Όποιος ενδιαφέρεται για την 2η έκδοση (2011) του βιβλίου “Comparative Indo-European Linguistics: An Introduction” του Robert Beekes μπορεί να το διαβάσει διαδικτυακά σε αυτόν εδώ τον σύνδεσμο.
Θυμίζω πως ήδη η πρώτη έκδοση του 1995 είχε αναδειχθεί σε ένα από τα κορυφαία εγχειρίδια του είδους και έχει μεταφραστεί και στην Ελληνική με τον τίτλο «Εισαγωγή στην Συγκριτική Ινδοευρωπαϊκή Γλωσσολογία» (ΙΝΣ, 2004).
Στην 2η έκδοση του 2011, ο Michiel de Vaan έχει εμπλουτίσει την παλαιά έκδοση με ό,τι καινούριο έκρινε πως έπρεπε να προστεθεί.
Εκτός από το τεχνικό κυρίως μέρος, υπάρχει και ένα εισαγωγικό πρώτο μέρος που εξετάζει, μεταξύ άλλων, και το ζήτημα της ΙΕ κοιτίδας. Αφού εκθέτονται οι δύο κυρίαρχες θεωρίες (η «Ανατολιακή» υπόθεση του Renfrew και η «Στεπική» υπόθεση των Jimbutas-Mallory-Anthony), στην συνέχεια εξηγείται γιατί η υπόθεση του Renfrew όχι μόνο δεν βασίζεται σε κανένα γλωσσολογικό στοιχείο, αλλά έρχεται σε αντίθεση με αυτά τα λίγα στοιχεία που γνωρίζουμε για τους ΠΙΕους από την Γλωσσολογική Παλαιοντολογία.
Στην συνέχεια αναπτύσσεται η Στεπική υπόθεση που τοποθετεί τους ομιλητές της Πρώιμης ΠΙΕ στις Ποντο-Κασπικές Στέπες (ΠΚΣ) της περιόδου 4500-3500 π.Χ. και τους ομιλητές της Ύστερης ΠΙΕ στον αρχαιολογικό ορίζοντα Yamnaya που απλώθηκε στις ΠΚΣ κατά την περίοδο 3600-2200 p.X. (κύρια περίοδος 3200-2500 π.Χ.).
Για τους συγγραφείς «φαίνεται αδιαμφισβήτητο» (“there seems to be no doubt”) ότι ο ορίζοντας Yamnaya είναι η αρχαιολογική έκφραση της τελευταίας φάσης της ΠΙΕ γλωσσικής ενότητας.
Όποιος θέλει μπορεί να συγκρίνει τα παραπάνω με την σειρά αναρτήσεων που έκανα για το θέμα της ΙΕ κοιτίδας
Μέρος#2: Η Στεπική Θεωράι κατά τον David Anthony (Ανάρτηση #1 και Ανάρτηση #2)
Όσον αφορά στο κυρίως γλωσσολογικό/τεχνικό μέρος, αυτό μπορείτε να το διαβάσετε μόνοι σας συμβουλευόμενοι τον πίνακα περιεχομένων.
smerdaleos 
Γεια σου smerd. Καιρό έχω να γράψω.
Τελειώνω το βιβλίο του Fortson που μου χες πει. Πολύ καλό βεβαίως. Είναι ευχάριστο που συναντώ ήδη πράγματα που τα χω ξαναδιαβάσει αλλού, όπως ορισμένα κλασικά παραδείγματα, αλλά το καλό είναι ότι το κάθε βιβλίο φωτίζει με διαφορετικό τρόπο και πλευρά κάθε θέμα και εμβαθύνεις περισσότερο κάτι που αλλού το πέρασες απ’ έξω. Πχ με τον Fortson κατάλαβα καλύτερα ορισμένα που ο Beekes τα περνάει πιο συνοπτικά, και αντίστροφα.
Λοιπόν έκανα το εξής με τα χωριά της Αιτ/νίας. Έφτιαξα μια λίστα με όλους τους οικισμούς που υπάρχουν σήμερα στον νομό. Βρήκα τις μετονομασίες που έχουν γίνει. Κυρίως του 1928 αλλά και 1954 και λιγότερα δεκαετίες 70 και 80. Και σημείωσα επίσης στην λίστα εκτός από τα παλιά ονόματα και τους οικισμούς που υπήρχαν το 1833 στην πρώτη καταγραφή. Έτσι εκτός από τις ονομασίες έχω και μια εικόνα για το πια χωριά καταργήθηκαν (πχ ορισμένα πλημμύρισαν από τα φράγματα του Αχελώου, από χωριά που εγκαταλήφθηκαν και πήγαν λίγο παρακάτω, ή απλά μείναν χωρίς κάτοικο) καθώς και τα νέα που φτιάχτηκαν μετά το 1833 αλλά και μέσα στον 20ο αιώνα (πχ προσφυγικά χωριά).
Οπότε έχω μια λίστα με τις αρχικές ονομασίες που ως επί των πλείστων είναι ξένες και κυρίως σλαβικές. Ωστόσο όταν δεν έχουν τις γνωστές καταλήξεις δεν είμαι σε θέση να ξεχωρίσω αν είναι σλαβικό ή αλβανικό. Διάβασα τις αναρτήσεις σου για τα σλαβικά, διάβασα και του Fortson το κεφάλαιο για τα σλαβικά, αλλά θέλει δουλειά ακόμα.
Κι εδώ θέλω να με βοηθήσεις. Να μου πεις την μεθοδολογία για να βρω πρώτον την γλώσσα και δεύτερο τι σημαίνει. Από που θα ψάχνω να βρίσκω σχετικές ρίζες? Πως το κάνεις εσύ? Ή αν υπάρχουν και έτοιμες ετυμολογήσεις για χωριά της Ελλάδας. Αλλά με εγκυρότητα ασφαλώς γιατί βρήκα ένα που τα έβγαζε όλα βλάχικα ενώ είναι βέβαιο ότι είναι σλαβικά
Καλώς τον Χρηστάρα!
Έτσι είναι όπως τα λες. Σε κάθε νέο βιβλίο που διαβάζεις μαθαίνεις και κάτι που το προηγούμενο δεν είχε εξηγήσει τόσο αναλυτικά.
Λοιπόν, τα σλαβικά τοπωνύμια συνήθως έχουν τυπικά επιθήματα όπως -οβο, -οβα, -αβα, -αβο (λ.χ. Μέτσοβο, Τύρναβος, Αράχωβα), -ίτσα (λ.χ. ο ποταμός Τομορίτσα που συζητούσα τις προάλλες με τον Billy, αν και αυτό το επίθημα δεν είναι πάντοτε σλαβικό επειδή το μόρφημα έχει περάσει και στην Ελληνική, λ.χ. αρκουδίτσα, επομένως αν βρεις κάπου το υποθετικά τοπωνύμια Ραχίτσα, Εκκλησίτσα προφανώς αυτά θα είναι ελληνικά για «μικρή ράχη, ραχούλα» κια «μικρή εκκλησία»), -ίστα (-išta/-ište), -(τ)σκο (λ.χ. Βογατσικό ή το Όμοτσκο που συζητούσαμε πάλι τις προάλλες, αυτό το τοπωνύμιο προέκυψε από το -t-ĭsko όπου μετά την απώλεια του yer έγινε -tsko), -νίκι (εκ του σλαβικού -nik όπως sputnik), τα συλλογικά τοπωνύμια -ani/-eni που στην σλαβική είναι πληθυντικός αριθμός (Doljani = «Κοιλαδίτες» > Δολιανά) και στην Ελληνική μπορεί να τα βρεις ουδέτερα (Δολιανά) ή θηλυκά (η Δοϊράνη στην πραγματικότητα είναι οι Do(v)ir-ani = αυτοί που κατοικούν στις όχθες της λίμνης Δοβήρου) ή το συλλογικό/κτητικό επίθημα Hoffmann που στα σλαβικά τοπωνύμια απαντά κυρίως ως -ina (λ.χ. Vlahina (planina) = «το βουνό με τους Βλάχους», Vojvodina = «η περιοχή του Βοεβόδα», Hercegovina/Herzegovina = «η περιοχή του Herceg/Herzog»).
Επίσης, πολλά σλαβικά τοπωνύμια ξεκινάμε με τις προθέσεις za- («μετά/πίσω από», λ.χ. Zagora = «μετά/πίσω από το βουνό), po- («κοντά», λ.χ. Pomorje = «κοντά στην θάλασσα», δηλαδή η αρχαία Αγχί-αλος μεταφρασμένη), o- (περί-, λ.χ. o-strov, o-tok «νησί» κυριολεκτικά σημαίνουν «περίρρυτος (τόπος)»), ob- (επί-, λ.χ. *ob-hrid- > Ohrid “On The Rocks”/«Επίβραχος (πόλη)», η Οχρίδα/Αχρίδα) κλπ.
Μετά, καλό είναι να συμβουλεύεσαι τον Max Vasmer ακόμα και στις περιοχές που δεν εξετάζεις, γιατί σε μια άλλη περιοχή μπορεί να βρεις κάτι ανάλογο με το τοπωνύμιο που ψάχνεις.
Λ.χ. αν συμβουλευτείς τον Vasmer για τον Κλοκοτό Θεσσαλίας θα πάρεις αμέσως την απάντηση ότι το klokot-ισμα είναι σλαβικό ηχομιμητικό για τον θόρυβο του τρεχάμενου/αναβλύζοντος νερού.
Αν δεν συμβουλευτείς τον Vasmer μπορείς να ψάξεις στην Αγγλική Βικιπαίδεια γράφοντας klokot- και να δεις τι σου βγάζει.
Θα σου βγει η Klokotnitsa της Βουλγαρίας, το Klokot στο Κοσσυφοπέδιο και το χωριό Klokotič/Clocotici στην δυτική Ρουμανία.
Αυτά τα τρία είναι ήδη καλή ένδειξη ότι έχεις να κάνεις με ένα σλαβικό τοπωνύνιο, έστω και αν δεν ξέρεις (αν δεν συμβουλευτείς τον Vasmer) την σημασία της λέξης. Αν θυμηθείς ότι το /t/ μπορεί να προστριβοποιηθεί για διάφορους λόγους, τότε μπορείς να ψάξεις για τοπωνύμια σε Klokoc- και θα βρεις πάρα πολλά (Klokočovnik, Klokočná), οπότε η υποψία σου για σλαβικό τοπωνύμιο γίνεται βεβαιότητα.
Από εκεί και μετά, όσο περισσότερα γνωρίζεις από το βασικό σλαβικό τοπωνυμικό λεξιλόγιο (λ.χ. potok = ρυάκι, reka = ποτάμι και Rečani/Rečane = «ποταμίτες» > Ρέτσανη Θεσσαλίας, gora = βουνό, λ.χ. Zagora = «μετά το βουνό» > Ζαγορά, Ζαγόριον κλπ) τόσο περισσότερη βοήθεια θα έχεις στην έρευνά σου.
Σε μερικές σπάνιες περιπτώσεις, η ετυμολογία είναι διαφορετική από αυτό που με την πρώτη ματιά σου φαίνεται ως πασιφανές. Λ.χ. όταν πρωτοακούς την Βλαχέρνα το μυαλό σου πάει αμέσως στους Βλάχους αλλά, στην πραγματικότητα είναι παραφθορά του λατινικού Pulcherina, επειδή την εν λόγω εκκλησία την έχτισε η Πουλχερία. Εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται ότι πίσω από το διεφθαρμένο θέμα Βλαχερ- εν τέλει κρύβεται το λατινικό pulcher = «όμορφος».
Μπράβο ρε smerd. Ήδη αυτό του Vasmer έχει έτοιμα 98 χωριά της Αιτωλοακαρνανίας. Στο πιάτο! Αβασάνιστα! (Δεν ξέρω γερμανικά βέβαια αλλά είναι εύκολο να βρω την άκρη) Και θα εφαρμόσω και τους άλλους τρόπους που γράφεις.
Και εγώ δεν ξέρω Γερμανικά, αλλά κάνοντας copy paste στο google translate τον Vasmer το νόημα έβγαινε.
Μου έχει μείνει το Hügel= «λόφος» από εκείνες τις μεταφράσεις. 🙂 🙂
Γεια σου Σμερδαλέε και καλές γιορτές να έχεις. Μεταξύ του βιβλίου της ανάρτησης, του Fortson και του Oxford Intro, ποιο θα πρότεινες για ξεκίνημα; (ή μήπως κάτι άλλο;). Ευχαριστώ εκ των προτέρων
Γεια σου f kar και Καλές Γιορτές και σε σένα και σε όλους τους αναγνώστες και σχολιάστες!
Το Oxford έχει μόνο υποτυπώδη ΙΕ γλωσσολογική θεωρία στην αρχή και όλο το βιβλίο είναι ουσιαστικά ένα database ΙΕ αναδομημένων ΙΕ όρων και των απογόνων τους. Συνεπώς, διαβάζοντάς το μαθαίνεις «ξερά» τους ΙΕ συγγενείς, αλλά δεν μαθαίνεις το γλωσσολογικό συλλογισμό (αναγνώρισης των συγγενών και αναδόμησης του κοινού προγόνου τους), τον οποίο εξηγούν τα άλλα δύο βιβλία, αυτό του Fortson και αυτό του Beekes.
Συνεπώς, θα πρότεινα να ξεκινήσεις με ένα από τα δύο (Fortson ή Beekes), όποιο θέλεις. Η πρώτη έκδοση του Beekes έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, στα αγγλικά πλέον κυκλοφορεί η ανανεωμένη έκδοση του Michiel de Vaan, ενώ η έκδοση του Fortson που είχα διαβάσει εγώ το 2010 ήταν η 2η του 2009 (η πρώτη αν θυμάμαι καλά ήταν αυτή του 2004).