-Κελτιστής Ranko Matasović για την απάντηση της ρινικής ένθεσης *h1ru-n-dh- στον Κελτικό κλάδο:

Και μια σελίδα του IEστή Jens Elmegård Rasmussen για το ίδιο θέμα:

Η ΙΕ ρίζα *h1rewdh- «κοκκινίζω» έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές θυγατρικές γλώσσες για την περιγραφή ποταμών με φαιοκίτρινο νερό (δείτε εδώ μια γενικότερη λίστα με υδρωνύμια που σημαίνουν «Κόκκινος ποταμός, Κοκκινοπόταμος, Κοκκινονέρι»). Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι ο ποταμός Ρουβίκων (λατ. Rubicō/Rubicōnem , με IE *h1rudh- > λατ. rub-, όπως στα ruber, rubeus), τον οποίο κατά την παράδοση διέσχισε ο Ιούλιος Καίσαρ λέγοντας alea iacta est (ο κύβος ἐρρίφθη). Οι απόγονοι του πρωτοσλαβικού όρου *h1rowdh-os > rudŭ σημαίνουν τόσο «κόκκινος/κοκκινωπός» όσο και «καφέ» (ο μηδενικός βαθμός *h1rudh-yeh2 έδωσε τον σλαβικό όρο για τη «σκουριά» *rŭdʲa, μια σημασιακή εξέλιξη που συνέβη και στον πρωτογερμανικό όρο *h1rudh-tos > *rustaz « σκουριά», λ.χ. αγγλικό rust). Τα πάμπολλα σλαβικά τοπωνύμια Rudnik και Rudnica, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δηλώνουν την ύπαρξη ορυχείων (rudnik), εκ του *h1rewdh-eh2 > *ruda = «ορείχαλκος, μετάλλευμα». Στην Ελληνική το λυθρίνι είναι το «κόκκινο ψάρι» (ἐρυθρός > ἐρυθρ-ῖνος > ἐρυθρίνιον > ρυθρίνιν > λυθρίνι).

Επομένως, ο flāvēns Ῥύνδακος έχει μια πολύ πειστική ετυμολογία ως *h1ru-n-dh-(e)h2k-os «κοκκινωπός» (ΧΡΩΜΑ + *-(e)h2k-, όπως στα ελλην. φαιός > φαίᾱξ, αλβ. bardhë > bardhok και λιθ. juodas > juodokas).

Το δύσκολο είναι να ξεκαθαρίσουμε σε ποια ΙΕ γλώσσα της Μικράς Ασίας πρέπει να αποδώσουμε αυτό το υδρωνύμιο. Οι δύο βασικοί υποψήφιοι στη Μυσία και τη Βιθυνία είναι η Θρακική και η Φρυγική. Οι αρχαίες πηγές εξηγούν σαφέστατα ότι οι κάτοικοι της Βιθυνίας ήταν ως επί το πλείστον Θράκες και αποδίδουν βαλκανική (θρακο-φρυγική) καταγωγή στους Μυσούς (και συσχέτιση με τους Μυσούς της βαλκανικής Μυσίας ~ Μοισίας).

1. Η θρακική καταγωγή των Βιθυνών

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Βιθυνοί πριν εγκατασταθούν στην Μικρά Ασία κατοικούσαν γύρω από το Στρυμόνα και ήταν γνωστοί ως Στυμόνιοι.

[Ηρόδοτος, 7.75] Θρήικες δὲ ἐπὶ μὲν τῇσι κεφαλῇσι ἀλωπεκέας ἔχοντες ἐστρατεύοντο, περὶ δὲ τὸ σῶμα κιθῶνας, ἐπὶ δὲ ζειρὰς περιβεβλημένοι ποικίλας, περὶ δὲ τοὺς πόδας τε καὶ τὰς κνήμας πέδιλα νεβρῶν, πρὸς δὲ ἀκόντιά τε καὶ πέλτας καὶ ἐγχειρίδια μικρά. οὗτοι δὲ διαβάντες μὲν ἐς τὴν Ἀσίην ἐκλήθησαν Βιθυνοί, τὸ δὲ πρότερον ἐκαλέοντο, ὡς αὐτοὶ λέγουσι, Στρυμόνιοι, οἰκέοντες ἐπὶ Στρυμόνι· ἐξαναστῆναι δὲ φασὶ ἐξ ἠθέων ὑπὸ Τευκρῶν τε καὶ Μυσῶν. Θρηίκων δὲ τῶν ἐν τῇ Ἀσίῃ ἦρχε Βασσάκης ὁ Ἀρταβάνου.

Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, ο αθηναίος στρατηγός Λάμαχος οδήγησε το στρατό του μέσα από τη χώρα των Βιθυνών Θρακών που ζούνε στην Ασία, για να φτάσει στην Χαλκηδόνα.

[Θουκυδίδης, 4.75.1-2] ὁ γὰρ τρίτος αὐτῶν Λάμαχος δέκα ναυσὶν ἐς τὸν Πόντον ἐσεπεπλεύκει […] αὐτὸς δὲ καὶ ἡ στρατιὰ πεζῇ διὰ Βιθυνῶν Θρᾳκῶν, οἵ εἰσι πέραν ἐν τῇ Ἀσίᾳ, ἀφικνεῖται ἐς Καλχηδόνα τὴν ἐπὶ τῷ στόματι τοῦ Πόντου Μεγαρέων ἀποικίαν.

Ο Ξενοφών, που πέρασε από τη Βιθυνία καθώς επέστρεψε στην Ελλάδα από τον Πόντο, αναφέρει σε πολλά σημεία την θρακική καταβολή των Βιθυνών και χρησιμοποιεί τους όρους «η Θράκη της Ασίας ~ η Βυθινίδα Θράκη» (ἡ Θρᾴκη ἡ ἐν τῇ Ἀσίῃ ~ ἡ Βιθυνὶς Θρᾴκη) για την Βιθυνία.

[Ξενοφών, Ελληνικά, 1.3.2] ἐκεῖθεν δ’ ἐπὶ Καλχηδόνα καὶ Βυζάντιον ὁρμήσαντες ἐστρατοπεδεύσαντο πρὸς Καλχηδόνι. οἱ δὲ Καλχηδόνιοι προσιόντας αἰσθόμενοι τοὺς Ἀθηναίους, τὴν λείαν ἅπασαν κατέθεντο εἰς τοὺς Βιθυνοὺς Θρᾷκας, ἀστυγείτονας ὄντας.

[Ξενοφών, Ελληνικά, 3.2.2] ὡς δὲ ταῦτα ἐγένετο, ἐλθὼν ὁ Δερκυλίδας εἰς τὴν Βιθυνίδα Θρᾴκην ἐκεῖ διεχείμαζεν,

Ειδικότερα, ο Ξενοφών μας πληροφορεί ότι στην περιοχή μεταξύ του Βοσπόρου και της Ηράκλειας Ποντικής, ο πληθυσμός δεν ήταν ούτε φιλικός ούτε ελληνικός, αλλά ήταν Βιθυνοί Θράκες που κακομεταχειρίζονταν κάκιστα (δεινὰ ὑβρίζειν) όσους Έλληνες τύχαινε να βρεθούν (ως ναυαγοί ή περαστικοί) στα μέρη τους.

[Ξενοφών, Κύρου Ανάβασις, 6.4.1-2] ταύτην μὲν οὖν τὴν ἡμέραν αὐτοῦ ηὐλίζοντο ἐπὶ τοῦ αἰγιαλοῦ πρὸς τῷ λιμένι. τὸ δὲ χωρίον τοῦτο ὃ καλεῖται Κάλπης λιμὴν ἔστι μὲν ἐν τῇ Θρᾴκῃ τῇ ἐν τῇ Ἀσίᾳ· ἀρξαμένη δὲ ἡ Θρᾴκη αὕτη ἐστὶν ἀπὸ τοῦ στόματος τοῦ Πόντου μέχρι Ἡρακλείας ἐπὶ δεξιὰ εἰς τὸν Πόντον εἰσπλέοντι. καὶ τριήρει μέν ἐστιν εἰς Ἡράκλειαν ἐκ Βυζαντίου κώπαις ἡμέρας μακρᾶς πλοῦς· ἐν δὲ τῷ μέσῳ ἄλλη μὲν πόλις οὐδεμία οὔτε φιλία οὔτε Ἑλληνίς, ἀλλὰ Θρᾷκες Βιθυνοί· καὶ οὓς ἂν λάβωσι τῶν Ἑλλήνων ἐκπίπτοντας ἢ ἄλλως πως δεινὰ ὑβρίζειν λέγονται τοὺς Ἕλληνας.

Καιο Στράβων αναφέρει ότι οι Μαρυανδύνοι πρέπει να ήταν θρακικό φύλο, όπως οι Βιθυνοί γείτονές τους, ενώ ο Αρριανός αναφέρει ότι ο ποταμός Σαγγάριος έχει τις πηγές του στην Φρυγία και εκβάλλει στον Εύξεινο Πόντο, ρέοντας μέσα από τη χώρα των Βιθυνών Θρακών.

[Στράβων, Γεωγραφικά, 12.3.4] τοὺς δὲ Μαριανδυνοὺς καὶ τοὺς Καύκωνας οὐχ ὁμοίως ἅπαντες λέγουσι· τὴν γὰρ δὴ Ἡράκλειαν ἐν τοῖς Μαριανδυνοῖς ἱδρῦσθαί φασι Μιλησίων κτίσμα· τίνες δὲ καὶ πόθεν οὐδενὶ εἴρηται· οὐδὲ διάλεκτος οὐδ᾽ ἄλλη διαφορὰ ἐθνικὴ περὶ τοὺς ἀνθρώπους φαίνεται͵ παραπλήσιοι δ᾽ εἰσὶ τοῖς Βιθυνοῖς· ἔοικεν οὖν καὶ τοῦτο Θρᾴκιον ὑπάρξαι τὸ φῦλον.

[Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, 1.19.5] Τὸ δὲ Γόρδιον ἔστι μὲν τῆς Φρυγίας τῆς ἐφ’ Ἑλλησπόντου, κεῖται δὲ ἐπὶ τοῦ Σαγγαρίου ποταμοῦ. τοῦ δὲ Σαγγαρίου αἱ μὲν πηγαὶ ἐκ Φρυγίας εἰσίν, αὐτὸς δὲ διὰ τῆς Θρᾳκῶν τῶν Βιθυνῶν χώρας ἐξίησιν ἐς τὸν Εὔξεινον πόντον.

Και ο Ψευδο-Σκύλαξ περιγράφει τους Βιθύνους ως θρακικό έθνος:

[Ψευδο-Σκύλαξ, Περίπλους, 92] Βιθυνοὶ. Μετὰ δὲ Μαριανδύνους εἰσὶ Θρᾷκες Βιθυνοὶ ἔθνος, καὶ ποταμὸς Σαγάριος καὶ ἄλλος ποταμὸς Ἀρτάνης καὶ νῆσος Θυνιὰς (οἰκοῦσι δὲ αὐτὴν Ἡρακλεῶται) καὶ ποταμὸς Ῥήβας. Εἶθ᾽ εὐθὺς ὁ πόρος καὶ τὸ προειρημένον ἱερὸν ἐν τῷ στόματι τοῦ Πόντου, καὶ μέτα τοῦτο πόλις Χαλκηδὼν ἔξω * Θρᾴκης, μεθ᾽ ἣν ὁ κόλπος ὁ Ὀλβιανός. Παράπλους ἀπὸ Μαριανδύνων μέχρι τοῦ μυχοῦ τοῦ κόλπου τοῦ Ὀλβιανοῦ (τοσαὐτὴ γάρ ἐστιν Βιθυνῶν Θρᾴκη) ἡμερῶν τριῶν. Ἀπὸ δὲ τοῦ στόματος τοῦ Πόντου, ἕως [ἐπὶ] τὸ στόμα τῆς Μαιώτιδος λίμνης παραπλήσιός ἐστιν ὁ πλοῦς, ὅ τε παρὰ τὴν Εὐρώπην καὶ τὴν Ἀσίαν.

Ο Ψευδο-Σκύλαξ στο παραπάνω χωρίο αναφέρει και τον ποταμό Αρτάνη ~ Αρτάνα της Βιθυνίας, γύρω από τον οποίο, στα μέσα του 8ου μ.Χ. αιώνα οι Βυζαντινοί εγκατέστησαν Σλάβους φυγάδες από τα Βαλκάνια που έγιναν γνωστοί ως Σκλαβησιάνοι και έδωσαν στην περιοχή όπου εγκαταστάθηκαν το όνομα Σκλαβησία. Σύμφωνα με τον Πατριάρχη Νικηφόρο (Ιστορία Σύντομος), οι Σλάβοι αυτοί φυγάδες ήταν 208.000.

2. Η καταγωγή των ασιατών Μυσών

Ο Στράβων σε πολλά σημεία των Γεωγραφικών του αναφέρει ότι οι ασιατικοί Μῡσοί είχαν βαλκανική καταγωγή και σχετίζονταν με τους Μῡσούς ~ Μοισούς της βαλκανικής Μυσίας ~ Μοισίας (η γραφή με «οι» ήταν πρόσφατη στα χρόνια του Στράβωνα [οἱ Μυσοί … καὶ οὕς νῦν Μοισοὺς καλοῦσιν] και προέκυψε από την ταύτιση στην ελληνιστική Ελληνική των φθόγγων /ῡ/ και /οι/), τους οποίους ο μεν Στράβων θεωρούσε Θράκες, ο δε Οβίδιος Βέσσους.

Ο Στράβων γράφει για τους βαλκανικούς Μῡσούς ~ Μοισούς ότι ήταν Θράκες και ότι οι ασιάτες Μῡσοί κατάγονταν από αυτούς. Περιέργως, περιγράφει και τους Φρύγες/Βρίγες ως Θρακικό έθνος, μαζί με τους Μύγδονες, Βέβρυκες, Μαιδοβιθυνούς, Βιθυνούς και Θυνούς.

[Στράβων, Γεωγραφικά, 7.3.2] Οἱ τοίνυν Ἕλληνες τούς (τε) Γέτας Θρᾷκας ὑπελάμβανον· ὤικουν δ᾽ ἐφ᾽ ἑκάτερα τοῦ Ἴστρου καὶ οὗτοι καὶ οἱ Μυσοί, Θρᾷκες ὄντες καὶ αὐτοί, καὶ οὓς νῦν Μοισοὺς καλοῦσιν· ἀφ᾽ ὧν ὡρμήθησαν καὶ οἱ νῦν μεταξὺ Λυδῶν καὶ Φρυγῶν καὶ Τρώων οἰκοῦντες Μυσοί. Καὶ αὐτοὶ δ᾽ οἱ Φρύγες Βρίγες εἰσί, Θρᾴκιόν τι ἔθνος, καθάπερ καὶ Μυγδόνες καὶ Βέβρυκες καὶ Μαιδοβιθυνοὶ καὶ Βιθυνοὶ καὶ Θυνοί, δοκῶ δὲ καὶ τοὺς Μαριανδυνούς. Οὗτοι μὲν οὖν τελέως ἐκλελοίπασι πάντες τὴν Εὐρώπην, οἱ δὲ Μυσοὶ συνέμειναν. Καὶ Ὅμηρον [δ᾽] ὀρθῶς εἰκάζειν μοι δοκεῖ Ποσειδώνιος (δὲ) τοὺς ἐν τῆι Εὐρώπηι Μυσοὺς κατονομάζειν (λέγω δὲ τοὺς ἐν τῆι Θράικηι), ὅταν φῆι· αὐτὸς δὲ πάλιν τρέπεν ὄσσε φαεινώ, νόσφιν ἐφ᾽ ἱπποπόλων Θρηικῶν καθορώμενος αἶαν Μυσῶν τ᾽ ἀγχεμάχων·

Σε πολλά άλλα σημεία επαναλαμβάνει την θρακική/μοισική καταγωγή των ασιατικών Μυσών, αλλά σε ένα άλλο χωρίο παρουσιάζει δύο αντικρουόμενες απόψεις: κάποιοι θεωρούσαν τους ασιατικούς Μυσούς Θράκες και κάποιοι τους θεωρούσαν Λυδούς που κατέληξαν να μιλάνε ένα κράμα Λυδικής και Φρυγικής, και κατοικούσαν στο Μυσικό Όλυμπο μέχρι που οι Φρύγες εισβολείς τους εξώθησαν δυτικότερα. Στο [7.3.10] θεωρεί «πλάσμα» (ψεύδος) την άρνηση της θρακικής καταγωγής των Μυσών.

[Στράβων, Γεωγραφικά, 12.3.3] Οἱ μὲν οὖν Βιθυνοὶ διότι πρότερον Μυσοὶ ὄντες μετωνομάσθησαν οὕτως ἀπὸ τῶν Θρᾳκῶν τῶν ἐποικησάντων͵ Βιθυνῶν τε καὶ Θυνῶν͵ ὁμολογεῖται παρὰ τῶν πλείστων͵ καὶ σημεῖα τίθενται τοῦ μὲν τῶν Βιθυνῶν ἔθνους τὸ μέχρι νῦν ἐν τῆι Θρᾴκῃ λέγεσθαί τινας Βιθυνούς͵ τοῦ δὲ τῶν Θυνῶν τὴν Θυνιάδα ἀκτὴν τὴν πρὸς Ἀπολλωνίαι καὶ Σαλμυδησσῶι. καὶ οἱ Βέβρυκες δὲ οἱ τούτων προεποικήσαντες τὴν Μυσίαν Θρᾷκες͵ ὡς εἰκάζω ἐγώ. εἴρηται δ᾽ ὅτι καὶ αὐτοὶ οἱ Μυσοὶ Θρᾳκῶν ἄποικοί εἰσι τῶν νῦν λεγομένων Μοισῶν.

[Στράβων, Γεωγραφικά, 7.3.10] Περί τε τῶν Μυσῶν δίκαιός ἐστιν ὑποσχεῖν λόγον τῶν ἐν τοῖς ἔπεσι λεγομένων Ἀπολλόδωρος, πότερ᾽ ἡγεῖται καὶ τούτους εἶναι πλάσμα, ὅταν φῆι ὁ ποιητὴς· Μυσῶν τ᾽ ἀγχεμάχων καὶ ἀγαυῶν ἱππημολγῶν, ἢ τοὺς ἐν τῆι Ἀσίαι δέχεται.;Τοὺς μὲν οὖν ἐν τῆι Ἀσίαι δεχόμενος παρερμηνεύσει τὸν ποιητήν, ὡς προείρηται, πλάσμα [δὲ] λέγων, ὡς μὴ ὄντων ἐν τῆι Θρᾴκῃ Μυσῶν, παρὰ τὰ ὄντα [ἐρεῖ]. Ἔτι γὰρ ἐφ᾽ ἡμῶν (γοῦν) Αἴλιος Κάτος μετώικισεν ἐκ τῆς περαίας τοῦ Ἴστρου πέντε μυριάδας σωμάτων παρὰ τῶν Γετῶν, ὁμογλώττου τοῖς Θρᾳξὶν ἔθνους, εἰς τὴν Θρᾴκην· καὶ νῦν οἰκοῦσιν αὐτόθι Μοισοὶ καλούμενοι, ἤτοι καὶ τῶν πρότερον οὕτω καλουμένων, ἐν δὲ τῆι Ἀσίαι Μυσῶν μετονομασθέντων, ἢ ὅπερ οἰκειότερόν ἐστι τῆι ἱστορίαι καὶ τῆι ἀποφάσει τοῦ ποιητοῦ, τῶν ἐν τῆι Θρ Μυσῶν καλουμένων πρότερον. Περὶ μὲν δὴ τούτων ἅλις· ἐπάνειμι δὲ ἐπὶ τὴν ἑξῆς περιήγησιν.

[Στράβων, Γεωγραφικά, 12.4.4] τοὺς τε Βιθυνῶν καὶ Φρυγῶν καὶ Μυσῶν καὶ ἔτι Δολιόνων τῶν περὶ Κύζικον καὶ Μυγδόνων καὶ Τρώων […] ἅπαντα δὲ τὰ ἔθνη ταῦτα Θρᾴκιά τις εἰκα΄ζει ἄν διὰ τὸ τὴν περαίαν νέμεσθαι τούτους καὶ διὰ τὸ μὴ πολὺ ἐξαλλάττειν ἀλλήλων ἑκατέρους.

[Στράβων, Γεωγραφικά, 12.4.8]  ἅ νῦν Θρᾴκιος Βόσπορος καλῖται, πρότερον φησι Μύσιον Βόσπορον προσαγορεύεσθαι: τοῦτο δ΄ἄν τις καὶ τοῦ Θρᾷκας εἶναι τοὺς Μυσοὺς μαρτύριον θείη

[Στράβων, Γεωγραφικά, 12.8.1] Μυσία […] συνεχὴς οὖσα τῇ Βιθυνίᾳ καὶ τῇ Ἐπικτήτῳ, ἥν ἔφη Ἀρτεμίδωρος ἀπὸ τῶν πέραν Ἴστρου Μυσῶν ἀπῳκίσθαι,

Τέλος, αναφέρει και την άλλη θεωρία που θέλει τους ασιατικούς Μυσούς  λυδικής καταγωγής που μιλάνε ένα γλωσσικό κράμα Λυδικής και Φρυγικής.

[Στράβων, Γεωγραφικά, 12.8.3] καὶ οἱ Λυδοὶ καὶ οἱ Μαίονες, οὓς Ὅμηρος καλεῖ Μῄονας, ἐν συγχύσει πώς εἰσι καὶ πρὸς τούτους καὶ πρὸς ἀλλήλους, ὅτι οἱ μὲν τοὺς αὐτοὺς οἱ δ᾽ ἑτέρους φασί: πρὸς δὲ τούτους, ὅτι τοὺς Μυσοὺς οἱ μὲν Θρᾷκας οἱ δὲ Λυδοὺς εἰρήκασι, κατ᾽ αἰτίαν παλαιὰν ἱστοροῦντες, ἣν Ξάνθος ὁ Λυδὸς γράφει καὶ Μενεκράτης ὁ Ἐλαΐτης, ἐτυμολογοῦντες καὶ τὸ ὄνομα τὸ τῶν Μυσῶν ὅτι τὴν ὀξύην οὕτως ὀνομάζουσιν οἱ Λυδοί: πολλὴ δ᾽ ἡ ὀξύη κατὰ τὸν Ὄλυμπον, ὅπου ἐκτεθῆναί φασι τοὺς δεκατευθέντας, ἐκείνων δὲ ἀπογόνους εἶναι τοὺς ὕστερον Μυσούς, ἀπὸ τῆς ὀξύης οὕτω προσαγορευθέντας: μαρτυρεῖν δὲ καὶ τὴν διάλεκτον: μιξολύδιον γάρ πως εἶναι καὶμιξοφρύγιον: τέως μὲν γὰρ οἰκεῖν αὐτοὺς περὶ τὸν Ὄλυμπον, τῶν δὲ Φρυγῶν ἐκ τῆς Θρᾴκης περαιωθέντων ἀνελόντων τε τῆς Τροίας ἄρχοντα καὶ τῆς πλησίον γῆς, ἐκείνους μὲν ἐνταῦθα οἰκῆσαι τοὺς δὲ Μυσοὺς ὑπὲρ τὰςτοῦ Καΐκου πηγὰς πλησίον Λυδῶν.

Επομένως, αν πρέπει να αποδώσω σε κάποια θυγατρική ΙΕ γλώσσα το ΙΕ υδρωνύμιο Ῥύνδακος, θα πόνταρα τα λεφτά μου στη Θρακική. Σε παλαιότερη ανάρτηση, έκανα μια ετυμολογική πρόταση για το θρακικό υδρωνύμιο Τόνζος/Tundža (*(s)tewd-/(s)tud- > *(s)tu-n-d-yos > θρακ. *Tundža) ως «που πηγαίνει πέρα-δώθε, που έχει μαιανδρώδη πορεία», στην οποία επικαλέστηκα την ρινική ένθεση που βρίσκουμε στο αλβανικό ρήμα ΙΕ *(s)tewd-/(s)tud- > *(s)tu-n-d- > PAlb. tunda > αλβ. tund = «κουνιέμαι, ταλαντώνομαι».

Θα κλείσω την ανάρτηση αναφέροντας ένα άλλο ελληνικό παράδειγμα ρινικής ένθεσης:

ΙΕ *(s)tew-p-/*(s)tu-p- «χτυπώ, κρούω» > *(s)tup-yō > ελληνικό τύπτω,

με παράγωγο που δείχνει ρινική ένθεση:

IE *(s)tu-n-p- > τύμπ-ανον ~ «κρουστόν»

Παραθέτω τα λόγια του Beekes γι΄αυτή την παραδοσιακή ετυμολογία του τυμπάνου.